informatief - Jeugddienst Brugge

Sp

e el

rui

m

b eleids

te

pl

an

B

rugge

deel 1: informatief gedeelte

Fris in het Landschap vof – Kind en Samenleving vzw – Luc Deschepper

1

( 2 0 o6 – 20 3 )

14 december 2005

Inhoudstafel I

AANPAK EN METHODIEK ...........................................................................................................6

II

GRONDGEBIED BRUGGE ALGEMEEN.........................................................................................12

1

TYPERING VAN HET GEBIED..............................................................................................................................12 1.1 Ruimtelijke typering van het gebied .............................................................................................................12 1.1.1 Het Brugse landschap ...........................................................................................................................12 1.1.2 Wonen in Brugge..................................................................................................................................14 1.1.3 Bewegen in Brugge...............................................................................................................................18 1.2 Geplande ruimtelijke projecten ....................................................................................................................19

2

TYPERING VAN FORMELE SPEELRUIMTE .............................................................................................................22 2.1 Het gevoerde beleid t.a.v. formele speelruimte .............................................................................................23 2.1.1 Beleid t.a.v. speelterreinen....................................................................................................................23 2.1.2 Beleid t.a.v. trapveldjes, basketinfrastructuur, skate, blade en bike ..........................................................25 2.1.3 Beleid t.a.v. jeugdlokalen en speelbossen ...............................................................................................27 2.1.4 Beleid t.a.v. speelpleinwerk ...................................................................................................................28 2.1.5 Beleid t.a.v. spelen in en rond kinderopvang- en schoolinfrastructuur .......................................................29 2.1.6 Beleid t.a.v. Het Entrepot ......................................................................................................................30 2.1.7 Beleid t.a.v. jeugdparticipatie bij de inrichting van formele speelruimte .....................................................31 2.1.8 Beleid t.a.v. buurtbetrokkenheid bij speelkansen: ’Speelstraten’ en ‘Peter- en meterschap’ ........................33 2.2 Ruimtelijke typering van de formele speelruimte ...........................................................................................35 2.2.1 Jeugdinfrastructuur op (boven)stedelijk niveau .......................................................................................35 2.2.2 Globale spreiding en inplanting van formele speelruimte ..........................................................................35 2.2.3 Uitrusting en inrichting van de formele speelruimten in Brugge.................................................................36 2.2.3 Relatie tussen inplanting en inrichting/uitrusting van speelruimte .............................................................40 2.3 Gebruiksperspectief....................................................................................................................................41 2.3.1 Gegevens focusgroepen kinderen...........................................................................................................41 2.3.2 Gegevens uit andere contacten..............................................................................................................46

2

3

INFORMELE SPEELRUIMTE EN SPEELWEEFSEL ....................................................................................................48 3.1

Ontwikkeling van een speelweefsel-idee .......................................................................................................48

3.2 Beleid t.a.v. Spelen in en rond stedelijke voorzieningen .................................................................................48 3.2.1 Beleid t.a.v. Spelen in en rond sportinfrastructuur ...................................................................................48 3.2.2 Beleid t.a.v. spelen in en rond culturele infrastructuur .............................................................................49 3.3 Beleid t.a.v. Spelen in de (semi-)publieke ruimte ..........................................................................................50 3.3.1 Beleid t.a.v. spelen op straat .................................................................................................................50 3.3.2 Spelprikkels in de publieke ruimte..........................................................................................................51 3.3.3 Beleid t.a.v. jongeren in de publieke ruimte ............................................................................................52 3.4 Informele speelruimte vanuit gebruiksperspectief..........................................................................................56 3.4.1 Gegevens focusgroepen kinderen...........................................................................................................56 3.4.2 Gegevens uit observaties en contacten...................................................................................................58 4

CONCLUSIES, POTENTIES EN KNELPUNTEN........................................................................................................60 4.1 Formele speelterreinen ...............................................................................................................................60 4.1.1 Spreiding van formele speelterreinen .....................................................................................................60 4.1.2 Inrichting en uitrusting van formele speelterreinen ..................................................................................61 4.1.3 Beheer van formele speelruimte ............................................................................................................63 4.1.4 Relatie tussen inplanting en inrichting/uitrusting .....................................................................................64 4.2

Andere formele speelruimte ........................................................................................................................64

4.3

Sociale dynamiek rond formele speelruimte ..................................................................................................66

4.2 Informele speelruimte en speelweefsel .........................................................................................................68 4.2.1 Speelweefsel........................................................................................................................................68 4.2.2 Informele speelplekken .........................................................................................................................68 4.2.3 Kinderen & jongeren in de publieke ruimte .............................................................................................71

III

DE DEELGEBIEDEN ..................................................................................................................72

1 2 3 4

BRUGGE CENTRUM...........................................................................................................................................74 CHRISTUS-KONING..........................................................................................................................................82 SINT-PIETERS .................................................................................................................................................87 SINT-JOZEF.....................................................................................................................................................94

3

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

IV

KOOLKERKE ....................................................................................................................................................99 KRUISABELE..................................................................................................................................................103 SINT-KRUIS EN ASSEBROEK-NOORD ...............................................................................................................106 ASSEBROEK ..................................................................................................................................................114 SINT-MICHIELS .............................................................................................................................................121 SINT-ANDRIES ..............................................................................................................................................130 DUDZELE ......................................................................................................................................................139 LISSEWEGE ...................................................................................................................................................144 ZWANKENDAMME ..........................................................................................................................................150 ZEEBRUGGE ..................................................................................................................................................154

BRONNEN..............................................................................................................................161

4

Kaartbijlagen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

deelgebiedenkaart bevolking: aantal peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar in 2004 bevolking: aantal lagere schoolkinderen van 6 t/m 11 jaar in 2004 bevolking: aantal tieners en jongeren van 12 t/m 21 jaar in 2004 prognose bevolking: aantal peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar in 2007 prognose bevolking: aantal lagers schoolkinderen van 6 t/m 11 jaar in 2007 prognose bevolking: aantal tieners en jongeren van 12 t/m 21 jaar in 2007 prognose bevolking: aantal peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar in 2013 prognose bevolking: aantal lagers schoolkinderen van 6 t/m 11 jaar in 2013 prognose bevolking: aantal tieners en jongeren van 12 t/m 21 jaar in 2013 sociaal-geografische kaart bewegingsradius - barrièrekaart voor peuters en kleuters bewegingsradius - barrièrekaart voor lagere schoolkinderen bewegingsradius - barrièrekaart voor tieners en jongeren speelweefselkaart deelgebied Brugge centrum deelgebied Christus-Koning deelgebied Sint-Pieters deelgebied Sint-Jozef deelgebied Koolkerke deelgebied Kruisabele deelgebied Sint-Kruis deelgebied Assebroek deelgebied Sint-Michiels deelgebied Sint-Andries deelgebied Dudzele deelgebied Lissewege deelgebied Zwankendamme deelgebied Zeebrugge

5

I

AANPAK EN METHODIEK In dit eerste deel, het informatief gedeelte van het Speelruimtebeleidsplan voor Brugge, hebben we getracht inzicht te krijgen in de verschillende dimensies van het speelruimtebeleid in Brugge. de Brugse ruimtelijke situatie: opbouw van de sociaal-geografische ruimte (zowel op gebied van planning als van inrichting/uitrusting) met de focus op formele en informele speelruimte, het perspectief van het stedelijke beleid op speelruimte, het perspectief van de gebruikers, de kinderen en jongeren op speelruimte. Eerst wordt het gehele grondgebied van Brugge bekeken en vervolgens de verschillende deelgebieden. Op basis van ruimtelijke bevindingen is volgende opdeling in deelgebieden gehanteerd: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1

Brugge centrum Christus-Koning Sint-Pieters Sint-Jozef Koolkerke Kruisabele Sint-Kruis en Assebroek-Noord Assebroek (ten zuiden van de Generaal Lemanlaan/Astridlaan) Sint-Michiels Sint-Andries Dudzele Lissewege Zwankendamme Zeebrugge

BRONNEN EN PERSPECTIEVEN

Voor de analyse en het onderzoek zijn diverse bronnen geraadpleegd: Beleidsdocumenten Het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, Mobiliteitsplan, Jeugdwerkbeleidsplan, enz. zijn belangrijke bronnen voor deze studie, zowel wat betreft de beschrijvingen van de bestaande situatie als de vooropgestelde beleidsopties. Naast deze formele beleidsplannen is ook gebruik gemaakt van andere ter beschikking gestelde beleidsdocumenten (stedelijke reglementen, nota's, verslagen,…).

6

Data en kaartmateriaal Hieronder worden zowel structuurschetsen (uit het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, Mobiliteitsplan) als GIS-data begrepen. Deze geografische data werden als bronnen gebruikt voor de opmaak van kaarten en kaartenreeksen (zie verder:’2 Opmaak van kaarten’). Terreinbezoeken Het onderzoeks- en ontwerpteam is uitgebreid ter plaatse geweest. Deze terreinbezoeken gebeurden voor een deel samen met de directe betrokkenen van Groendienst en Jeugddienst. Dit leverde inzichten op in de beleidsperspectieven van de diensten op speelruimte en speelruimtebeleid. Gesprekken met beleidsverantwoordelijken Verschillende beleidsverantwoordelijken zijn bevraagd, zowel individueel (interview) als in de stuurgroepen en de klankbordgroep. Een overzicht van deze gesprekken is op het einde van dit document terug te vinden (zie ‘Bronnen’). Bij de individuele interviews is gebruik gemaakt van een vragenlijst, die de leidraad vormde voor een open gesprek. Gesprekken met sleutelfiguren en gebruikers (zowel volwassenen als kinderen) Er zijn een aantal (open) interviews afgenomen bij (volwassen) sleutelfiguren uit het gebruikers- en/of middenveld (bv. een lid van de Jeugdraad, een verantwoordelijke van speelpleinwerking,…). Het onderzoeksteam ontmoette ook een aantal ouders die op de oproep tot medewerking (gepubliceerd in het stedelijk informatieblad Bruggespraak) hebben gereageerd. Als de kans zich voordeed, zijn op het terrein gesprekjes gevoerd met kinderen. Ook de Jeugddienst stuurde gesprekjes door met kinderen en jongeren. Voor de kinderen (vnl. 5e en 6e leerjaar) zijn focusgroepen georganiseerd. De aanpak wordt beschreven onder ‘3 Gebruiksperspectief: focusgroepen met kinderen’.

2

OPMAAK VAN KAARTEN

In functie van de analyse zijn een aantal kaarten opgemaakt op basis van aangeleverd kaartmateriaal, structuurschetsen en (analoge en digitale) data. Het aangeleverde materiaal is aangevuld met gegevens uit de terreinobservaties. Gezien de gedetailleerdheid van inhoud zijn de kaarten niet apart beschreven op het niveau van het gehele grondgebied van Brugge, maar bij de verschillende deelgebieden.

1 Kaartenreeks met leeftijdsgroepen (toestand 2004) en bebouwingsdichtheid Deze drie kaarten zijn samengesteld op basis van volgende data: puntsgewijze weergave van de woonadressen voor de dichtheid, demografische gegevens van 2004 per statistische sector,

7

-

de deelgemeenten.

De kaarten zijn opgemaakt voor drie leeftijdsgroepen: van 0 t/m 5 jaar (peuters en kleuters), van 6 t/m 11 jaar (lagere schoolkinderen), van 12 t/m 21 jaar (jongeren). Per kaart is het respectievelijke aantal kinderen per statische sector weergegeven.

2 Kaartenreeks met leeftijdsprognoses (2007 en 2013) en bebouwingsdichtheid Deze zes kaarten per leeftijdsgroep (3) voor ieder prognosejaar (2) zijn samengesteld op basis van volgende data: puntsgewijze weergave van de woonadressen voor de dichtheid, demografische gegevens volgens de prognoses voor 2007 en 2013 per statistische sector, geplande woonprojecten met het ingeschatte aantal kinderen per leeftijdsgroep, berekend volgens het aantal voorziene woningen voor gezinnen, deelgemeenten. Per kaart is het respectievelijk aantal kinderen per statische sector weergegeven. Berekening bevolkingsprognoses Gezien het doel van een beleidsplan, nl. het ontwikkelen van een visie voor de toekomst en hieraan gekoppeld acties op korte en langere termijn, is het ontwerpteam van mening dat het meest zinvol is te kijken naar (verwachte) tendensen en prognoses (veel meer dan te werken met de huidige cijfers). De meeste recente én bruikbare cijfers dateren van 2004, bij de goedkeuring van deze studie zullen deze cijfers dus twee jaar oud zijn. De stad Brugge beschikt niet over prognoses voor de bevolkingscijfers, meer in het bijzonder wat betreft de verwachte demografische evoluties bij kinderen en jongeren op het niveau van deelgemeenten en statistische sectoren. In navolging van besprekingen met de stad, stelt het ontwerpteam voor om volgende werkwijze te volgen: -

Richtjaren zijn 2007 en 2013: gezien het beleidsplan voor de periode 2006-2013 opgemaakt wordt, zullen voor acties op korte termijn rekening gehouden worden met de te verwachten situatie in 2007. Voor acties op langere termijn wordt gekeken naar de te verwachte situatie in 2013.

-

Bij de cijfers van 2004 (aantallen per geboortejaar per statistische sector) worden voor de prognose voor 2007 de leeftijdsgroepen met drie jaar opgeschoven, voor de prognose voor 2013 worden de leeftijdsgroepen met negen jaar opgeschoven. De cijfers voor de jongste groepen worden berekend op basis van een gesloten prognose voor het grondgebied van Brugge. In het Ruimtelijk Structuurplan Brugge wordt voor de groep van 0-19 jarigen een jaarlijkse daling verwacht van 0,8%. Deze daling wordt doorgerekend naar de jongste leeftijdsgroepen.

-

Per deelgebied wordt gekeken naar de geplande woonprojecten met het aantal voorziene woongelegenheden. Aangezien we niet over gegevens konden beschikken over het aandeel van gezinswoningen t.o.v. het totale aantal voorziene woongelegenheden, worden deze woonprojecten niet in de prognoses opgenomen. Het totale aantal woongelegenheden per project wordt op de kaarten wel indicatief weergegeven. Hieruit valt niet af te leiden hoeveel kinderen en in welke leeftijdsgroep er in de toekomst zullen wonen.

8

-

In deze berekeningswijze wordt geen rekening gehouden met: tendensen in de natuurlijke aangroei, migratiebewegingen, vergrijzing en ontgroening, de stadsvlucht van jonge gezinnen e.d.

Het ontwerpteam is er zich terdege van bewust dat een prognose opmaken anno 2005 voor 2013 met voorgestelde berekeningswijze enkel een richting aangeeft. Duidelijk is dat deze cijfers niet als absoluut mogen beschouwd worden, maar een indicatie geven voor de te verwachten evoluties. Bij de interpretatie en analyses van de leeftijdenaantallen (bv. wat is een 'groot', 'matig' of 'gering' aantal kinderen in een gebied?) moet ook telkens rekening worden gehouden met de specifieke eigenheid van het deelgebied en van de statistische sector (met factoren als bebouwingsdichtheid, bewoningsdichtheid, aanwezigheid van publieke ruimte,…). De cijfers mogen dus niet als absolute grootheden worden beschouwd en moeten in relatie tot andere factoren worden beschreven en geïnterpreteerd.

3 Sociaal-geografische kaart Deze kaart is samengesteld op basis van volgende data: woontypologieën, kadastrale inkomens, (formele) speelterreinen, barrières gevormd door wegen, waterlopen en spoorwegen, het wegennet. Naast de typologie van de woningen (wonen met stedelijke dichtheid, villaparken,...) geeft het kadastraal inkomen een indicatie voor de algemene woonkwaliteit en de sociaal-economische situatie. De barrières zijn infrastructuren die een fysieke hindernis vormen voor verplaatsingen. Voor de verschillende leeftijdsgroepen kan de mate van barrièrewerking anders zijn. De intekening van barrières is gebeurd op basis van het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, het Mobiliteitsplan en eigen terreinbezoeken.

4 Kaartenreeks met actieradii van de terreinen per leeftijdsgroep Deze drie kaarten per leeftijdsgroep zijn samengesteld op basis van volgende data: (formele) speelterreinen, de bereikbaarheidsradius voor de desbetreffende leeftijd, barrières gevormd door wegen, waterlopen en spoorwegen, het aantal kinderen per statische sector volgens de prognoses van 2007, het wegennet. Binnen de formele speelterreinen is (op basis van terreinobservaties) het uitrustingsniveau per leeftijdsgroep bekeken. Er zijn drie quoteringen: goed uitgerust voor de betreffende leeftijdsgroep matig uitgerust voor de betreffende leeftijdsgroep niet uitgerust voor deze leeftijdsgroep.

9

De speelterreinen die goed of matig uitgerust zijn voor de betreffende leeftijdsgroep zijn voorzien van hun theoretische bereikbaarheidsradii. Volgende bereikbaarheidsradii zijn gehanteerd: peuters en kleuters (0-5 jaar): actieradius met straal 100m, lagere schoolkinderen (6-11 jaar): actieradius met straal 400m, jongeren (12-21 jaar): voor deze leeftijdsgroep wordt de actieradius bepaald door de ruimtelijke barrières. De actieradii worden gecorrigeerd daar waar ze botsen op ruimtelijke barrières. Om na te gaan of voorzieningen op het speelterrein afgestemd is op het aantal kinderen omwonende kinderen, is het aantal kinderen per leeftijdsgroep voor het jaar 2007 weergegeven.

5 Speelweefselkaart De speelweefselkaart laat toe om de speelterreinen te bekijken in realtie tot andere voorzieningen. Het betreft bestaande voorzieningen (scholen, sportparken, zone30,…), maar ook geplande (aanvullende fietsroutes, speelzones, ...). Deze kaart is samengesteld op basis van volgende data: bestaande formele speelterreinen, bestaande sportparken, bestaande groene ruimtes, bestaande en geplande formele speelzones in groengebieden, provinciale fietspaden, recreatieve fietsroutes, andere fietsroutes (samengevoegd tot recreatieve fietsroutes), aanvullende fietspaden, bestaande basisscholen, jeugddomeinen zone30, speelstraten, kinderopvanginitiatieven, jeugdverblijfcentra, speelbossen (bestaande, geplande en in de nabije toekomst beschikbare), bebouwd gebied, barrières gevormd door wegen, waterlopen en spoorwegen. De speelterreinen zijn weergegeven volgens het gebruik op buurt- of bovenbuurtniveau. Deze opdeling is gebaseerd op de inrichting en geprangdheid in de omgeving. De overige elementen geven enerzijds een zicht op de vragende groep kinderen/jongeren (scholen, jeugdverblijf,…) naar speelterreinen, anderzijds op het compenserende aanbod aan andere ontspanningsvormen (speelbossen, jeugddomeinen,…).

10

6 Synthesekaarten voor elk deelgebied De bevindingen van de analyse en het onderzoek worden samengevat in een synthesekaart per deelgebied.

3

GEBRUIKSPERSPECTIEF: FOCUSGROEPEN MET KINDEREN

In zeven focusgroepen zijn kinderen bevraagd over hun perspectief op de speelruimte in Brugge. Twee focusgroepen vonden plaats in Het Entrepot. De kinderen uit de Grabbelpas-adressenlijst werden persoonlijk uitgenodigd om deel te nemen. De leeftijd varieerde van 8 tot 13 jaar. Vijf focusgroepen vonden plaats in basisscholen (5de of 6de leerjaar) in verschillende Brugse deelgemeenten.1 De sessies waren opgebouwd uit drie grote delen: Een open kringgesprek over de globale betekenis van buitenspelen, met focus op de eigen deelgemeente; Bespreking van speelkansen in relatie tot speelruimte (in deelgroepjes): Er werden foto's van Brugse speelruimtes geprojecteerd en aan de kinderen werd gevraagd om elementen uit de foto aan te duiden die het meest interessant zijn om te spelen. De foto's werden daarna geassocieerd met spelcategorieën: ’winnen’, ’doen alsof (fantasie)’, ’dingen zelf maken/bouwen’, ’gezelligheid’, ’avontuur’, om een gesprek over de functionaliteit van de speelruimtes op gang te brengen; Bespreking van de speelkansen in de eigen buurt van de kinderen (in deelgroepjes): Kinderen interviewden elkaar over de speelkansen in de eigen buurt en spraken een boodschap in voor de burgemeester. Bij elke sessie was minstens één moderator en één observator aanwezig. De observator nam gedurende geheel de sessie nota van de gesprekken (en niet-verbale communicatie).

1

Voor een lijst van de groepen kinderen: zie Bronnen.

11

II

GRONDGEBIED BRUGGE ALGEMEEN 1

TYPERING VAN HET GEBIED

1.1

RUIMTELIJKE TYPERING VAN HET GEBIED2 1.1.1 Het Brugse landschap

Het bebouwde landschap De historische binnenstad van Brugge vormt de kern van het aaneengesloten verstedelijkt gebied, en is gelegen binnen de tweede omwalling van de vroege middeleeuwen. De binnenstad is nog steeds een belangrijke woonplek, vooral dan het noordelijk deel. Door de massale aanwezigheid van monumenten heeft de binnenstad ook een toeristische functie: vooral het zuidelijk gebied tussen het station, ‘t Zand en de Markt. De eerste stedelijke uitbreidingen in het begin van de 20e eeuw vonden vooral plaats ten noorden van de binnenstad, met Christus-Koning, Sint-Jozef en Sint-Pieters. Deze eerste stedelijke wijken worden gekenmerkt door hun vrij hoge bebouwingsdichtheid. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde zich rond de binnenstad een brede stadsrand met een lagere bebouwingsdichtheid: Koolkerke (oorspronkelijk polderdorp), Sint-Kruis, Assebroek, Sint-Michiels en Sint-Andries. Deze verschillende wijken zijn vanuit de binnenstad radiaalsgewijs gegroeid langs de invalswegen door een stelselmatige invulling van de achterliggende gronden. De achterliggende bebouwing bestaat uit verkavelingen met open en halfopen bebouwing en enkele woonparken. Ten noorden van het verstedelijkt gebied komen op Brugs grondgebied nog een aantal polderdorpen voor met een vrij landelijk karakter en ruimtelijk gescheiden van het stedelijk weefsel. Het gaat over Dudzele, Lissewege en Zwankendamme. Zeebrugge, oorspronkelijk een polderdorp heeft nu een meer verstedelijkt karakter met een specifiek karakter door de nabijheid van de havenactiviteiten. In het kader van deze studie wordt Kruisabele, als grotere geïsoleerde woninggroep apart vermeld. Het groen-blauwe landschap De stad Brugge ligt op de grens van twee landschapstypes: de polders in het noorden en de zandstreek in het zuiden. Verder in het noorden komt een derde landschapstype voor: de duinen. De grens tussen beide wordt gevormd door het 2

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan; Stad Brugge - Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan; Stad Brugge, Startnota Stedenbeleid; Vlaamse Gemeenschap - Administratie Binnenlandse Aangelegenheden, Stadsmonografie Brugge 2002.

12

kanaal Gent-Oostende en de Moerkerkse Steenweg. Het groot aantal gave landschappen met een zekere erfgoedwaarde en een sterke belevingswaarde typeert Brugge. Dit komt ten goede van het toeristisch-recreatief medegebruik en kan tevens een speelwaarde hebben. De polders vormen een vlak landbouw- en graslandgebied met weidse vergezichten, lage kerndorpen en verspreide alleenstaande bebouwing. In dit vlakke landschap komen enkele bijzondere beelddragers voor (kerktorens van Lissewege en Dudzele, geïsoleerde hoeves zoals Ter Doest), restanten van de ontstaansgeschiedenis (kreken, moeren) en waardevolle fauna en flora (vnl. Damse Vlakte, Dudzeelse polders, Meetkerkse moeren en polders Ter Doest). Typerend zijn de kanalen met begeleidende bomenrijen. Daarnaast hebben recente volumes in het havengebied een sterke visuele impact op het polderlandschap. Vanuit het polderlandschap wordt het havenlandschap door de meeste (grote) mensen als negatief ervaren. De zandstreek wordt gekenmerkt door bossen, parken en kastelen. De bossen hebben een belangrijke recreatieve functie zoals bv. de domeinen Beisbroek, Tudor, Tillegem en Ryckevelde. Andere belangrijke landschappelijke eenheden zijn een aantal meersengebieden, gekenmerkt door een kleinschalig en gesloten karakter (bv. Wulgenbroeken, Gemene Weiden, Assebroekse Meersen). De omgeving van Brugge is rijkelijk bedeeld met kastelen en landhuizen, parken en grote domeinen. Verschillende kasteeldomeinen, o.a. Beisbroek, Tudor, Veltem, Ryckevelde en Bloemenoord zijn opengesteld voor het publiek, in andere kleinere domeinen zoals de Koude Keuken werd sportinfrastructuur ingeplant. Het typische kustlandschap is door de uitbouw van de haven slechts beperkt aanwezig. De duinengordel is een smalle strook tussen de Strandwijk en Blankenberge. De verschillende structuurbepalende groengebieden liggen in een cirkelvorm rond de Brugse kern. Deze groene gordel met een hoge ecologische en recreatieve waarde bestaat enerzijds uit het grote meersengebied van Assebroek en de bossen Beisbroek-Tudor-Tillegem en Ryckevelde-Maleveld, en anderzijds soms smalle corridors tussen deze grote groengebieden. In het zuiden is het groen vrij aaneengesloten, maar vooral in het noorden wordt de gordel nog onderbroken door een aantal structurele barrières. In totaal heeft Brugge een 885 ha publiek groen (incl. provinciale en gewestelijke domeinen), ongeveer 6,37 % van de stad.3 Vooral in de noordelijke vleugel van Brugge (Sint-Pieters, Sint-Jozef en Koolkerke) is er nood aan toegankelijke recreatieve groene ruimte. Het onderscheid wordt minder scherp wetende dat het noorden van Brugge dunner bevolkt is. Het kleinste aantal toegankelijke groendomeinen is er in de buurt van Sint-Pieters en Sint-Jozef. Ook in het noordelijke deel van Sint-Kruis en in Steenbrugge is er vrij weinig openbaar groen. Het element water is in Brugge manifest aanwezig: de verschillende vaarten in het landschap, de reien in de binnenstad. Deze kanalen en vaarten hebben een belangrijke recreatieve functie. Het gaat om vormen van zachte recreatie (wandelen, fietsen, rondvaart...) met beperkte infrastructuur (verharde jaagpaden, picknickplaatsen, aanlegsteigers...). Sommige waterlopen vormen nu reeds groene verbindingen in het landschap, andere hebben potentie om uitgebouwd te worden als groenas. 3

Gegevens Stad Brugge – Groendienst.

13

Het havenlandschap De havenontwikkeling en bijbehorende lijninfrastructuur resulteerden in een nieuw landschap dat veel grootschaliger is dan het traditionele. Grote verticale beelddragers (o.a. windturbines, mobiele containerkranen) bepalen de belevingswaarde vanuit Zeebrugge en Zwankendamme. De lijninfrastructuren (spoorlijnen en wegen) hebben een sterke barrièrewerking en zorgen voor een duidelijke opdeling in aparte/losstaande entiteiten. Ter hoogte van Herdersbrug is er nog een scharnierpunt om het oostelijk en westelijk poldergebied met elkaar te verbinden.

1.1.2 Wonen in Brugge Dichtheid De hoogste woondichtheden zijn terug te vinden in de binnenstad: gemiddeld 30,4 gezinnen/ha, met 40,6 gezinnen/ha in de Sint-Gilliswijk als topper. Ook de eerste stedelijke uitbreidingen van het begin van de 20e eeuw kennen een relatief hoge woondichtheid: gemiddeld 22,9 gezinnen/ha in Christus-Koning en 17,4 gezinnen/ha in Sint-Jozef. De overige deelgemeenten van het stedelijk gebied zijn dunner bewoond: gemiddeld 16,3 gezinnen/ha voor Assebroek; 14,2 voor Sint-Michiels; 13,7 gezinnen/ha voor Sint-Pieters; 13,4 gezinnen/ha voor Sint-Kruis; 12,7 gezinnen/ha voor Sint-Andries en 11,4 gezinnen/ha voor Koolkerke. Voor de wijken die aanleunen tegen de historische binnenstad (de SintBaafswijk te Sint-Andries, het Kruispoortkwartier te Sint-Kruis en ‘t Peerdje en de Sint-Katarinawijk te Assebroek) is de dichtheid van meer dan 25 gezinnen/ha merkelijk hoger dan het gemiddelde van de deelgemeente. De woonkernen in het landelijk gebied (Kruisabele, Dudzele, Lissewege, Zwankendamme en Zeebrugge) kennen een dichtheid van minder dan 10 gezinnen/ha. Wonen “Het persbericht bloklettert ‘Bruggelingen tevreden over hun stad’ (rustigste stad, minst van al geluidshinder, minst van al onveiligheidsgevoelens, …). Dit valt af te leiden uit de stadsmonitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden.”4 Dit staat tegenover de klachten en vragen die binnenkomen bij de stadsdiensten en veelal betrekking hebben op individuele situaties. Ook voor heel wat sociale indicatoren scoort de stad goed (in vergelijking tot andere Vlaamse centrumsteden). Volgens de Stadsmonografie scoort Brugge goed voor een aantal aspecten die staan voor een ‘bruisende’ omgeving, voor een andere aspecten blijkt de stad minder ‘bruisend’ te zijn als men van een centrumstad zou verwachten. Wat betreft de kwaliteit van de woningen is Brugge een stad zonder echt verkrotte buurten of probleem-/risicowijken waar de sociale segregatie zich ook ruimtelijk aftekent. Uit cijfers blijkt onder meer dat de meeste woningen ‘zonder klein comfort’ (zonder stromend water, toilet met waterspoeling en een badkamer of douche) zich bevinden in de binnenstad en Lissewege. Ook Dudzele heeft heel wat woningen ‘zonder klein comfort’. Sint-Michiels, Koolkerke en op de derde plaats

4

Stad Brugge - Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, p.153.

14

Sint-Andries zijn deelgemeenten waar ongeveer de helft van het totaal aantal woningen voldoen aan de voorwaarden van ‘groot comfort’ (minimum een keuken, telefoon en garage). Uit de gegevens van 2001 blijkt dat de meeste sociale woningen zich in Sint-Pieters en Koolkerke bevinden, met minstens 40% van het totaal aantal woningen. Christus-Koning valt op door de afwezigheid van sociale woningen. Algemeen is er ten aanzien van de sociaal gerichte woningbouw een verspreid beleid gevoerd zonder gettovorming. Buurtwerk en wijkontwikkeling De stad Brugge heeft buurtcontactpunten in drie deelgebieden: Sint-Pieters, Sint-Jozef en Zeebrugge. In deze deelgebieden wordt er gewerkt volgens de principes van het buurtopbouwwerk: dit is het "installeren van structurele oplossingen op basis van dit grondig veldwerk en de voeling met de doelgroep". Dit omvat o.m. het voorzien in "een alternatief en zinvol vrijetijdsaanbod waarbij flexibel wordt meegegaan met de ideeën, suggesties en verwachtingen van de doelgroep". In Sint-Jozef en Sint-Pieters worden respectievelijk ook "kinderen en jongeren" en "jongeren" expliciet onder deze doelgroep begrepen.5

5

Zeebrugge

Zwankendamme

Lissewege

Dudzele

Sint-Andries

Sint-Michiels

Assebroek

Sint-Kruis

Koolkerke

Sint-Jozef

- wijkcomité Karel de Goedewijk - buurtwerk Sanderskwartier

- buurtcomité Verenigde Straten

x

- ’t Fortuintje - Onze wijk Mispelbilk

x - ’t Meulentje (gs) - De Wissel (gs)

- t’ Werftje (gs) - Christus-Koning leeft

- Annabil (gs)

particulier

x

- ‘t Schuurtje

buurtwerk stedelijk

Sint-Pieters

Christus-Koning

binnenstad

In enkele wijken is er particulier buurtwerk, sommige gesubsidieerd door de stad (gs) en vaak met een kinder- of jongerenwerking:

Stad Brugge, Project buurtwerk Zeebrugge, Sint-Pieters en Sint-Jozef. Werknota's met voorstelling van het project, diagnostiek, doelstellingen en acties.

15

- stedelijk buurtwerk - TeenMachine

- stedelijk buurtwerk - Teen Spirit

- t’ Werftje

kinder & jongeren werking

In het kader van de strategische doelstelling om de leefbaarheid te versterken in een aantal aandachtswijken, wordt een Wijkontwikkelingsplan voor Zeebrugge opgemaakt en dat van Sint-Pieters uitgevoerd.6 I.v.m. Zeebrugge wordt eerst uitgekeken naar de verdere evolutie van het Strategisch Plan voor de Haven en de uitspraken daarin over de woonbuurten. Demografisch profiel In vergelijking met andere Vlaamse steden kent de bevolkingssamenstelling in Brugge (amper) 2,3% vreemdelingen en een stijgende ‘grijze druk’ (de verhouding 60-plussers tot de 20-59-jarigen) t.o.v. een dalende ‘groene druk’ (gegevens 2000-2001).7 Voor de verschillende deelgemeenten8 schommelt het percentage jongeren (tot 21 jaar) tussen 4,18% en 0,56%, samen 23,55% van de totale bevolking.9 Het percentage is het hoogst in Assebroek, Sint-Andries, Sint-Kruis, Brugge centrum en Sint-Michiels (in dalende volgorde). tabel kinderen en jongeren in de deelgemeenten voor de verschillende leeftijdsgroepen in 2004.

2004 deelgemeente Brugge-centrum Christus-Koning Sint-Pieters Sint-Jozef Koolkerke Sint-Kruis Assebroek Sint-Michiels Sint-Andries 6 7 8

9

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

1028 231 472 316 215 823 1106 629 1225

912 213 549 345 239 1128 1377 726 1342

1834 482 916 529 403 1906 2418 1397 2259

3774 926 1937 1190 857 3857 4901 2752 4826

3,22 0,79 1,65 1,01 0,73 3,29 4,18 2,35 4,12

Stad Brugge, Startnota Stedenbeleid, pp.30-31 – zie ook persmededeling van 29-09-2005. Vlaamse Gemeenschap - Administratie Binnenlandse Aangelegenheden, Stadsmonografie Brugge 2002. Brussel, 2002. pp.23-33. Het gaat hier dus om demografische gegevens van de deelgemeenten (administratieve grenzen) en niet om data van de deelgebieden (morfologische gehelen) die we zelf onderscheiden. NIS en Rijkstergister. eigen berekeningen.

16

Dudzele Lissewege Zwankendamme Zeebrugge totaal

207 178 55 222 6707

209 203 65 204 7512

399 285 107 408 13343

815 666 227 834 27562

0,69 0,56 0,19 0,71 23,55

De recente statistische gegevens tonen een evolutie waarbij het (globale) bevolkingsaantal sinds 1998 (opnieuw) toeneemt, zij het niet spectaculair en door een migratieoverschot (een negatieve natuurlijke groei die gecompenseerd wordt door een hoger migratiesaldo). De toename bestaat voor twee derden uit Belgen en één derde vreemdelingen. De laatste drie jaren is er een stijging in de stadskern en de deelgemeenten Sint-Andries, Sint-Kruis, Lissewege en Koolkerke. De deelgemeenten Assebroek en Zeebrugge kennen een daling. De gesloten prognose enkel voor de leeftijdsgroep 0-19 jaar resulteert echter in een jaarlijkse afname van 0,8% tussen 2002 en 2012.10 Deze voorspelling wijkt af van de toename van de gehele bevolking (positief migratiesaldo, toenemende grijze druk,…).11 Deze prognose toegepast voor de deelgemeenten voor de jaren 2007 en 2013, vertrekkende vanuit de gegevens van 2004 resulteert in volgende aantallen per leeftijdsgroep per deelgemeente12:

2007 deelgemeente

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

Brugge-centrum Christus-Koning Sint-Pieters Sint-Jozef Koolkerke Sint-Kruis Assebroek Sint-Michiels Sint-Andries Dudzele Lissewege Zwankendamme Zeebrugge totaal

1118 233 400 288 201 782 1117 613 1152 230 164 57 218 6573

909 213 517 344 231 968 1193 677 1348 190 200 60 131 6981

1621 450 940 544 420 1923 2420 1329 2205 396 303 108 372 13031

3648 896 1857 1176 852 3673 4730 2619 4705 816 667 225 721 26585

3,19 0,78 1,62 1,02 0,74 3,21 4,14 2,29 4,11 0,71 0,58 0,19 0,63 23,27

10

Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.20; Stad Brugge en Groep Planning, Deelnota Wonen, p.20. 11 Vlaamse Gemeenschap, Stadsmonografie Brugge 2002, pp.23-33. 12 Eigen berekeningen.

17

2013 deelgemeente

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

Brugge-centrum Christus-Koning Sint-Pieters Sint-Jozef Koolkerke Sint-Kruis Assebroek Sint-Michiels Sint-Andries Dudzele Lissewege Zwankendamme Zeebrugge totaal

1065 222 380 274 190 746 1065 583 1095 219 156 55 207 6257

1065 222 380 274 190 746 1065 583 1095 219 156 55 207 6257

1531 380 926 576 401 1743 2163 1191 2226 344 321 101 362 12265

3661 824 1686 1124 781 3235 4293 2357 4416 782 633 211 776 24779

3,37 0,75 1,55 1,03 0,71 2,97 3,95 2,17 4,06 0,72 0,58 0,19 0,71 22,81

1.1.3 Bewegen in Brugge Brugge heeft in 1992 reeds een verkeerscirculatieplan ingevoerd voor de binnenstad met een trendbreuk tot gevolg: afname van het doorgaand autoverkeer en de verkeersdrukte, toename van het fietsverkeer en vooral van het gebruik van openbaar vervoer. Het ruimtelijk-functioneel patroon van Brugge toont de buurten, woonwijken en deelgemeenten geprangd tussen en doorsneden door infrastructuren. De binnenstad is omsloten door de ring en de vestinggrachten, overbrugd door verschillende stadspoorten die de binnenstad verbinden met de buitenstedelijke wijken. Het radiaal patroon van toegangsof invalswegen wordt doorkruist door de expresweg N31, verschillende spoorwegen en kanalen. Op wijkniveau is tussen deze radiale invalswegen een tangentieel patroon van wijkverbindingswegen ontstaan. De volledige binnenstad en verschillende woonwijken in de randgemeenten zijn verkeersluw ingericht (zone30). Vooral de nabijheid van de haven (en het doordringen hier en daar tot in het woonweefsel) zorgt voor extra structurele barrières (weg- water- en spoorinfrastructuren). Deze barrières bepalen in grote mate het ruimtelijk functioneren van de bewoners. Afhankelijk van leeftijd en mobiliteitsgraad zal dit meer of minder zijn. In de beschrijving per deelgebied wordt dit verder verduidelijkt.

18

Voor heel Brugge wordt een fietsroutenetwerk gerealiseerd om veilig van de randgemeenten naar de binnenstad te kunnen fietsen en van gemeente naar gemeente. Elk jaar wordt de stad een stuk van het fietsroutenetwerk aangelegd, en de fietspaden op de invalswegen worden stelselmatig vernieuwd. Op dit ogenblik zijn de fietsroutes 11 (Oostendse Vaart – Dampoort) en 2 (Dampoort – Fort van Beieren) aangelegd en in gebruik.

1.2

GEPLANDE RUIMTELIJKE PROJECTEN

Strategische ontwikkeling Vanuit een strategische ontwikkelingsvisie is vooral de noordelijke vleugel (Sint-Pieters / Sint-Jozef / Koolkerke) belangrijk op vlak van nieuwe woongelegenheden. Voor de oostelijke stadsvleugel (Assebroek en Sint-Kruis) ligt de doelstelling van het ruimtelijk beleid vooral op het verbeteren van de woonkwaliteit. Voor de westelijke stadsvleugel (Sint-Michiels en Sint-Andries) ligt het accent op het verbeteren van de leefbaarheid langs de expresweg N31. Wat betreft Zeebrugge en de polderdorpen rondom het havengebied ligt de nadruk op het garanderen van de leefbaarheid. Wonen Het blijft de betrachting van de stad om Brugge verder uit te bouwen als een aantrekkelijke woonstad en om het aantal inwoners in de verstedelijkte gebieden te doen toenemen. Dit vertaalt zich concreet in een permanente aandacht voor het woonweefsel in de historische binnenstad en in de kernen van de deelgemeenten, en het aanbieden van nieuwbouwmogelijkheden in de stedelijke wijken. Hoewel er voor Brugge geen gegevens beschikbaar zijn omtrent de verhuismotivatie van de uitwijkelingen (naar buurgemeenten), betreft het wellicht veelal jonge gezinnen met kinderen die op zoek gaan naar een (betaalbare) woning met tuin in het groen. Om de stadsvlucht van de jonge gezinnen te keren wil Brugge een aanbodbeleid voeren (verdichting en nieuwbouwmogelijkheden), aandacht hebben voor de groene omgeving en leefbare buurten creëren door het verweven van woningtypes en functies. De stad onderschrijft hierbij specifiek het belang om rekening te houden met de woonwensen van de kinderen. Buurtwerk en wijkontwikkeling Het stadsbestuur heeft geen verdere intenties om ook in andere wijken buurtwerk of buurtcontactpunten op te zetten. Buurtinitiatieven worden wel gestimuleerd via de Zomercheques van het Stedenfonds. Groen De stad heeft de intentie om via bosuitbreiding en het vergroten van de samenhang, twee grote randstedelijke bosgebieden te realiseren: Tillegem-Beisbroek-Tudor en Ryckevelde-Maleveld. Het uitbouwen van de groene gordel rond Brugge zal ondersteund worden door de realisatie van een recreatief fietsroutenetwerk.

19

Mobiliteit Volgende maatregelen uit het Mobiliteitsplan zijn belangrijk met betrekking tot speelruimte in de stad: de realisatie van zone30 in alle verblijfsgebieden (in verschillende fasen) , de opmaak en uitvoering van een ‘actieplan veilige schoolomgevingen’ en het verder uitwerken van een fietsroutenetwerk. Voor de gedetailleerde uitbouw van nieuwe fietsroutes is afstemming met het Speelruimtebeleidsplan mogelijk.

20

speelzones

Assebroek

- M. Van Hammestr. - Nijverheidsstr./Blekerijstr. - G. Roelandtsplein - Abdij Steenbrugge - Astridlaan - bouw Beurshal + bioscoop

- uitbreiding Coppietersbos

- Baron Ruzettelaan (busbaan)

- Koning Albert I-laan

- Gistelse Steenweg

- Gemene Weidebeek - Olmendreef - Nijverheidsstr.

- Rode Poort - Speelhof - Tillegembos

- Zee- en speelbos

- sportpark - westelijke buffer

- Zeewege

- Duivekete - buffer AX

- Kustlaan

- N31 X Stationsstr.

Sint-Kruis

- Fourage II - Malehoek/Brieversweg - Mouterij Damse Vaart - Maalse Steenweg

- Beukenlaan/Malewijk - Veltembos - Ryckevelde: speelbos

- Stationswijk: buffer Kustlaan

Dudzele

- Stokerijstr. - Krekenstr.

Zeebrugge

Zwankendamme

Lissewege

Sint-Andries

- Lege Weg - Hermitage - Zandstr.

Sint-Michiels

Koolkerke

- Zagersweg - oostelijk van Arendstr. - Gemene Weidestr.

- Malehoek/Brieversweg, - uitbreiding Gulden Kamer en Aardenburgseweg

Sint-Jozef

- Noorweegse Kaai - De Grendel - Jules Van Praetstr.

- De Grendel - Pannebekestr. - Van Praetstr.

- geboortebos

Sint-Pieters

Christus-Koning

binnenstad

- St-Pietersmolenwijk - Duivekeete

- uitbreiding Duivekeetbos - uitbreiding St-Pietersplas

- Nieuwe Molens - Houtkaai

mobiliteit: doortochten

- heraanleg Graaf Visartpark

groenprojecten, cultuur- en sportinfrastructuur

- Zilverstr. - J.Wealestr./Komvest - Groenestr. - Gentpoortstr.KTA en VTI

woonprojecten

- spelprikkels

Samenvattende tabel ruimtelijke projecten

21

2

TYPERING VAN FORMELE SPEELRUIMTE

VOORAF: 'FORMELE / INFORMELE SPEELRUIMTES' Voor een typering van ruimtelijke speelkansen, en in het kader van dit plan, maken we het onderscheid tussen ‘Formele speelruimte’ enerzijds en ‘Informele speelruimte en speelweefsel’ anderzijds. 'Formele speelruimte' (dit wordt behandeld in dit hoofdstuk) Hieronder wordt begrepen: ‘speelterreinen' en 'sportgerichte veldjes' die publiek toegankelijk zijn: hiermee bedoelen we de publiek toegankelijke terreinen die door de beheerder formeel worden erkend en benoemd, en geregistreerd staan als ‘speelplein’ – anno 2005 telt Brugge er een 86-tal; speelterreinen die niet publiek toegankelijk zijn (schoolspeelplaatsen, speelterreinen van buitenschoolse kinderopvang (anno 2005 telt Brugge er 11); gezien deze niet vrij toegankelijk zijn worden ze in deze studie niet behandeld; speelbossen (speelzones in groengebieden); terreinen met skatevoorzieningen. In dit hoofdstuk volgt een typering van formele speelruimte voor het globale grondgebied van Brugge vanuit verschillende invalshoeken of perspectieven: voor wat betreft het gevoerde beleid, vanuit een ruimtelijk perspectief, voor wat betreft het gebruiksperspectief. Deze verschillende perspectieven worden met elkaar geconfronteerd. 'Informele speelruimte' en speelweefsel Dit zijn alle andere plekken waar kinderen en jongeren spelen, elkaar ontmoeten, rondhangen, enz. Dit gebeurt op straat, in parken en groendomeinen, op pleinen, nabij parkeergarages of parkings,… Kinderen en jongeren spelen overal waar dit kan, ook in de (semi-)publieke ruimte. Deze vormen alle plekken die betekenis hebben voor kinderen. Ook de verbinding tussen deze plekken is van belang. De ruimtelijke verwevenheid van de kind-plekken wordt specifiek behandeld in hoofdstuk 3.

22

2.1

HET GEVOERDE BELEID T.A.V. FORMELE SPEELRUIMTE: EEN BEKNOPTE GESCHIEDENIS 2.1.1 Beleid t.a.v. speelterreinen Spreiding van formele speelterreinen

In 1973 is in Brugge het eerste Speelruimtebeleidsplan opgemaakt. Van ca. 1973 tot de jaren 1990 werd niet alleen fors geïnvesteerd in de aanleg van buurtgerichte speelpleinen, maar kon de bepaling van de prioriteiten en de inplanting van de speelpleinen verantwoord worden op basis van dit speelruimtebeleidsplan. Met dit plan werd gestreefd naar een optimale spreiding van speelterreinen in relatie tot demografische gegevens en woondichtheden, rekening houdend met natuurlijke en verkeersbarrières. Het resultaat was een situatie waarin goed uitgeruste terreinen ter beschikking stonden in de omgeving waar dit volgens de demografische ontwikkeling of situatie nodig bleek. Met deze planmatige aanpak vervulde Brugge duidelijk een voortrekkersrol. In de loop der jaren is het Speelruimtebeleidsplan echter niet geactualiseerd. Wel werd verder werk gemaakt van de uitbouw en inrichting van speelruimte, maar dan eerder zonder planmatige aanpak. Versleten toestellen werden vervangen zonder zicht op demografie. Aanpassingen gebeurden louter op basis van wensen zoals die geformuleerd werden door bewoners en buurtcomités; In het kader van de Gemeentelijke verordening op het bouwen, verkavelen en op de beplantingen (1993) ontstond ook een regelgeving om inplanting van groene ruimten te garanderen bij verkavelingen. In de zogenaamde 1/25 regel wordt per 25 kavels één kavel voorzien voor de aanleg van groene ruimte.13 Op deze groene ruimten werd vaak een speelterrein uitgebouwd. In de praktijk bleek echter dat speelruimtes hierdoor vaak een onoordeelkundige inplanting en spreiding kenden. Deze verordening wordt momenteel in herziening gesteld. Kortom, de terreinen evolueerden verder zonder gebaseerd te zijn op coherente beleidsideeën. In zekere zin ontstond een "ad-hoc beleid". Deze toestand maakte gaandeweg duidelijk dat er opnieuw een overkoepelende studie moest gemaakt worden: een onderzoek dat onderbouwde criteria aanreikt om komende jaren beleid te voeren. Inrichting en uitrusting van formele speelterreinen Wat betreft inrichting en uitrusting van de speelruimtes kenden de ontwerpen van de jaren '70 en '80 een opvallend hoge kwaliteit. Binnen Brugge is het steeds de cultuur geweest om zelf, binnen de eigen diensten, speelruimtes te ontwerpen. Dit leidde tot een toenemende deskundigheid en kwaliteitsvolle ontwerpen. Bij de inrichting is steeds gestreefd naar een evenwichtige integratie van grondmodulatie, groenvoorziening en speelaanleidingen. De sporen daarvan zijn op vandaag nog zeer nadrukkelijk aanwezig. De structuur van deze speelterreinen is vaak nu nog in 13

Stad Brugge, Gemeentelijke verordening op het bouwen, verkavelen en op de beplantingen, M.B. 20-98-1993 (B.S. 25-09-1993), Artikel 3 §4.

23

behoorlijk goede staat. De voorbeeldfunctie van Brugge m.b.t. speelruimtebeleid gold m.a.w. niet enkel voor planmatige spreiding en hiërarchiesering, maar ook voor de ontwerpen van de speelruimte zelf. Gaandeweg is de nadruk meer en meer komen te liggen op het voorzien van speeltoestellen. Het aspect ‘ontwerp van speelruimte’ is daardoor wat in de verdrukking gekomen. Al moeten we vaststellen dat er enkele recente terreinen zijn waar toch duidelijk blijk gegeven wordt van een vernieuwde aandacht voor integrale ontwerpen. Ook voor wat betreft de vervaardiging van speeltoestellen is heel wat knowhow ontwikkeld binnen de Groendienst. Op heden is de cultuur van het ‘zelf maken van speeltoestellen’ evenwel afgenomen. Dat kunnen we overigens over heel Vlaanderen vaststellen. Een aantal recente evoluties kenmerkt het speelruimtebeleid in Vlaanderen: aanzienlijke uitbreiding van het aanbod aan toestellen in de speeltoestellensector, een nieuwe ‘wetgeving veilige uitbating van speelterreinen’ (veiligheid-KB's), tendens om speelruimteontwerp, -uitrusting en -beheer uit te besteden. Hierdoor evolueerde ook het Brugse speelruimtebeleid. Veel heeft te maken met de hierboven vermelde 'wetgeving veilige uitbating van speelterreinen'. Het gevoel is in Brugge ontstaan dat de wetgeving het ontwerpen van speelruimte en speeltoestellen aan banden legt, in die mate dat een kwaliteitsbenadering onder druk komt te staan. In dat verband vinden we het belangrijk te vermelden dat de regelgeving een ‘vervelend kenmerk’ heeft: de gemakkelijkste weg om als uitbater te voldoen aan de veiligheidsregelgeving voor de uitbating van speelterreinen, is niet langer te denken vanuit geïntegreerd ontwerp “groen/ grondmodulatie/ speelaanleidingen”, maar simpelweg ‘gekeurde’ toestellen te plaatsen op een veilige (valbrekende) bodem. Zelf bouwen van speeltoestellen naar eigen ontwerp gebeurt op heden nog steeds (zoals gezegd in mindere mate dan vroeger). Enerzijds betreft het hier schommelconstructies (een eenvoudig beheersbare constructie), maar anderzijds gaat de ambitie duidelijk verder: een nieuwsoortige combinatieschommel, een op maat gemaakte klautercombinatie die verwijst naar een Romeins bouwsel, zijn twee voorbeelden van de dynamiek m.b.t. zelf maken. Onmisbaar om goede toestellen te ontwikkelen is een afdoende kennis van de normen (NBN-EN-1176). Beheer van formele speelruimtes De Groendienst van de stad Brugge staat in voor het beheer van de speelruimtes. Risicoanalyse De Groendienst voerde (medio 2005) in eigen beheer een risicoanalyse uit voor alle speelterreinen. Deze taak werd op een tweeledige manier uitgevoerd: risicoanalyse van de speeltoestellen risicoanalyse van het speelterrein. Uit de administratieve gegevens kunnen we opmaken dat de risicoanalyse van speeltoestellen behoorlijk grondig en adequaat is uitgevoerd. Enigszins anders is het gesteld met de risicoanalyse van het terrein zelf: deze is eerder onvolledig gebeurd. Hier en daar zien we problemen die niet zijn gerapporteerd, zoals bijvoorbeeld ‘onvoldoende grootte van valbodem’, ‘valbodem met te beperkte valcapaciteit in verhouding tot de valhoogte’, ‘putdeksel in valbodem’ enz.

24

Onderhoud De Groendienst staat in voor het onderhoud van de terreinen, zowel onderhoud van groenvoorzieningen als opruimen van zwerfvuil. Er wordt momenteel geëxperimenteerd met toestellen in kunststof. Een goed voorbeeld hiervan is het combinatietoestel op het strand Zeebrugge. Een minder geslaagd voorbeeld is te vinden in het Sincfalpark (kunststoffen met felle kleur in natuurlijke omgeving). Defecten worden gemeld aan de Groendienst. Vandalisme Een aantal speelterreinen hebben in het verleden te maken gehad met vandalisme (bv. Ter Poele, Pannebekestraat, Kruisabele). De meeste geïnterviewden stellen echter dat de problemen met vandalisme, globaal voor het grondgebied van Brugge en in vergelijking met grootsteden, eerder niet overroepen mogen worden. Ook bij onze plaatsbezoeken in het kader van deze studie konden we vaststellen dat de terreinen er in het algemeen uitgesproken net en verzorgd bij liggen, en dat sporen van vandalisme slechts sporadisch opduiken (o.a. Walakker). Beleid m.b.t. honden Het beleid m.b.t. honden is momenteel beperkt tot een wetgeving waarbij de hondenbezitter verplicht wordt tot ‘opruimen’. Het is een beleidskeuze om geen voorzieningen te treffen m.b.t. hondentoiletten. In het kader van speelruimte lijkt dit beleid niet steeds even doeltreffend. Zo is bijvoorbeeld tijdens een plaatsbezoek vastgesteld dat een hond onder begeleiding zijn gevoeg kwam doen op het speelterrein. Het aanliggend hondentoilet bij het speelterrein in de Annuntiatenstraat wordt dan ook niet verder onderhouden of gepromoot.

2.1.2 Beleid t.a.v. trapveldjes, basketinfrastructuur, skate, blade en bike Aanliggend aan of geïntegreerd in de formele speelruimte wordt vaak een trapveld(je) voorzien met goals. Hier en daar zijn er ‘speelpleinen’ met enkel voorzieningen voor sportspel (basket, voetbal). Op heel wat terreinen zijn er ook basketringen te vinden met een verhard veld. Voor de periode 2005-2007 werden een drietal nieuwe basketterreinen voorzien. Voor drie andere is een budget voorzien voor renovatie (JWBP, p.137). In het Jeugdwerkbeleidsplan wordt er nu voor geopteerd om op speelterreinen slechts één korf en een half basketveld te plaatsen: “De visie van de inspraakbegeleidster en geïnteresseerde jeugdraadsleden luidt als volgt: basketten is vooral een indoorsport (in tegenstelling tot skaten). Wedstrijden zien we zelden buiten. Het gaat meer om een papa die met zoon- of dochterlief wat speelt. In dat geval moet een half basketbalveld kunnen volstaan." (JWBP, p.138) De voorbije jaren is gepoogd om de verharding van basketterreinen te combineren met skatevoorzieningen. Dit beleidsspoor wordt nu verlaten omdat skaters in vele gevallen al snel de basketverharding inpalmen. "Waar beide naast elkaar kunnen bestaan, des te beter. Maar waar er onvoldoende ruimte is om én een groot skateterrein én een reglementair basketveld aan te leggen, moeten we durven keuzes maken.” (JWBP, p.138)

25

Voor de leemte ontstaan na het verdwijnen van de indoor skatehal in Boudewijnpark is men nog steeds op zoek naar een geschikte nieuwe locatie (JWBP, pp.141-142). Door de hoge kosten voor vervoer, alsook de schade door dit vervoer, is de tijdelijke opstelling in de Beurshalle geen permanente oplossing. Voor outdoor skate, blade en bike wordt nu vooral gekozen voor een centralisatie en inplanting op een sportpark. "Gezien het om een vorm van wijd verspreide sportbeoefening gaat en gezien de potentiële lawaaihinder, opteren we – waar mogelijk – voor een inplanting in een sportpark ver van de bewoonde wereld. (…) Gezien tieners een stuk mobieler zijn, kunnen we beter streven naar een weloverwogen selectie van locaties die meer mogelijkheden bieden, wel rekening houdend met een evenwichtige geografische spreiding." (JWBP, pp.138-139) Als inplantingprincipes worden dus vooropgesteld: waar mogelijk opteren we voor een inplanting in een sportpark, ver van de bewoonde wereld; waar dit niet kan, houden we voortaan een buffer van 100 meter tot de dichtste woningen in het achterhoofd; dit mag echter geen vrijgeleide zijn om bestaande skate-infrastructuur op andere locaties stelselmatig te verwijderen. (JWBP, p.139) Geluidsproblemen bij het skaten worden in het Jeugdwerkbeleidsplan niet ontkend. Om het lawaai te beperken is er een beleidskeuze gemaakt voor skate-elementen in beton (JWBP, p.139). Er wordt vastgesteld dat skaters vaak elementen uit hun omgeving aanvoeren naar de skateplek. Hierbij is er een bezorgdheid m.b.t. de veiligheid-KB's. M.b.t. veiligheid stelt zich ook een vraag naar permanentie op sommige terreinen (Gesprek met Jeugdinspraakbegeleidster, 19-10-2005). Voor BMX en mountainbike zijn er twee parcours 'rijklaar' (Speelhof, Sint-Pietersplas). Het parcours in het Speelhof is als speelzone aangeduid en ingericht door bikers zelf. Omwille van (individuele) klachten plant de Jeugddienst nog een bewonersvergadering. Er wordt een omheining geplaatst om te verhinderen dat jongeren afval in de tuin werpen. Outdoor skate-infrastructuur:

- Zeebrugge

Sporthal De Landdijk

Reeds uitgerust in opbouw neen ja ja (verouderd) ja

-

Scharphoutstraat Olympiapark Jacobinessenpark Daverlopark

neen ja ja niet meer ja

-

Koolkerke Sint-Pieters Sint-Jozef Sint-Kruis

Lissewege Sint-Andries Brugge-Centrum Sint-Michiels Assebroek

Vastgestelde locaties Sportpark Vaartbekeweg Sportpark Tempelhof RCJC Het Entrepot Sportpark Gulden Kamer

Voorziene investeringen 2 toestellen in 2005 en 2 in 2006 in 2006 definitief skatepark in 2006 (bowl?) kleine uitbreiding gepland voor 2007 Op zoek naar oplossingen voor andere wijken in 2006 of 2007 ondergrond in 2005, skatetoestellen in 2006 onderzoek in 2007 naar 2e locatie (ev.Koude Keuken)

(JWBP, pp.140-142)

26

BMX-parcours: - Sint-Michiels - Sint-Pieters

Vastgestelde locaties Speelhof: speelzone Sint-Pietersplas

Reeds uitgerust

Voorziene investeringen plaatsen van een omheining bijsturing nodig

2.1.3 Beleid t.a.v. jeugdlokalen en speelbossen In het Jeugdwerkbeleidsplan wordt gesteld dat op dit moment de algemene nood aan jeugdlokalen voldoende is gelenigd (JWBP, pp.83, 88 en 91). Voor 2005-2007 wordt vooral geïnvesteerd in bergruimte voor dubbel gebruik (jeugdbeweging + speelpleinwerk): “Op basis van de geïnventariseerde behoeften en rekening houdend met de budgettaire beperkingen, gaat de voorkeur uit naar hetzij nieuwbouw, vervanging van bestaande lokalen in functie van activiteitenruimte of het voorzien van voldoende bergruimte." (JWBP, p.86) Voor de periode 2005-2008 wordt nog prioritair geïnvesteerd in een achttal bouwprojecten op stadsgrond (JWBP, p.93). Omgevingswerken rond jeugdlokalen (inzaaien, aanplanting, aanleg voetpaden en toegangsweg, plaatsen van fietsenrekken) worden uitgevoerd door de stedelijke Groendienst indien het gaat om jeugdlokalen op stadsgrond. Voor de periode 2005-2007 wordt hiervoor 80.000 euro begroot, met een gemiddelde van 10 000 euro per project (JWBP, p.91 en 95). Het bosdecreet voorziet dat bossen of zones in bossen als speelbos of speelzone worden aangeduid. Concreet houdt dit in dat het er buiten de paden toegankelijk is en zodoende beter bruikaar wordt om er te spelen. De speelzones moeten worden opgenomen in het toegankelijkheidsreglement, na advies van de Jeugdraad en Bos en Groen. Te Brugge werden in 2005 zeven bossen in eigendom van de stad officieel in hun geheel als speelbos toegankelijk gesteld (toegankelijkheidsreglement goedgekeurd door de gemeenteraad op 31 mei 2005). Het betreft: 1. Veltem (Sint-Kruis, stadsdomein, 8,4 ha) 2. Paalbos (Sint-Kruis, stadsdomein, 5,5 ha) 3. Coppietersbos (Sint-Andries, stadsdomein, 3,6 ha) 4. Dries (Assebroek, stadsdomein, 1 ha) 5. Bosje Claeys (Sint-Michiels, stadsdomein, 1,9 ha) 6. Bosje Beukenlaan (Sint-Kruis, stadsdomein, 0,5 ha) 7. ’t Speelhof (Sint-Michiels, stadsdomein, 1,5 ha) Twee stedelijke bossen zullen in de toekomst aanvullend als speelbos voorgesteld worden, zodra zij daartoe voldoende uitgegroeid zijn: 1. het geboortebos (Sint-Pieters, 6,5 ha): aanplanting voltooid eind 2005, 2. het Duivekeetbos (Sint-Pieters, speelzone van ca 3 ha): opstart aanplanting vermoedelijk eind 2006.

27

Daarnaast zijn er speelzones afgebakend in twee provinciale domeinen.

2.1.4 Beleid t.a.v. speelpleinwerk Speelpleinwerk in Brugge = particulier initiatief In het Jeugdwerkbeleidsplan wordt gesteld dat de vakantiespeelpleinwerking "actief is in quasi alle Brugse deelgemeenten (niet de meest noordelijk gelegen deelgemeenten)" (JWBP, p.38). In het kader van deze opdracht is echter gevraagd om ook de nood aan terreinen voor vakantiespeelpleinwerking te onderzoeken, en een voorstel voor spreiding ervan te formuleren. Na het verdwijnen van ‘Speelplan Brugge’ in 2001 zijn een aantal speelpleinwerkingen verdwenen, vooral in aandachtsbuurten. Deze leemten worden nu ingevuld door meer buurtgerichte jeugdinitiatieven, aansluitend bij de buurtwerking: bv. Buurthuis ‘De Wissel’ in Sint-Pieters, de tienerwerking in Sint-Jozef. Over het grondgebied van Brugge zijn nog twee grote speelpleinwerkverenigingen en één kleiner actief: Oranje, Friesbie en buurthuis De Wissel (laatstgenoemde organiseert enkel in het eigen buurthuis een dagwerking). Oranje vzw heeft drie locaties en een werking die zich richt op de integratie tussen kinderen met en kinderen zonder handicap. Friesbie vzw / Pedagogisch Instituut Vivès heeft momenteel een werking op zeven locaties.14 Daarnaast organiseert Mbote / Welkom creatieve en speelse activiteiten, gericht op kinderen van vluchtelingen. dagwerkingen: Koude Keuken (Sint-Andries), De Triangel (Sint-Andries), Zandberg (Assebroek), Flapuit (SintMichiels), de werking in Dudzele is onlangs afgebouwd; namiddagwerkingen: Male (Sint-Kruis), Paalbos (Asebroek – uitzonderlijk niet doorgegaan in 2005 wegens infrastructuurproblemen), Kinderboerderij (maandag- en woensdagnamiddag); op te starten dagwerking in 2006: Scharphoutstraat (Lissewege). Relatie speelpleinwerk / buitenschoolse kinderopvang In het Jeugdwerkbeleidsplan wordt gewezen op het mogelijk "aanvullend karakter" tussen particuliere vakantiespeelpleinwerkingen en stedelijke initiatieven voor buitenschoolse kinderopvang. Verwijzend naar bestaande voorbeelden in Assebroek en Sint-Michiels wordt bijvoorbeeld gesteld: “Doordat beide vormen van vakantieopvang zich geografisch in hetzelfde deelgebied en zich op loopafstand van mekaar bevinden, is dergelijke samenwerking aldus mogelijk. Dit leidde logischerwijze tot afspraken. (…) Conclusie: de buitenschoolse kinderopvang en de vakantiespeelpleinwerking zijn beide te beschouwen als een evenwaardige vakantieopvang, ieder vanuit haar visie, werkwijze en doelgroep. Belangrijk hierbij is dat complementariteit en, waar mogelijk, samenwerking na te streven zijn en dat de bevolking hierover goed geïnformeerd is." (JWBP, p.106)

14

Friesbie, "Friesbie... dé vakantiekampioen!", Informatiefolder.

28

Probleemstelling Het bestuur stelt vast dat er noden en behoeften zijn m.b.t. opvang omdat er in die buurten te weinig opvanggerichte initiatieven zijn. Om de reden dat het een nood betreft tijdens de vakantieperiode, wil het bestuur dit aanpakken met de werkvorm ‘speelpleinwerk’. Men valt hiervoor terug op privé-initiatief die daar een eigen deskundigheid, dynamiek en netwerk van jongeren rond zou hebben. Vanuit eigen beleidsoverwegingen gaan deze particuliere werkingen niet in op die vraag, hetgeen patstelling creëert. Het bestuur gaat ervan uit dat een objectieve studie (behoeften en richtlijnen voor aanpak) een hulpmiddel kan zijn om (de bestaande) privé-inititiatieven aan te zetten tot actie. Bovendien is een belangrijk bedrag voorzien voor speelpleinwerking. We hebben die vraag behandeld, en via gesprekken en documentstudie onderzocht welke problematieken er deel van uitmaken. Hierbij zijn we tot de conclusie gekomen dat de ‘nood aan geschikte ruimte’ slechts één van de knelpunten is, dat de problematiek in wezen een stuk complexer is. Inderdaad is een geschikte infrastructuur één van de basisvoorwaarden voor speelpleinwerk. Er spelen echter ook andere factoren mee: nood aan een netwerk van gemotiveerde jongeren in de betreffende buurt; samenwerkingsmogelijkheden met buurtwerk; eigen ambities en beleidsopties van het privé-initiatief; nood aan andersoortige stimulering van het speelpleinwerk; de mogelijkheid tot alternatieve vormen van speelpleinwerk. Mogelijke werkpunten voor het richtinggevend gedeelte kunnen zijn: aanduiden van locaties die in aanmerking kunnen komen voor speelpleinwerk ontwikkeling, mogelijkheden aanreiken voor alternatieve vormen van speelpleinwerk (nieuwe werkvormen).

2.1.5 Beleid t.a.v. spelen in en rond kinderopvang- en schoolinfrastructuur De Stad Brugge is initiatiefnemer en beheerder van een elftal speelterreinen in kinderopvanginitiatieven en scholen. De meeste van deze terreinen zijn afgesloten buiten de schooluren. Het openstellen van ruimte Speelpleinwerk en scholen Een aantal speelpleinwerkingen is gevestigd in schoolinfrastructuur, bv. Flapuit (Sint-Michielslaan, Sint-Michiels), De Triangel (Diksmuidse Heirweg, Sint-Andries). In de zomervakantie 2006 zal Friesbie een nieuwe speelpleinwerking oprichten in de voormalige gemeenschapsschool te Lissewege. Met de goedkeuring van het College van Burgemeester en Schepenen van 26 november 1999 kunnen jeugdverenigingen minimum één keer per kalenderjaar gratis gebruik maken van de lokalen van de stedelijke scholen. Dit bleek ook gekend bij 55% van respondenten jeugdwerkenquête (JWBP, p. 5). Dit moet echter één week vooraf worden aangevraagd bij de respectieve directies, waardoor er in de praktijk niet zo vaak van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt (JWBP, p.51).

29

Openstelling van de opvang- of schoolinfrastructuur voor de buurt Dit principe is volgens de geïnterviewden van het overlegplatform een goed idee. Wanneer de buiteninfrastructuur enkel geopend is tijdens de uren van kinderopvang, zijn er wellicht veel momenten waarop de infrastructuur niet wordt gebruikt. Vele opvanginitiatieven willen echter een "eigen plek" en uiten praktische bezwaren tegen openstelling. Vanuit het lokaal overleg wordt erop gewezen dat de verantwoordelijken voor kinderopvang wellicht beter overtuigd kunnen worden als er een win-win-situatie is m.b.t. gezamenlijk gebruik van de infrastructuur. Dit geldt vooral bij de ontwikkeling van nieuwe initiatieven. Het initiatief daartoe kan bij voorkeur uitgaan van de lokale overheid. Kinderopvanginitiatieven zullen hiertoe weinig spontane stappen ondernemen. Verminderde verdraagzaamheid en tolerantie van de omgeving Enkele leden van het lokaal overleg kinderopvang vinden buitenruimte belangrijk: kinderen moeten buiten kunnen spelen. Het lokaal overlegplatform stelt echter vast dat op heel wat plekken de tolerantie en verdraagzaamheid van de omgeving afneemt t.a.v. kinderopvanginitiatieven: er zijn een toenemend aantal klachten over lawaai van spelende kinderen. Dit wordt wellicht een thema in het beleidsplan kinderopvang, dat momenteel wordt afgewerkt.

2.1.6 Beleid t.a.v. Het Entrepot RCJC Het Entrepot is een Regionaal Centrum voor Jongerencultuur, ondersteund door de Stad Brugge, de Provincie WestVlaanderen en de Vlaamse Gemeenschap. Het Entrepot ziet het als haar taak om "alle waardevolle initiatieven uit het brede veld van jongerencultuur (muziek, dans, theater, film, fotografie, multimedia,… ) in de hele regio te ondersteunen en te stimuleren". Hiervoor bouwt Het Entrepot een ontmoetingspunt (café) uit, een evenementenhal, een informatiepunt en een productiecentrum. Het belang dat het beleid hieraan hecht toont zich in de belangrijke investeringen. “Centraal komt de ontmoetingsruimte, een café uitgebaat door Jeugdhuis De Comma, waar jongeren elkaar tegen het lijf lopen in het teken van jongerencultuur: goede muziek, leuk interieur, en informatie op maat van de jonge cultuurmaker en gebruiker.Naast ontmoeting wordt er ook gecreëerd, een productiecentrum met repetitielokalen voor muziek, theater, dans en plastische kunst zijn hierop het antwoord. Uiteraard willen jongeren en jongerenorganisaties ook graag een feestje organiseren of bijwonen, een optreden meepikken of zelfs een productie ineen steken. Een polyvalente concert- en fuifzaal voor ca. 900 personen is dan ook het laatste luik in de bouwplannen. Tegen januari 2006 zal deze zaal een feit zijn. Het Entrepot heeft een bovenlokale doelstelling, wat wil zeggen dat niet alleen Brugge, maar wel de volledige regio moet bereikt worden. Sporadisch zal er zelfs nationaal en internationaal gewerkt worden.” 15 Ook de Jeugddienst is in Het Entrepot gehuisvest. Er zijn intenties om de skate-infrastructuur verder uit te bouwen op de buitenterreinen van Het Entrepot, zodat "dit skatepark één van de aantrekkingspolen van Het Entrepot moet worden" (JWBP, p.140). Het stadsbestuur keurde in 2005 de studie van Groep Planning goed voor de omgevingsaanleg van Het Entrepot. Doel is de aantrekkelijkheid van het Entrepotgebouw te verhogen door een heraanleg van de omgeving. In de 15

Zie www.het-entrepot.be (> 'Entrepot'). Zie ook: JWBP, pp.155, 50, 103 en 155.

30

studie zijn maatregelen genomen voor een optimale signalisatie, mobiliteit, groenaanleg, verlichting en scheiding tussen jeugdzone en de havenactiviteiten. Realisatie is voorzien in 2006. Deze site heeft dus grote potentie voor jongeren. Bij de meeste geconsulteerde diensten heerst echter het gevoel dat de werking zich nog moet bewijzen: de site kampt op dit moment met een imago-probleem en de werking heeft alsnog weinig bovenlokale uitstraling. De vrees is ook geuit dat Het Entrepot wordt gedomineerd door bepaalde ‘subculturen’, met name skaters en/of jongeren met een hoge cultuurparticipatie (zie ook de bevraging van jeugddeskundigen in het kader van het JWBP, p.160).

2.1.7 Beleid t.a.v. jeugdparticipatie bij de inrichting van formele speelruimte Ontwikkeling van inspraakacties m.b.t. speelterreinen door de Jeugddienst De stedelijke Jeugddienst heeft diverse ervaringen met kinder- en jeugdparticipatie In 1999 is een ‘Kinderraad’ (te onderscheiden van een meer politieke "kindergemeenteraad") opgericht, die aanvankelijk goed functioneerde, vooral in de vorm van een "Vliegende Kinderraad". Onder het motto "kinderen bevragen kinderen" werden zo "twee ontwerpplannen voor speelruimte getoetst aan de mening van de direct betrokken kinderen uit de buurt".16 Gaandeweg bleek het echter moeilijker om kinderen en de Jeugdraad warm te maken voor de Kinderraad, afgezien van een vaste kern van kinderraadsleden. Er rezen ook vragen m.b.t. representativiteit. Dit initiatief is dan ook stopgezet en er is gezocht naar een andere aanpak. Momenteel concentreert de jeugdinspraak zich vooral op (formele) speelterreinen Met deze inspraakprojecten wil men (JWBP p.121): de speelruimte beter laten aansluiten bij de wensen van de gebruikers, klachten en onverdraagzaamheid minderen, niet inspelen op individuele belangen, de buurt meer betrekken en verantwoordelijkheid laten opnemen in het beheer van de speelruimte. De inspraakprocedure wordt gecoördineerd door de Jeugddienst en voorbereid in overleg met de Groendienst (JWBP, p.175). Vanuit de eerder opgedane ervaringen, kent de jeugdinspraak bij de inrichting van speelruimte een vast verloop: bij plannen voor speelruimte in nieuwe verkavelingen, wordt het inspraakmoment pas gehouden als de verkaveling voor minstens 80% voltooid i.c. bewoond is (dan pas is immers duidelijk wie er woont en welke invulling daarbij hoort); grenzen van de inspraak worden vooraf principieel vastgelegd; nog voor een eerste ontwerp op papier staat, strijkt men in de buurt neer om de noden op te vangen van kinderen en jongeren en eventuele andere gebruikers; dit gebeurt bij voorkeur i.s.m. de buurt; daarna gaat de landschapsontwerper aan het werk; 16

Dierickx, An. Eindwerk Jeugdconsulent 2002-2003, pp.5-8.

31

het resultaat wordt teruggekoppeld naar de hele buurt (jong en oud), wijzigingen kunnen dan uiteraard nog, mits de grenzen van deze inspraak gerespecteerd blijven; een feestelijke opening. De stedelijke Jeugddienst heeft het gevoel dat de globale werkwijze functioneert, maar dat de methodiek voor het inspraakmoment zelf te exclusief gefocust is op speeltoestellen. De aanpak moet worden bijgestuurd, liefst in overleg met de Groendienst. (Gesprek met Jeugddienstmedewerker verantwoordelijk voor speelruimte, 18-10-2005) -

Een overzicht van deze initiatieven wordt gegeven in Deel 2: Deelgebieden. Verder is er ook een Mobiel Animatieteam ‘ZieZo’ opgericht en een inspraakbegeleidster aangeworven. Het mobiele animatieteam werd tijdens spelmiddagen op een viertal grote speelterreinen ingezet om de behoeften van de buurt te detecteren alsook de buurtbewoners te informeren: 300 kinderen werden betrokken. Gezien het succes werd dit project hernomen in 2005 en wil men het mobiele animatie-aanbod continueren (JWBP, pp.78-89 en 175) In 2001 werd een inspraakbegeleidster aangeworven. Zij detecteert noden en behoeften van de jeugd en houdt dit systematisch bij via een registratiesysteem (JWBP, p.79 en 122). Er wordt echter vastgesteld dat deze functie zich in belangrijke mate heeft gericht naar een specifieke subcultuur: bikers-, skaters- en skeelers. Hierdoor is de deskundigheid en ervaring met skate-infrastructuur sterk toegenomen (JWBP, p.173). Samen met de Informatiedienst wordt ook geëxperimenteerd met andere vormen van inspraak, zoals bijvoorbeeld een ‘knelpuntenwandeling’ bij de heraanleg van straten, waarop de jeugd uit de wijk wordt uitgenodigd." (JWBP, p.171) Bij de bouw van jeugdlokalen krijgt het jeugdwerk de kans om behoeften, noden mee te delen. Uit een bevraging bij het Jeugdwerk i.f.v. het Jeugdwerkbeleidsplan blijkt dat 98,50% van de respondenten tevreden is over de manier waarop inspraak wordt georganiseerd i.f.v. de bouw van een lokaal" (JWBP, p.88). Er wordt echter vastgesteld dat het jeugdwerk vaak weinig enthousiast is voor niet-jeugdwerkthema's, zoals bv. de buitenruimte: “De stap naar een ruimere visie waar ook ruimte is voor verharde pleinen voor b.v. balspelen, vrij toegankelijke (speel)bossen, trapvelden e.d.m. lijkt voor de plaatselijke groepen minder vanzelfsprekend." (JWBP, p.83) Binnen de werking van de Jeugdraad werd lange tijd de klemtoon gelegd op het voorzien en het inrichten van speelruimte. Er was een werkgroep die probeerde te "bewaken dat, telkens nieuwe groene ruimte vrijkomt, er onderzocht werd of het gebied ook nuttig of bruikbaar kon zijn voor jeugd". Dit betekende niet per se het inplanten van jeugdvoorzieningen. De Jeugdraad vroeg wel om dit per geval te "onderzoeken" en te toetsen aan een visie m.b.t. jeugdruimte (Gesprek met Voorzitter Jeugdraad, 18-08-2005). Binnen de Jeugdraad hoorden wij relatieve tevredenheid over de manier waarop de Jeugddienst inspraak organiseert over speelterreinen. Kinderen worden vooraf bevraagd door de Jeugddienst en de jeugdraad probeert de belangen van kinderen te verdedigen op hoorzittingen.

32

Visie van de Groendienst m.b.t. jeugdinspraak De Groendienst werkt samen met de Jeugddienst voor inspraak m.b.t. de invulling van speelterreinen. De Jeugddienst maakt de bevindingen van de kinderinspraak over aan de Groendienst, die nagaat in hoeverre op de vragen kan worden ingegaan. Door het hoofd van de Groendienst wordt duidelijk gesteld dat deze inspraak moet gebeuren "binnen de kaders van de algemene planning" voor speelterreinen (Gesprek met Hoofd Groendienst, 04-10-2005). M.a.w. het speelruimtebeleidsplan zal, op basis van objectieve gegevens en beleidsopties, een kader en een coherente visie creëren waarbinnen de inspraak zich kan afspelen. Inspraak mag niet leiden tot een ad-hoc beleid.

2.1.8 Beleid t.a.v. buurtbetrokkenheid bij speelkansen: ‘Speelstraten’ en ‘Peter- en meterschap’ De Stad Brugge ontwikkelde de voorbije jaren een aantal initiatieven om de buurt beter te betrekken bij speelkansen van kinderen: 'speelstraten' en 'peter- en meterschap'. Speelstraten Speelstraten zijn een georganiseerde vorm van op straat spelen. Tijdens de vakanties worden enkele straten afgesloten. I.s.m. de Jeugdraad is een 'speelmobiel' gebouwd, die grote stukken spelmateriaal/speelgoed ter beschikking stelt (boerenkar, reuzespelen...). Het organiseren van een speelstraat berust op een concreet initiatief en engagement van de betreffende straatbewoners. Dit vormt enerzijds een drempel (in sommige buurten zijn mensen moeilijker in staat zich te organiseren en te engageren) en anderzijds een verhoogde waarde: gedragenheid en dynamiek van een buurt. Brugge heeft de afgelopen jaren een beleid m.b.t. speelstraten ontwikkeld. Dat beleid kent stijgend succes. In de vakantie van 2005 waren zes speelstraten actief17: Schouwvegersstraat, Brugge Veldmaarschalk Fochstraat, Brugge Rozendal, Brugge Tramstraat, Assebroek Driekoningenweg, Sint-Kruis Evert van 't Padstraat, Assebroek. Alle geïnterviewde beleidsactoren wijzen op de positieve effecten van een speelstraat: de organisatie van een speelstraat helpt om een sociale dynamiek te ontwikkelen in een straat. De meeste geïnterviewden stellen dat een gedragenheid door de wijk een belangrijke randvoorwaarde is in het huidige concept van speelstraten.

17

Stad Brugge, Jeugddienst, Speelstraten 2005. Documentatie.

33

Bewoners kunnen gebruik maken van het feestcheques-systeem van de Dienst Stedenbeleid om rond een speelstraat een sociaal evenement op te zetten. Momenteel zijn er ook gesprekken tussen de Jeugddienst, Preventiedienst en Dienst Stedenbeleid om te onderzoeken of en hoe een persoon met een tijdelijke opdracht (2 jaar) kan aangetrokken worden om het idee van de speelstraten te promoten. Peter- en Meterschap In principe zijn peters en meters voor speelterreinen "buurtbewoners die zich vrijwillig en zonder verantwoordelijkheid willen engageren om in te staan voor de goede orde op een speelplein in hun buurt." 18 De peters en meters van een speelterrein hebben drie opdrachten waarvoor ze een korte vorming krijgen: signaleren van defecten, onderhoudsproblemen, conflictsituaties en één of andere overlast; opruimen van rondslingerend en/of gevaarlijk afval en ook andere gebruikers aanzetten om hetzelfde te doen; informeel contact hebben met de verschillende gebruikers van het speelplein. Het is de bedoeling dat er per speelplein minimum twee en maximum vier peters of meters worden aangesteld, die regelmatig langsgaan op het speelplein. In het recente verleden zijn enkele tijdelijke projecten uitgeprobeerd, evenwel zonder het te continueren. Met dit initiatief werd gezocht "naar een gericht toezicht en onderhoud op de infrastructuur van speelpleinen". Door de inzet van vrijwilligers poogde men "de betrokkenheid en sociale controle op de speelpleinen te vergroten".19 Het peter- en meterschap wordt door de geïnterviewde beleidsactoren als positief ervaren. Er wordt echter beklemtoond dat blijvende betrokkenheid en ondersteuning van de stad Brugge nodig is om de initiatieven warm te houden en continuïteit te geven. Dit project krijgt daartoe nieuwe kansen via het Stedenbeleid.

18

Stad Brugge, Jeugddienst. Concept Peter- en meterschap voor speelpleinen. Nota voor het College van Burgemeester en Schepenen. Dossiernummer 6856. 19 Stad Brugge, Jeugddienst. Concept Peter- en meterschap voor speelpleinen. Nota voor het College van Burgemeester en Schepenen. Dossiernummer 6856.

34

2.2

RUIMTELIJKE TYPERING VAN DE FORMELE SPEELRUIMTE 2.2.1 Jeugdinfrastructuur op (boven)stedelijk niveau

In Brugge is er jeugdinfrastructuur van stedelijk of bovenstedelijk niveau aanwezig: Kinderboerderij De stad is eigenaar en uitbater van de Kinderboerderij de Zeven Torentjes in Assebroek. Deze kinderboerderij is ondergebracht in en historisch hoevecomplex, met een 17de eeuwse duiventoren. In het schooljaar worden een gevarieerd programma van themagerichte activiteiten voor klassen aangeboden. In de vakantieperiodes staat de boerderij open voor vakantieactiviteiten van verenigingen. Er is een speeltuin die vormelijk op boerderijdieren geïnspireerd is. De boerderij trekt belangstellenden uit geheel Brugge en omstreken. RCJC Het Entrepot vzw Het Entrepot wordt ontwikkeld als een Centrum voor Jongeren Cultuur op bovenlokaal, zelfs regionaal niveau (cf. supra). Indoor skatehal (op dit moment: Beurshal) Gedurende de zomermaanden richt de stad de Beurshal in als een indoor skatehal. Dit is slechts een tijdelijke oplossing. Momenteel wordt gezocht naar een locatie voor een permanente indoor skatehal, maar hierover is nog geen beleidsbeslissing genomen. Commerciële initiatieven In Brugge zijn ook enkele commerciële initiatieven rond speelruimte: Boudewijnpark, Het Speeldorp, …

2.2.2 Globale spreiding en inplanting van formele speelruimte In het verleden is er planmatig gestreefd naar een evenwichtige spreiding van formele speelruimtes (zie ‘2.1 Het gevoerde beleid t.a.v. formele speelruimte’). Er zijn ook opmerkelijke inspanningen geleverd om terreinen aan te kopen en uit te bouwen. Vandaag worden bijna honderd formele speelruimtes beheerd door de stad Brugge, wat een aanzienlijk aantal is. Een eerste overzicht op de kaarten leert dat de terreinen, globaal genomen goed zijn verspreid over het grondgebied van de stad. De spreiding moet echter meer in detail worden beschouwd in relatie tot andere factoren: de aanwezige leeftijdsgroepen, sociaal-geografische factoren,

35

de informele speelruimte. Dit vergt een meer gedetailleerde analyse, nl. op het niveau van de deelgebieden. De resultaten van deze analyse worden beschreven in ‘Deel 2: de deelgebieden’. Een overzicht van enkele ‘witte vlekken’ (zones met weinig spelprikkels) die zijn vastgesteld, is terug te vinden in de conclusies van dit deel.

2.2.3 Uitrusting en inrichting van de formele speelruimten in Brugge Oude – nieuwe ontwerpen Bij de oudere generatie speelruimtes (hiermee bedoelen we de speelruimtes zoals die ontwikkeld zijn in de 70-er jaren) is een sterke nadruk gelegd op een inrichting die op een geïntegreerde manier ‘grondmodulatie, groenvoorziening en geconstrueerde speelaanleidingen’ combineert. Er is daarbij telkens een weloverwogen zonering voorzien. Daar zijn nog zeer veel restanten van te zien, en vaak in nog behoorlijke staat. Er blijkt een uitgesproken deskundigheid van deze ontwerpen. Wat de relatie betreft met de ‘wetgeving over de veilige uitbating van speelterreinen’ is het zo dat de oudere voorzieningen soms niet in regel zijn met de wetgeving. De verklaring hiervoor ligt evenwel voor de hand: men kon 20 jaar geleden geen rekening houden met een regelgeving die pas recent is ontwikkeld. Opvallend is wel dat, wanneer dergelijke veiligheidsproblemen zich aandienen, dat niet is omwille van een gebrek aan speelkwaliteit op zich, maar dat het eerder gaat om technische details en maatgevingen. In de recentere evolutie van inrichting en uitrusting van speelruimte is de nadruk gaandeweg meer komen te liggen op het voorzien van speeltoestellen. Hierdoor is het aspect van de geïntegreerde ontwerpen van speelruimte in de verdrukking komen te liggen. De ingrepen beperkten zich in deze gevallen tot het ‘bijplaatsen’ van speeltoestellen. Volledigheidshalve dienen we te vermelden dat de allerrecentste inrichtingen duidelijke pogingen laten zien om opnieuw tot een geïntegreerd ontwerp van inrichting en uitrusting te komen. Buurtgericht of meer In het verleden is ervoor gekozen om in Brugge ook bovenlokale speelterreinen te voorzien. Er zijn dus speelterreinen met een ‘buurtgericht’ of een ‘buurtoverstijgend’ karakter. Dit is nog steeds af te lezen in (1) de inrichting en infrastructuur en (2) de grootte en potenties van de terreinen. In Brugge is er doorgaans een goede afstemming tussen deze twee elementen. Slechts in enkele gevallen is de afstemming problematisch.20 Terreinen met buurtoverstijgende potentie dienen aan enkele criteria te voldoen: ze zijn niet geprangd tussen bewoning (voldoende groot, speling met omgeving); er is een goede kans op sociale controle; 20

Zie Knelpunten.

36

-

relatie met socio-culturele voorziening is een pluspunt; relatie met fietsnetwerk of ander kindgericht weefsel is een pluspunt. Verwevenheid met andere socio-culturele of vrijetijdsvoorzieningen

We kunnen vaststellen dat er een aantal formele speelterreinen zijn die in woonwijken gelegen zijn en weinig of geen ruimtelijke ‘relatie hebben met andere voorzieningen’. Meestal zijn dat buurtspeelterreintjes die in relatie staan tot het wonen rondom en waar verder geen socio-culturele voorzieningen zijn.

Akkerstraat

De Groendienst heeft speeltoestellen in beheer die in stedelijke school of kinderopvang zijn gesitueerd. In een aantal gevallen zijn deze voorzieningen ook ‘aanliggend’ (bv. Daverlo, Bilkske...). Daarnaast zijn er ook heel wat speelterreinen die deel uitmaken van een grotere recreatieve of socio-culturele infrastructuur: ‘speelterreinen gelegen in een sportcentrum’: bv. Koolkerke, Zeebrugge, Assebroek... ‘speelterreinen gelegen in een park of groengebied’: bv. Sint-Donaaspark (Zeebrugge), Sebrechtspark (binnenstad), Ter Poele (Sint-Pieters)... Geprangdheid tussen bewoning Sommige speelterreinen hebben een beperkte beschikbare ruimte en zijn ‘geprangd tussen de bewoning’. -

Het gaat bijvoorbeeld om speelterreinen gelegen op de uitsparing van een (aantal) kavel(s), vaak als gevolg van de 1/25-regel. Bv. de speelterreinen in de Akkerstraat en de Sprietwegestraat.

-

Soms gaat het ook over een gebrek aan buffer tussen bewoning en publieke gebruiksruimte. De buffer ontbreekt waardoor de geprangdheid problematisch wordt. Bv. het speelterreinen in de Kluppelmeers.

-

Hoewel hun oppervlakte aanzienlijk kan zijn, zijn ook binnenpleinen en binnengebieden in wezen ‘geprangd tussen de bebouwing’. In dergelijke ruimtelijke situatie ligt de grootte en ligging van het speelterrein relatief vast.

Sprietwegestraat

Bij andere terreinen is er duidelijk ‘nog ruimtelijke speling op de omgeving’. Dit geldt in het bijzonder voor de terreinen die gelegen zijn in parken of sportparken, of anderzijds zijn het terreinen waar een zekere buffer is t.o.v. de omliggende bewoning . Indien dit in de globale ontwikkeling van de parken in te passen valt, kan men in deze situaties gemakkelijker gaan schuiven met de inplanting van het speelterrein. Sociale controle Kluppelmeers

Met sociale controle bedoelen we de mogelijkheid tot visueel contact met de speelruimte. Dat kan door bijvoorbeeld een fietspad dat door of langs de speelruimte loopt. Ook terreinen die centraal gelegen zijn in een woonkern of buurt laten in de regel sociale controle toe. In mindere mate speelt ook de bewoning rondom mee: de kans om vanuit een privé-raam

37

uit te zien over (een deel van) de speelruimte. Het is evenwel duidelijk dat deze laatste situatie geen optimale sociale controle toelaat. Speelterreinen gelegen op de uitsparing van een kavel kijken dikwijls aan tegen achterkanten of zijkanten van woningen. Dit leidt vaak tot de aanwezigheid van blinde gevels of hoge groenschermen (zowel van privaat als openbaar). Dit laat weinig sociale controle toe op de aanwezige speelruimtes. Deze ruimtelijke situatie is her en der in Brugge terug te vinden. Enkele voorbeelden: speelterrein in Kruisabele, Watertoren, Veerbootstraat Zeebrugge,…

Veerbootstraat

In een binnengebied van een woonblok zijn er vooral achterkanten. De mogelijkheden tot sociale controle op het speelterrein zijn er gering, tenzij het gebied een open karakter heeft, een goede ontsluiting of een vaak gebruikte doorsteek. In Brugge zijn een aantal speelruimtes gelegen in binnengebieden met beperkte sociale controle. Voorbeelden: Stoelpleintje, Jacobinessenpark, Romboudswijk,… Bij een pleinvorm zijn het de voorkanten van de woningen die uitkijken op de speelruimte. In principe is hier een goede sociale controle mogelijk. Hier bepaalt het schermgroen in belangrijke mate de mogelijkheid tot sociale controle. In Brugge zijn er zowel open (zonder schermgroen) als gesloten pleintypes (met hoog schermgroen) vast te stellen. Bv. de speelterreinen Molendorp en Lorreinenhoek. Daarnaast zijn er ook speelterreinen die ‘eerder afgezonderd’ liggen. Dit kan te maken hebben met een excentrische ligging en een beperkte ontsluiting. Bv. het speelterrein in het park Montpellier. Natuur en steen

Jacobinessenpark

Speelruimtes kunnen ‘stenig’ zijn of ‘een groene basisstructuur’ hebben. De aard van de bodem kan te maken hebben met inplanting, grootte of omwille van de speelkansen. Beide types ondergrond bieden andere mogelijkheden tot spel: op stenige ondergrond: skaten, fietsen, basketten, krijtspel, minivoetbal... in groene basisstructuur: veldvoetbal, groepsspel, avontuurlijk spel (klimmen), constructiespel ... In Brugge zijn terreinen met een groene basisstructuur duidelijk in de meerderheid. De verschijningsvorm van die groenstructuur is divers: van vlakke open grasvelden (al dan niet met schermgroen), over terreinen met reliëfrijke grondstructuur tot speeltoestellen in een bosomgeving. Bv. in het Sincfalpark. Er zijn wel enkele stenige terreinen met een grote ontwerpmatige kwaliteit. Bijvoorbeeld bij kleine oppervlaktes zie je dat groen plaats maakt voor meer stenige oplossingen. De beperkte oppervlakte maakt groen minder mogelijk. Toch zien we hierbij geslaagde oplossingen.

Molendorp

Soms is ‘groen en steen’ in min of meer gelijke mate aanwezig. In veel van die gevallen betreft het een stenig basketterrein (al dan niet gecombineerd met goals) dat een plaats kreeg in een groene structuur. In één enkel geval zit de stenigheid vooral in de aanpalende verkeersarme woonstraten, die vaak worden bespeeld

38

Uitrusting van speelterreinen Om de diversiteit aan spelinfrastructuur te inventariseren, is elk speelterrein beoordeeld op de aanwezigheid van: 'speeltoestellen' 'sportvoorzieningen': met subcategorieën 'trapveld', 'basket', 'andere' 'speelbos' 'skate' 'kinderboerderij' 'grasveld' (zonder formele sportvoorziening als doelen, korven,...) Banken en vuilbakken zijn zo goed als overal aanwezig. Lorreinenhoek

Soms zijn terreinen afgebouwd in de loop der jaren. Bij terreinen die gecontesteerd werden (soms omdat de draagkracht van ruimte overschreden werd), treft men vaak nog enkele veerfiguurtjes aan. Voorbeelden: Leon Defoerestraat, Kluppelmeers, Sprietweg,… Bij een aantal recente speelterreinen worden zones omheind. Soms wordt de zandvlakte of valbrekende bodem omheind (bv. Ten Boomgaard), soms is het ‘het speeltuingedeelte’ (bv. Mispelbilk). Uit gesprekken blijkt dat deze ingrepen in eerste instantie zouden gebeuren omwille van ‘het buiten houden van honden’. Morfologie Niveauverschillen en bodemafwerking kunnen speelkansen creëren en helpen ook een ruimte zoneren. Het gaat m.a.w. om spelfunctionele reliëfvorming. De morfologie van de inrichting hebben we op het terrein geëvalueerd aan de hand van twee adjectieven:"gevarieerd" en "monotoon". Dit is een globale inschatting van het terrein.

Montpellierpark

Uit de vaststellingen blijkt dat de ‘oude terreinen’ vaak een overwogen en functioneel (ruimte-indelend, speelkansen creërend) reliëf hebben gekregen. Andere terreinen kennen weinig of geen niveauverschillen. Overigens is het voor kleine terreinen vaak moeilijker, of weinig zinvol om een terrein te gaan ‘accidenteren’. Maar tevens zien we grote terreinen die ondanks de potentie toch geen grondmodulatie hebben. Voorbeelden: Zwankendamme sportpark, Ter Poel, SintDonaaspark Zeebrugge, Gandhiplein,… Bij de meest recente terreinen, (en meer bepaald die terreinen waar uitgravingswerk is gebeurd t.b.v. het creëren van valbodem) zien we dat de uitgegraven grond gerecupereerd wordt in het ontwerp. Veelal wordt hierbij 1 heuvel gecreëerd die rond de speelzone ligt (eerder in de rand, zeg maar). Jeugdwerk

Sincfalpark

Hier behandelen we de vraag of jeugdwerk ruimtelijk gelinkt is aan het speelterrein (aanliggend, geïntegreerd,…), m.a.w. of de jeugdwerklocatie gelegen is op of aanliggend bij een speelterrein. Een duidelijk voorbeeld hiervan is aan de Peter Benoitlaan.

39

Regelgeving

Veerbootstraat

In toepassing van de bepalingen van de KB’s betreffende de uitbating van speelterreinen dienen op basis van de uitgevoerde risicoanalyse, aan speelterreinen en –toestellen aanpassingen te gebeuren. In sommige gevallen betreft het hier slechts details, zoals bijvoorbeeld het aanbrengen van een nieuwe balustrade aan een speeltoestel, het verder uitgraven van een te krap bemeten zandvalbodem, … In andere gevallen zijn de aanpassingen meer ingrijpend: het verplaatsen van een integraal combinatietoestel dat te weinig valruimte heeft, het wegnemen van alle constructies wegens opeenstapeling van detailprobleempjes,... bv. de Veerbootstraat (Zeebrugge): oud en kwaliteitsvol ontwerp, maar versleten en opeenstapeling van ‘detailkritiek’; bv. Akkerstraat: combinatietoestel dat te dicht staat bij putdeksel, en hierdoor misschien integraal verplaatst dient te worden. Soms is de regelgeving feitelijk niet aan de orde, met name waar geen geconstrueerde elementen (meer) staan. Vaak zijn deze in de loop der jaren afgebouwd, wegens ‘geen nood meer’ of ‘samenlevingsproblemen’.

2.2.3 Relatie tussen inplanting en inrichting/uitrusting van speelruimte Het is belangrijk dat de inrichting / uitrusting van een terrein in verhouding is tot de potentie van het terrein zelf. Zo moet een terrein met potentie van buurtspeelruimte ook een inrichting hebben die daarmee overeenkomt. Zoniet creëert men een onevenwicht en bijgevolg problemen (vaak samenlevingsproblemen). Akkerstraat

Slechts op enkele terreinen is de afstemming tussen omvang van de uitrusting en schaalpotentie van het terrein (ruimtelijke draagkracht) minder geslaagd: bv. het speelterein in de Vooruitgangsstraat (Sint-Kruis): de omvang van de infrastructuur is groot (bovenlokale uitrusting) in verhouding tot de grootte van het terrein en de bereikbaarheid; bv. het Jacobinessenpark (binnenstad): de skate-infrastructuur (van bovenlokaal of zelfs stedelijk niveau) trekt jongeren aan uit de wijdere omgeving, wat op die plek minder aangewezen blijkt; bv. de nieuwe agoraspace in het Fort Zevenbergen (Sint-Andries): de agoraspace zal jongeren uit de wijdere omgeving aantrekken, de sportbeoefening kan behoorlijk intens zijn (harde lederen ballen, harde shots); vraag is of deze plek dit kan verdragen.

40

2.3

GEBRUIKSPERSPECTIEF 2.3.1 Gegevens focusgroepen kinderen Noden van kinderen m.b.t. buitenspelen

Met betrekking tot het gebruik van de publieke ruimte zijn er twee groepen kinderen te onderscheiden, met eigen noden t.a.v. publieke speelruimte: A

Kinderen die meestal binnen spelen of in de eigen tuin

Een aantal kinderen speelt meestal binnen, of in de eigen tuin. Dit zijn niet enkel de kinderen die in drukke straten wonen, maar vaak ook kinderen die buiten spelen niet interessant vinden of beschermend worden opgevoed.21 Een aantal van hen heeft ook een grote of uitdagende tuin en veel speelgoed, waardoor hun spel zich meer in privé-milieu afspeelt en ze minder gebruik maken van publieke voorzieningen. Hoewel ze wel eens op plekken komen zonder dat ouders dit weten, kennen deze kinderen relatief weinig informele speelplekken in het openbare domein. Ook de formele speelruimtes gebruiken ze eerder occasioneel, vooral in een sociale en familiale context (familie-uitstap, verjaardagsfeestje). Hier volgen enkele citaten van kinderen uit de focusgroepen: -

"Ik speel niet dikwijls buiten. Ik heb thuis zelf een speeltuin staan en een basketbalnet en een voetbalnet en honden." (SintPieters, 19-10-2005) "Wij hebben een grote tuin, met een trampoline. Wij spelen vooral bij andere kinderen of bij familie in de tuin. (…) Soms gaan wij naar de kinderboerderij en naar het trapveldje [Paalbos] als er een verjaardagsfeestje is. (…) Er is wel een speelpleintje in de buurt, maar er staat niet veel. In de kinderboerderij wel." (Sint-Kruis, 19-10-2005)

Op speelterreinen wil deze groep kinderen dus dingen doen die ze thuis niet kunnen of mogen. Bijvoorbeeld: Een speelterrein met een uitrusting die méér is dan het speeltoestel in hun tuin. Deze groep kinderen wordt dus vaak aangetrokken tot sterk uitgeruste bovenlokale speelterreinen. Hier is er echter concurrentie van commerciële indoorspeelruimtes (o.a. het Speeldorp genoemd). Plekken die een alternatief bieden voor typische activiteiten van spelen op straat: Een stenige omgeving om te fietsen, te skaten, met krijt op straat tekenen… Een meer avontuurlijke speelomgeving. Plekken voor sociaal spel waar meerdere kinderen nodig zijn: bv. voetbal, activiteiten die je tijdens een verjaardagsfeestje doet.

21

Enkele citaten van kinderen: - "Ik woon in een heel drukke straat. Maar 150 meter achter de straat zijn bijna geen auto's en ik ga daar spelen." (Sint-Michiels) - "Ik woon in een rustige straat, maar van mijn ouders mag ik toch niet op straat spelen." (Sint-Kruis)

41

B

Kinderen die vrij vaak buiten spelen

In zes van de zeven focusgroepgesprekken was er een meerderheid aan kinderen die vrij vaak buiten speelt in de publieke ruimte. Er zijn kinderen die met stelligheid zeggen: "Vanaf dat het niet regent, spelen we buiten" (Sint-Andries, 25-10-2005). Dit doen ze zowel op de formele speelterreinen als op informele speelplekken. Hun motivatie om in de publieke ruimte te spelen is uiteenlopend: Hun tuin is te klein of niet geschikt voor bepaalde soorten spel:

-

-

"Buiten spelen doe je als je een kleine tuin hebt." (Assebroek 25-10-05) "Wij hebben een kleine tuin, als we in bosjes willen spelen, gaan we naar buiten." (Assebroek 25-10-05) "Ik mag niet thuis voetballen of de bloemen gaan kapot." (Sint-Pieters 19-10-05) "Ik woon op een appartement en kan er dus niet buitenspelen." (Sint-Pieters 19-10-05)

-

"Wij hebben wel een grote tuin, maar ik speel liever op straat om te kletsen met vriendinnen." (Assebroek 25-10-05) Groepsspelletjes werden in elke sessie aangehaald: "tikkertje", "verstoppertje", "tikkertje verhoog", "potje verlos", "verstoppertje pot"… Speeltoestellen waar je samen op kan zitten, werden sterk gewaardeerd: bv. vogelnestschommel (Sint-Michiels 25-10-05; SintPieters 19-10-05) "Ik heb niet per sé speeltoestellen nodig, zolang ik vriendjes heb om mee te spelen is het ook al goed." (Sint-Pieters 19-10-05)

Buiten spelen buiten de tuin laat activiteiten toe die je niet in de tuin kunt doen, zoals rondfietsen, skaten, tennis en met krijt op straat tekenen (in vrijwel elke sessie genoemd). Buiten spelen doe je meestal niet alleen. De kinderen uit de sessies beklemtoonden voortdurend de sociale betekenis van het buiten spelen:

-

-

De kinderen zijn sterk op zoek naar avontuurlijk spel, constructiespel. In elke sessie werd met veel enthousiasme gesproken over ‘kampen bouwen’, ‘in bomen klimmen’, ‘in de struiken spelen’, ‘van balken en toestellen springen’… Perspectief van kinderen t.a.v. formele speelterreinen

Wat vinden de kinderen van de bestaande formele speelruimtes in Brugge? A

Inplanting

Spreiding van de terreinen Globaal genomen waren de kinderen uit de sessies (met uitzondering van de focusgroep in Zeebrugge) behoorlijk tevreden over de spreiding van speelterreinen in Brugge. Kritiek betrof eerder de gebrekkige uitrusting dan het ontbreken van speelterreinen: -

-

Bij de stelling ‘in Brugge en Sint-Michiels zijn veel plekken om te spelen’ onderschreven ongeveer acht kinderen de stelling, vier absoluut niet; de rest bleef onbeslist. Een jongen zei verder nog: "Met een vriend rijden we soms rond met de fiets. Nu weten we waar er speelpleinen zijn. Er zijn er wel drie in de buurt." (Sint-Michiels, 25-10-05) Jongen: "Ik ga niet vaak in de buurt spelen, omdat ik het niet zo leuk vind daar. Het is geen leuk speelplein, je hebt daar niet echt veel, ook geen schommel of zo." (Sint-Pieters, 19-10-05)

42

-

“We moeten wel ergens anders gaan spelen, want de speelterreinen zijn kapot of alleen maar voor kleine kindjes.” (Zeebrugge 25-10-05) Enkele kinderen waren afkomstig uit Loppem, Varsenare of Oostkamp. Vergeleken met Sint-Michiels is het in die buurgemeenten slecht gesteld: "Daar is bijna niks!", "Het enige speelplein in Oostkamp is echt voor kleine kinderen". (Sint-Michiels, 25-10-05)

Lokale vs. bovenlokale Bovenlokale speelterreinen bleken het beste gekend en werden sterk gewaardeerd. Het enthousiasme erover was groot. Bijvoorbeeld: Focusgroep Sint-Pieters (19-10-05): -

-

"In het Tempelhof kan je veel spelen." Veel kinderen gaan er blijkbaar spelen: ze komen er voor de voetbalclub, maar ook omdat het ’groot’ is. Jongen: "In mijn buurt is er bijna niets anders, allemaal kleine plekjes tussen huizen" Meisjes fluisteren: "Toch wel!"

Focusgroep Assebroek (25-10-05): -

"Het Daverlopark is het beste. Dit is groter en leuk. Daar staan tenminste toestellen. En er is het café. De zondag is dat helemaal volzet." In vergelijking met kleiner terreintje Kerklaan Patria: "Dit pleintje (Patria) is behoorlijk tof maar niet zo tof als Daverlo."

Het laatste citaat geeft al aan dat een grote tevredenheid over bovenlokale speelterreinen niet betekent dat ook sommige buurtterreintjes niet worden gewaardeerd. Een tiental kinderen uit de Focusgroep Sint-Michiels (25-10-05) vertelde bv. met veel enthousiasme over het buurtspeelterreintje Kraaienhof-Binnenhof: "Ik speel er iedere dag". Kinderen spelen daar verstoppertje, ‘verstoppertje pot in de struiken’, hebben er ‘een geheime plek’, vinden het gezellig met de bomen, heuveltjes, bankjes. Ook het feit dat er ‘veel in- en uitgangen zijn’ (trage wegen die erop uitkomen) vinden ze leuk. Tijdens ons bezoek was daar inderdaad heel veel activiteit van kinderen vast te stellen. B

Inrichting en uitrusting

Aan de kinderen werden foto's voorgelegd van verschillende speelruimtes in Brugge (opdracht 2). Het betrof zowel foto's van oude als nieuwe speelontwerpen, lokale als bovenlokale, stenige als groene. Oude en nieuwe ontwerpen Zowel oude als nieuwe ontwerpen en toestellen werden gewaardeerd. Soms waren er wel opmerkingen bij de speelterreinen van de nieuwe generatie. Focusgroep Sint-Kruis (ca. 11-jarigen) bij foto van terrein Mispelbilk: -

-

Meisje: "Oh leuk!", "ik zou op alles spelen", "zoiets wil ik in de buurt hebben." Jongen: "Het is goed voor kleine kinderen die in het zand spelen. Het is misschien iets om in de buurt te hebben, maar als je dat dan niet meer leuk vind als je ouder word?"

Focusgroep Sint-Michiels: -

Sessieleider: “Wat is er nodig om te spelen?” Jongen: "Ook wel toestellen, maar niet de nieuwe in plastiek. De vroegere uit hout waren gevaarlijker en leuker." Jongen: " Het is allemaal voor kleine kindjes, er moet meer voor grote kinderen komen. Gevaarlijke dingen. Bijvoorbeeld de dennenboom in schoolafdeling A. Daar kan je aan hangen."

43

-

-

"Het is nog uit hout. Het is meer avontuurlijk dan wat er nu elders staat." Over speelterrein Ten Boomgaard: "Eén keer is leuk, maar als je veel komt, wordt het saai."

-

"Het is leuk om op de houten paaltjes lopen. Ze mogen wel een beetje steviger, sommige bibberen." "Wij springen van hoge balken."

Focusgroep Assebroek:

Focusgroep Sint-Pieters: -

-

"Wij spelen op houten dingen dat er een burcht is."

Focusgroep Zeebrugge: -

Over foto genomen in het Sint-Donaaspark: "Er is hier niets aan, alleen maar voor kleine kindjes, de dingen die er vroeger stonden waren leuker."

De oude speelterreinen, die met hout en reliëf zijn uitgewerkt, worden avontuurlijker bevonden. Ze zijn ook interessanter voor fantasiespel. De nieuwe terreinen, met veel speeltoestellen worden vaker geassocieerd met een "speeltuin voor kleine kinderen". Dit laatste kan echter te maken hebben met de aard van de toestellen. De kinderen in de focusgroep Sint-Michiels (25-1005) bleken bijvoorbeeld toch heel enthousiast over de speeltoestellen in het Leiselepark, wat ze het "tienerspark" noemen. Hier zijn toestellen terug te vinden voor oudere kinderen. "Het zijn heel leuke toestellen. Het zijn nieuwe, die we nog nooit ergens anders hebben gezien. Er is bijvoorbeeld een soort death ride en een wipplank die draait."

Ook de oude voorzieningen hebben niet noodzakelijk het imago van gericht te zijn op ouderen. Een jongen zei bijvoorbeeld: "De blokken [apeneiland] zijn voor kleuters." (wat wel werd tegengesproken door anderen)

Natuur en steen Over de aard van de ondergrond (natuurlijk of stenig) zijn de meningen verdeeld. Stenige speelruimtes worden soms "saai" genoemd: "gras is beter voor het vallen", "er mogen meer bomen zijn" (n.a.v. foto Lorreinenhoek) (Assebroek 25-10-05). Anderzijds wordt het Refugeplein door vrijwel alle groepjes als ‘gezellig’ gecategoriseerd: bv. "zelfs met stenen kan het gezellig zijn" (Sint-Pieters 19-10-05, Zeebrugge 25-10-05). De kinderen zagen heel rijke speelkansen in dit ontwerp: -

"Je kan er veel verschillende dingen op doen." (Sint-Pieters 19-10-05) "Je kan er wel niets bouwen, maar wel veel andere dingen doen, schommelen, glijbaan, voetballen, straathockey." (Zeebrugge 25-10-05) "Je kan er een beetje alles doen." (Entrepot 19-10-05)

Dit is wellicht vooral toe te schrijven aan de kwaliteitsvolle uitwerking van de publieke ruimte, met reliëfverschillen ("waar je van kan jumpen") en muurtjes ("om verstoppertje te spelen", "om op te lopen"). Uit vrijwel alle sessies bleek dat aanwezigheid van bespeelbare groenvoorzieningen en speelheuvels van zeer groot belang is voor de kinderen. Dit zowel voor kampenbouw, avontuurlijk spel, groepsspel (bv. verstoppertje), fantasiespel als gezelligheid. Wanneer we kinderen aan het woord lieten over hun buitenspeelactiviteiten, hadden ze het vaak over "in de struiken spelen", "kampen bouwen", "in bomen klimmen", "legertje spelen". Als we foto's lieten zien aan de kinderen, zagen ze evenveel speelkansen in de groenvoorzieningen (vaak op de achtergrond in de foto’s) als in de formele toestellen. Enkele voorbeelden:

44

-

Focusgroep Sint-Pieters: -

-

-

Focusgroep Assebroek: -

-

"Ja! Een kamp maken aan het leliepark." "Wij spelen vooral errond vanachter in de struiken. Die struiken die zo raar hangen. Daar maken we een kamp in." "Ik speel in het Leliepark. Er was een schuine boom en ik loop erop. Nu is die er niet meer." "Het zou leuk zijn om buiten playstation te kunnen spelen. Het spelletje van 'Tarzan' in de bossen."

Focusgroep Sint-Andries: -

-

"Het zou niet zo leuk zijn zonder de bomen, want we klimmen daar nu in." "We gooien kastanjes op straat en wachten tot er auto’s overrijden." "Bij mij in de buurt zijn er veel speelpleintjes, maar meestal speel ik op straat. Want er zijn er toch niet veel of toch niet zoveel. En als er auto's zijn, leggen we kastanjes zodat ze erover rijden. Dat is heel leuk, omdat het speelpleintje niet zo leuk is, dat is meer voor kleine kindjes, en niet zo avontuurlijk.” Klimmen en kampen bouwen worden vaak genoemd als activiteit (zowel effectief beleefde activiteit als wens).

Aan de Oude Sint-Annadreef: "Daar is een speelplein met een heuvel; we fietsen daarop. We spelen ook in de omliggende struiken verstoppertje of we bouwen er kampen. We noemen dat het 'heuvelpleintje'. Eigenlijk is dat gewoon een bergje en plots gaat het naar beneden, gelijk een afgrond. Het is een tamelijk grote heuvel."

Focusgroep Sint-Michiels: -

"Ik speel liefst op het speelplein, vooral in de bomen klimmen we." "Het zou leuk zijn als er klimrekken door de bomen gaan" – "JA!" (algemene instemming), "Bijvoorbeeld als die boom dood is, of met touwen in de bomen." – “Of ook een trap in de bomen gemaakt zodat je in de boom of in de boomhut kan klimmen."

Parcoursidee Bij het zien van foto's met speeltoestellen, haalden heel wat kinderen het idee van een ‘parcours’ aan: het kunnen klimmen, springen of slingeren van de ene speelaanleiding naar de andere. (bv. Sint-Michiels 25-10-05, Sint-Pieters 1910-05, Entrepot – 2e sessie 19-10-05). Het parcoursidee gaat uit van de idee dat op elk punt van de speelruimte meerdere keuzes zijn om richtingen uit te gaan. Een kwaliteitsvol combinatietoestel zal vaak dergelijk parcoursconcept in zich hebben, maar ook voor speelruimtes zelf geldt het parcoursidee als een kwaliteitskenmerk. Verkommerde speelruimtes De kinderen afkomstig uit Zeebrugge, Dudzele en Zwankendamme waren veel minder tevreden. Ze uitten veel klachten m.b.t. de uitrusting en de slechte staat van de speelruimtes, waardoor ze de aanwezige formele speelterreinen weinig gebruiken. Hierop komen we terug in de bespreking van de deelgebieden. Veiligheid, gezelligheid Is een thema dat herhaaldelijk opduikt bij kinderen. Ze halen aan dat een zekere kleinschaligheid van belang is hiervoor: in buizen kunnen zitten (“met een kaarsje!”), liggen in een hangmat… Maar grote speelruimtes kunnen ook zo gemaakt zijn dat ze gezelligheid hebben.

45

2.3.2 Gegevens uit andere contacten Speelvoorzieningen voor peuters Vanuit leden van het overlegplatform wordt méér aandacht gevraagd voor speelvoorzieningen voor heel jonge kinderen (0-3 jaar). Op dit moment zouden weinig speelterreinen in het Brugse over deze voorzieningen beschikken (bv. aangepaste schommels, deksel voor zandbak, toegankelijkheid voor buggy's). Gesprek met Marcel Vandenbussche over Speelpleinwerk (29-09-2005)22 Evaluatie van huidige locaties Friesbie Globaal genomen is Friesbie/Vives tevreden over de locaties waar een werking actief is. Dit zowel wat betreft binnenruimte als buitenruimte. Er wordt wel gewezen op: een algemene "vermindering van de avontuurlijkheid en uitdaging" van de terreinen (bv. Koude Keuken, Male, Assebroek); enkele aspecten van inrichting die de praktische werking bemoeilijken (bv. Koude Keuken); een aantal verouderde terreinen, waar een herziening van het concept wenselijk is (bv. Zandberg Assebroek); veroudering van het sanitair op een aantal plaatsen (bv. Zandberg); occasionele problemen met afval (glas) vooral in speelbossen (bv. Paalbos). (Gesprek met verantwoordelijke Vives, 29-09-2005; Gesprek met verantwoordelijke Friesbie, 10-08-2005). Ruimtelijke visie en behoeften Het principe van meervoudig gebruik van lokalen dat door stad Brugge is vooropgesteld wordt door Vives onderschreven. Als er nieuwbouw is, is delen met jeugdbeweging het meest verantwoord. Samen-gebruik maakt de organisatie wel complexer. Bij gebruik van schoolinfrastructuur, hangt veel af van de voorwaarden die de school stelt. Speelse activiteiten staan soms ook haaks op de schoolse cultuur. Door Vives wordt er gewezen op een groeiende vraag naar binnenruimte: een hedendaagse werking zou meer binnenruimte vergen. Voorwaarden om ergens speelpleinwerking te beginnen: voldoende binnenruimte (wordt belangrijker); voldoende en kwaliteitsvolle buitenruimte: veiligheid, variatie, beschutting, tolerantie... – dit moet per locatie en op wijkniveau (d.i. vanuit de ruimere omgeving) worden bekeken; geen nabijheid van andere sterke initiatieven: bv. scholengroepen (met sterk netwerk), sportkampen e.d.

22

Directeur van het pedagogisch instituut J.L. Vivès vzw, een landelijke jeugdorganisatie met zetel te Brugge

46

Gesprek met Els Roobroeck over Speelpleinwerk (29-11-2005)23 Binnen het kader van haar missie zet Oranje ook speelpleinwerking op. Invalshoek is steeds de integratie tussen kinderen mét en kinderen zonder handicap. Evaluatie van huidige locaties waar Oranje een werking heeft Huidige locaties zijn: Paul Gilsonplein, Arendstraat Koolkerke: Globaal genomen is de werking tevreden over de locaties. Wel is het zo dat elke vestiging zijn eigen voor- en nadelen kent. Paul Gilsonplein: Wat de binnenruimtes betreft is het ontbreken van een grote ruimte het belangrijkste nadeel. De buitenruimte wordt positief ervaren: gedeelte verhard, gedeelte gras (zowel vlak als heuvels), rijke speeltoestellen. Er is ook een afdak, wat erg wordt gewaardeerd. Arendstraat Koolkerke: Wat de binnenruimtes betreft is er een grote zaal wat als voordeel geldt. Hier ontbreken echter kleine lokaaltjes. Het buitenterrein heeft een grasveld en tevens een klein speeltuintje, wat toch wel klein uitvalt. De rustige, wat afgelegen ligging van het terrein geldt als een voordeel. Ruimtelijke visie en behoeften binnenruimte wordt belangrijk geacht; de capaciteit aan kinderen kan nog uitbreiden: voor Sint-Andries een klein beetje, voor Koolkerke is nog een marge. Voorwaarden om ergens een speelpleinwerking te beginnen moet passen binnen de missie van Oranje; het eventueel opzetten van extra speelpleinwerkingen is een thema waar intern grondig over nagedacht zou moeten worden; in elk geval blijft het thema van integratie (kinderen met en zonder handicap) steeds voorop staan.

23

Medewerkster bij Oranje vzw., beleidsdomein Vrije tijd.

47

3

INFORMELE SPEELRUIMTE EN SPEELWEEFSEL

3.1

ONTWIKKELING VAN EEN SPEELWEEFSEL-IDEE

Binnen een 'speelweefsel'-concept wordt gestreefd naar een verbinding van plekken die betekenis hebben voor kinderen, d.m.v. kindvriendelijke infrastructuren. 'Kindvriendelijkheid' van de infrastructuren impliceert veiligheid, maar ook speelsheid. Een 'speelweefsel' vertrekt tevens vanuit het idee dat kinderen niet alleen spelen op formele speelruimtes, maar activiteiten ontwikkelen overal in de publieke ruimte: overal waar dit mogelijk is, wordt de publieke ruimte bespeeld. Op die manier is het spelen verweven met andere activiteiten. In Brugge leeft het speelweefsel-idee. Op heden kunnen we zelfs vaststellen dat het speelweefsel-idee op verschillende manieren reeds impliciet in het beleid is vervat: in het beleid voor de binnenstad: zone30 en inplanting van speelse elementen (project 'Spelprikkels in winkelstraten'), in het beleid voor de buitenstad: uitbouw fietsroutenetwerk, instellen van zone30, ontwikkeling groene gordel, uitbouw sportcentra. Deze impliciete speelruimtevisie wordt onderschreven door meerdere stadsdiensten (Jeugddienst en Groendienst, maar ook de Mobiliteitsdienst, Dienst Urbanisatie, Dienst Stedenbeleid, Sportdienst...).

3.2

BELEID T.A.V. SPELEN IN EN ROND STEDELIJKE VOORZIENINGEN 3.2.1 Beleid t.a.v. Spelen in en rond sportinfrastructuur

Heel wat sportcentra en sportvelden op het grondgebied van Brugge zijn in eigendom of beheer van het stadsbestuur. De Groendienst zorgt voor het materiële beheer en onderhoud van deze buiteninfrastructuur (beplantingen en grassportvelden, belijning, voorzieningen,…). De sportdienst staat in voor de relaties met de gebruikers of sportverenigingen (programmatie en concessies). Sportvelden in concessie Een aantal formele sportvelden zijn in concessie gegeven aan sportclubs. In principe is één veld dan exclusief gereserveerd voor de sportclub. Een tweede veld kan worden verhuurd aan andere sportclubs. De sportclubs beslissen autonoom over de toegankelijkheid. Niet-georganiseerde jeugd heeft in principe geen toegang tot deze velden. Sportvelden niet in concessie De sportdienst staat in voor de programmatie van de sportvelden die niet in concessie zijn gegeven. De toegankelijkheid van de buiteninfrastructuur wordt geregeld door een huishoudelijk reglement, dat momenteel in herziening is gesteld.

48

-

-

Formele sportvelden: De formele sportvelden worden verhuurd aan verenigingen. Mits reservatie kunnen ook particulieren (en in principe dus ook niet-georganiseerde kinderen en jongeren) hiervan gebruik maken, tegen een prijs van ca. 5 euro. Informele trapveldjes: Op de meeste sportcentra zijn ook informele sport- en spelruimtes te vinden (trapveldjes, basketring,…). Deze zijn vrij en gratis toegankelijk, ook voor jeugd. (Volgens het ontwerp huishoudelijk reglement (september 2005) dienen –8jarigen evenwel vergezeld te zijn van een meerderjarige). De sportdienst stelt vast dat deze trapveldjes ook andere functies vervullen. Er worden bijvoorbeeld tenten opgericht voor sociale evenementen van sportverenigingen. Begeleiders van sportkampen maken, vanuit het idee van ‘omnisport’ en mikkend op een speelse aanpak, eveneens gebruik van deze veldjes, alsook van de speelpleininfrastructuur.

Skatevoorzieningen op sportcomplexen Op een aantal sportvelden zijn ook skatevoorzieningen (in ontwikkeling) te vinden (bv. Koolkerke). Het initiatief m.b.t. skatevoorzieningen wordt genomen door de Jeugddienst. In het jeugdwerkbeleidsplan wordt ervoor geopteerd om in de toekomst de grotere skatevoorzieningen, gezien de potentiële lawaaihinder, op sportparken in te planten (JWBP, p.138). De sportdienst is bereid om deze vragen in overweging te nemen en – indien mogelijk – in te passen in de sportcentra. In het Jeugdwerkbeleidsplan worden expliciet twee sites aangehaald waar openstelling aan de orde zou kunnen zijn: Sint Pieters Poelweg en Sint-Andries (watertoren). De sportdienst wil rond toegankelijkheid een explicieter beleid ontwikkelen. Toegankelijkheid voor jeugd kan meegenomen worden in het sportbeleidsplan, voorzien voor 2007. De sportdienst is vragende partij om bij elk speelterrein ook een open veld te behouden waar informele "recreatieve" sport (sportachtig spel) plaats kan vinden. Concreet wordt gedacht aan kleine grasveldjes, die bijvoorbeeld ook voor frisbee kunnen dienen. Eventueel kunnen ook minigoals, een basketkorf of een volleynet worden voorzien.

3.2.2 Beleid t.a.v. spelen in en rond culturele infrastructuur De cultuurbeleidscoördinator stelt vast dat er eigenlijk weinig rond culturele infrastructuur wordt gespeeld. De publieke ruimte rond de cultuurcentra en kunstacademies, die meestal in de dichte binnenstad zijn gelegen, is beperkt. Er is wel ruimte rond de Magdalenazaal. Het Concertgebouw is naar 't Zand gekeerd, en dus weg van het achterliggende groengebied. Het Entrepot kan een nieuwe locatie worden voor creatieve ateliers met kinderen. Daar wacht men op de aanleg van de ruime omgevingswerken. Op dit moment is er nog niet echt een beleid t.a.v. spelen in en rond culturele infrastructuur. In het kader van het volgende cultuurbeleidsplan is er wel een cultuurbeleidslijn rond kunst in de publieke ruimte. Wat betreft het cultuurbeleid tav –14-jarigen wordt er vooral via het onderwijs gewerkt. De cultuurbeleidscoördinator wil in de eerste plaats het bestaande aanbod optimaal afstemmen op scholen. Voor het volgende cultuurbeleidsplan wordt echter ook gedacht om klasgroepen actief te betrekken in een productieproces. Hiervoor zijn reeds goede ervaringen met een bibliotheekproject. Artistieke schoolprojecten die vertrekken vanuit de lokale leefomgeving en de publieke ruimte behoren volgens de cultuurbeleidscoördinator tot de mogelijkheden.

49

3.3

BELEID T.A.V. SPELEN IN DE (SEMI-)PUBLIEKE RUIMTE 3.3.1 Beleid t.a.v. spelen op straat

Autonome mobiliteit is fundamenteel voor de speelkansen van kinderen en jongeren. Door het Brugse Stadsbestuur zijn heel wat mobiliteitsacties op de agenda geplaatst die de autonome mobiliteit van kinderen kunnen verbeteren. Overeenkomstig de hogere regelgeving zijn er over het gehele grondgebied van Brugge sinds september 2005 zone30 ingesteld nabij elke school. Het gaat vooral om signalisatie (octopuspalen en groene oversteekplaatsen) en soms ook snelheidsremmende maatregelen. Ingrijpende infrastructurele maatregelen kunnen pas later plaatsvinden. Ook de historische binnenstad is reeds volledig als zone30 ingericht. Daarnaast is er binnen het kader van het mobiliteitsplan ook een uitgebreide planning voor de afbakening en inrichting van zone30 in woongebieden. Hierbij worden er wél infrastructurele maatregelen voorzien (snelheidswering, oversteekplaatsen). De prioriteit voor de projecten is vastgelegd in het mobiliteitsplan24. De afbakening van de zones gebeurt per project d.m.v. een terreinbezoek. De mobiliteitsdienst is bereid om hierbij ook speelterreinen in rekening te brengen. Het speelruimtebeleidsplan kan hiervoor instrumenten aanreiken. Bij de aanleg van wegen staat de wegendienst in voor de technische uitvoering. De aanleg van pleinen zijn gezamenlijke projecten van de wegendienst, de dienst urbanisatie, Groendienst en mobiliteitsdienst. Deze diensten, evenals de Jeugddienst, geven ook advies bij verkavelingplannen m.b.t. de ontsluiting en verkeersafwikkeling. Speelruimtes staan meestal wel nog niet ingetekend op de plannen die ter advies worden voorgelegd. Bijgevolg is het moeilijk om hiermee rekening te houden op het moment van de adviesaanvraag. Binnen het kader van het mobiliteitsplan is het parkeerbeleid vooral toegespitst op de binnenstad. Doorgaand verkeer wordt naar vaste parkeerhavens geleid. De stad zal in 2006 een studie over bijkomende parkeerruimtes opstarten. Er wordt ook gewerkt aan een fietsroutenetwerk met een aantal deelnetwerken25: hoofdroutes, recreatieve routes, aanvullende fietsroutes. Voor deze laatste categorie, de stedelijke aanvullende fietsroutes, worden snelle, veilige en belevingsvolle routes gezocht. Het traject van de aanvullende fietsroutes en de detailplans voor de ingrepen worden door de Groendienst uitgetekend en aan de mobiliteitscel voorgelegd. Voor de recent gerealiseerde projecten (bv. Warandepoort - Sint-Jozef – Koolkerke) geldt alvast dat de routes langs groengebieden, pleinen en ook speelterreinen lopen. Dit ‘paternoster’-principe 24

Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan: beleidsplan definitief conform verklaard op de audit van 9 april 2001. Brugge, maart 2003, pp.51-55. 25 Zie: Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan: beleidsplan definitief conform verklaard op de audit van 9 april 2001. Brugge, maart 2003, pp.45-49.

50

(groengebieden verbonden door een lint), geldt als basisprincipe. (Gesprek met Mobiliteitsambtenaar, 19-08-2005; Gesprek met Hoofd Groendienst, 04-10-2005, Gesprek met Hoofd Dienst Urbanisatie, 04-10-2005). Het idee van de uitbouw van ‘passageplekken’, ‘speelweefsel’ en ‘speelse routes’ wordt coherent geacht met deze aanpak. Bij de Mobiliteitsdienst is er wel een bezorgdheid m.b.t. de coherentie van het straatbeeld: eventuele signalisatie van ‘speelroutes’ zou bijvoorbeeld uniform, voor het ganse grondgebied van Brugge moeten gebeuren. In het kader van het Mobiliteitsplan zijn reeds overeenkomsten gesloten met De Lijn m.b.t. netuitbreiding van het openbaar vervoer.

3.3.2 Spelprikkels in de publieke ruimte De cultuurbeleidscoördinator heeft de ambitie om kwalitatieve kunst in de publieke ruimte te realiseren en om hiervoor regelmatig overheidsopdrachten uit te schrijven. ‘Kwaliteit’ van het kunstwerk is hierbij een belangrijk criterium, evenals integratie in het stadsweefsel en in de publieke ruimte. "Kwaliteit" kan men echter niet in algemene regels/kwaliteitscriteria vatten en opleggen aan kunstenaars. De cultuurbeleidscoördinator is geen voorstander om ‘bespeelbaarheid van kunst’ formeel als opdracht aan kunstenaar mee te geven. Materiaalkeuze van de kunstwerken (breekbaar vs. robuust) is eventueel wel ‘bespreekbaar’. In samenwerking met de Dienst Stedenbeleid ontwikkelt de Jeugddienst het project "Spelprikkels in winkelstraten". Dit heeft als doel "het stereotiep patroon van winkelstraten, pleinen en andere [te] doorbreken door op beperkte schaal kleurrijke spelelementen neer te poten, uiteraard rekening houdend met mogelijkheden ter plekke (bv. voldoende ruimte vrijhouden voor rolstoelgebruikers). Bijzondere aandacht zal daarbij uitgaan naar bv. kinderen/jongeren met een fysieke handicap." (JWBP, p.114) Tegen 2007 zouden minimum 10 spelprikkels moeten worden gerealiseerd (JWBP, p.134 en Gesprek met Dienst Stedenbeleid, 29-09-2005). Ook het Kabba-project26 krijgt wellicht een vervolg.27 Hierin worden wandelingen uitgestippeld waarmee kinderen van buiten brugge op een speelse manier de stad kunnen ontdekken: "Ervaringsgerichte confrontatie met het erfgoed staat voorop." 28

26 27 28

Zie: www.bruggeplus.be/kabba/ Zie intentie in JWBP, p.171 en Gesprek met cultuurbeleidcoördinator, 18-08-2005. Zie: www.bruggeplus.be/kabba/

51

3.3.3 Beleid t.a.v. jongeren in de publieke ruimte Het stadsbestuur wordt regelmatig geconfronteerd met (terechte of onterechte) klachten m.b.t. jongeren die rondhangen rond zones van openbaar groen en op speelterreinen. Deze klachten of bezorgdheden worden ook genoteerd bij inplanting van nieuwe speelterreinen of nieuwe infrastructuur. Vooral in de binnenstad worden er spanningen opgemerkt tussen jongeren en residentiële bewoners, jongeren en toerisme... Bij diverse diensten (Jeugddienst, Preventiedienst, politie, cultuurbeleidcoördinator) groeit het besef dat er hierrond een beleid moet worden ontwikkeld. Vanuit de Jeugddienst De Jeugddienst vertrekt vanuit een visie waarin de aanwezigheid van jongeren als een evidente gegevenheid wordt beschouwd: "Het kan dus niet de bedoeling zijn om (...) alleen nog eilandjes te creëren voor de jeugd. Kinderen/jongeren hebben recht op die plek in de stad. De openbare ruimte is er immers voor iedereen, zolang men zich respectvol t.o.v. anderen gedraagt." (JWBP, p.151) De Jeugddienst wil niet zomaar meegaan met "onverdraagzame, individualistische klachten en eisen." (JWBP, p.153). Eerst moet worden gepoogd om het fenomeen van overlast beter te begrijpen. "Wat we ondertussen geleerd hebben: doelgroepgebonden: leeftijd, subcultuur kan je niet aanduiden hebben meestal iets anoniems: Veltembos, Biekorf, Vesten, parken, speelpleintjes… hangplaatsen variëren meer jongens dan meisjes stadswachters, wijkinspecteurs en andere veldwerkers zijn ideale partners in het in kaart brengen van hangplaatsen." (JWBP, p.149) Jongeren die zich respectvol gedragen, mogen niet uit de publieke ruimte worden verwijderd. In een aantal gevallen zal zelfs blijken dat een aantal formele jongerenhonken kunnen worden geplaatst: "Er worden extra voorzieningen (bv. schuilhuisje, banken) bij hangplaatsen aangeboden indien 1. er vraag naar is van jongeren 2. die locaties onder de 'blijvers' gerekend kunnen worden 3. dit ruimtelijk mogelijk is. (JWBP, p.149) Op het Werfplein, in de Pannenbekestraat, Vaartbekeweg werden reeds een houten ‘kiosk’ of ‘schuilhuisje’ geplaatst. Vanuit de Preventiedienst De Jeugddienst wil daarnaast, in overleg met andere diensten, projecten ontwikkelen om jongeren tot "respectvol gedrag" aan te sporen. De Preventiedienst is hierin een belangrijke partner.

52

De plaats van jeugd in de binnenstad wordt ook bij de Preventiedienst als een gespannen thema aangevoeld: op de beperkte ruimte komen jongeren in concurrentie met de residentiële bewoner, die vooral rust vooropstelt. In samenwerking en op initiatief van de Preventiedienst vonden er reeds een aantal sensibiliseringsprojecten plaats. ‘Broodje Biekorf’: In de Biekorf-galerij, een centraal ontmoetingspunt voor de Brugse bevolking, verzamelen zich heel wat jongeren. Een aantal van hen zorgt voor nogal wat overlast: zwerfvuil, lawaai, roken en cannabisgebruik. Via het project ‘Broodje Biekorf’ is geprobeerd om "het contact, begrip en wederzijds respect" tussen jongeren en andere gebruikers te verbeteren en de onveiligheidsgevoelens te verminderen.29 Aan de jongeren werd soep aangeboden, met de boodschap "gebruik de ruimte met verstand". Er is ook een ‘hoffelijkheidfilmpje’ gemaakt, dat in een infokiosk in de hal werd vertoond. Volgens de Preventiedienst was dit een succes op het gebied van zwerfvuil, echter niet quà roken en lawaai.30 Door de instelling van een streng rookverbod verplaatsen bepaalde jongeren zich. Dit project wordt verder opgevolgd. Op een aantal speelruimtes zijn ludieke borden geplaatst om gebruikers te appeleren op respect voor de ruimte en voor de omwonenden (lawaai). Op de buitenterreinen van Het Entrepot is een graffiti-project opgezet. Hierbij zijn graffitimuren ter beschikking gesteld. Dit was een succes, maar de continuïteit wordt bedreigd omdat er weinig toezicht is en het project op dit moment te veel geïsoleerd staat. Er wordt bijvoorbeeld weinig ingespeeld op de aanwezige creativiteit van jongeren. De jeugdopbouwwerker heeft naast het ondersteunen van de jongeren- en tienerwerking in Sint-Jozef, een opdracht gekregen in ‘Het Salon’. Dit jongerencafé werkt met jongeren die niet aan het reguliere uitgaansleven (kunnen) deelnemen. Indien Het Salon in de binnenstad zou blijven, kan dit een aanknopingspunt vormen om in de binnenstad rond het thema van jongeren in de publieke ruimte te werken. De Preventiedienst is in elk geval zoekende naar voorstellen en projecten om op het thema van ‘hoffelijkheid tussen generaties’ verder te werken. Volgens de Preventiedienst is het probleem met deze initiatieven dat men een negatieve boodschap moet brengen. Volgens de verantwoordelijke van de Preventiedienst is er een coherent beleid nodig rond overlast, want de ad-hoc ingrepen van nu verhogen de spanning. Vanuit de Stadswachten De stadswachten, die eveneens onder de Preventiedienst ressorteren, zijn het ‘wandelend oog en oor’ in de stad. In de zomer hebben zij de expliciete opdracht om speelpleinen in het oog te houden. Stadswachten komen ook in contact met jongeren. Hier stelt zich de vraag hoe ze het beste omgaan met jongeren. Gezien het verschil in generatie en omgangsvormen tussen stadswachten en jongeren is dit vaak niet evident.

29

Stad Brugge, "Broodje Biekorf" Tussentijds rapport Project. Een initiatief van de stedelijke Preventiedienst, met steun van de Koning Boudewijnstichting, p.2. 30 Stad Brugge, "Broodje Biekorf" Tussentijds rapport Project. Een initiatief van de stedelijke Preventiedienst, met steun van de Koning Boudewijnstichting, pp.3-4.

53

Vanuit de politie Ook de politie van het district Brugge wenst rond de thematiek van hangjongeren een beleid te ontwikkelen. In het zonaal veiligheidsplan van de federale overheid wordt ‘overlast in uitgaansbuurten’ als prioriteit aangeduid. ‘Leefbaarheid’ (waaronder o.a. alcoholgebruik en zwerfvuil worden genoemd) is geen prioriteit meer, maar blijft wel een ‘aandachtspunt’. De politie van Brugge hanteert verder de principes van ‘community policing’. Dit impliceert o.a.: verantwoording afleggen, werken in partnership, communicatie met de bevolking, zichtbaarheid en aanspreekbaarheid, pro-actieve en preventieve werking in plaats van repressieve aanpak. Concreet naar jongeren en uitgaansgebieden vertaalt zich dit bijvoorbeeld in fiets- en voetgangerspatrouilles (dus niet meer met combi), ook 's nachts (tot 4u). In onze gesprekken is gesteld dat er, in vergelijking met vroeger, meer rechtstreeks wordt gecommuniceerd met jongeren en dat de politie zich toleranter opstelt. Er wordt opgetreden volgens het principe ‘de jeugd heeft rechten zolang de rechten van andere mensen niet worden geschonden’. Voor het organiseren van jeugdactiviteit in de binnenstad (bv. op pleinen) is een vergunning nodig. Een jeugdvereniging kan bijvoorbeeld niet zomaar een voetbalmatch op een plein organiseren, zeker niet op toeristische plaatsen. Bij bespeelbare voorzieningen (bv. bespeelbare kunst) moet het ook duidelijk zijn wat bespeelbaar is en wat niet. Er is ook een procedure ontwikkeld voor behandeling van acute klachten en conflicten. In dit soort situaties komt er eerst een interventieploeg ter plaatse, die de ‘brand probeert te blussen’. De interventieploeg licht de volgende dag de wijkinspecteurs in over de gebeurtenissen. De wijkinspecteurs nemen kort nadien contact op met betrokkenen. De verhalen van de betrokkenen worden apart beluisterd. Indien mogelijk, stuurt de wijkinspecteur aan op een bemiddeling. Die rol kan hij blijven opnemen omdat de interventie tijdens het conflict is gebeurd door een afzonderlijke interventieploeg. Het gevoel heerst dat de overlast een maatschappelijke ontwikkeling is waarop ze een voldoende antwoord moeten vinden. De politie krijgt ‘op wekelijkse basis’ te maken met (terechte of onterechte) klachten m.b.t. overlast op speelterreinen. De politie is zoekende naar manieren om overlast door jongeren beter aan te pakken, alsook naar manieren om met onverdraagzame omwoners om te gaan. Een hoofdinspecteur ondernam reeds een literatuuronderzoek rond hangjongeren, waarbij vooral naar de aanpak in Nederland (NUSO) wordt gekeken. Daaruit bleek alvast dat de rol van de politie daar fundamenteel anders is. De afgelopen jaren organiseerde de politie een rondvraag bij de wijkinspecteurs m.b.t. de speelterreinen in hun werkgebied. De reacties van wijkinspecteurs zijn divers. Op sommige speelpleinen moeten zij regelmatig bemiddelen of interveniëren. Er zijn echter weinig of geen signalen dat de toestand niet meer onder controle zou zijn. Wijkinspecteurs

54

krijgen soms ook vragen van ouders, tieners of kinderen om nieuwe speelvoorzieningen (speelplein, trapveldje) aan te leggen. Verder kwam uit deze bevraging ook naar voren dat wijkinspecteurs een open en overzichtelijk terrein verkiezen. Dit vergroot de sociale controle. In ons gesprek met de verantwoordelijken van politie district Brugge werd verwezen naar Nederland, waar een systeem van groenplanning (keuze van planten, timing van plantengroei en snoeiwerk) ervoor zorgt dat er nooit een "muur van groen" ontstaat. Ook aangepaste verlichting werd zeer belangrijk geacht voor de sociale veiligheid. In het kader van dit speelruimtebeleidsplan is besloten om een nieuwe rondvraag bij de wijkinspecteurs te organiseren. (relevante gegevens hieromtrent zijn opgenomen in deel 2. De deelgebieden.) Vanuit de cultuurbeleidscoördinator De cultuurbeleidscoördinator heeft belangstelling in het thema van jeugd in publieke ruimte en wil een breed beleid ondersteunen om jongeren psychische ruimte te geven in de stad. Vanuit de cultuurbeleidscoördinator wil men immers spontane cultuuruitingen van jongeren valoriseren en op de creativiteit van hangjongeren (bv. skaters en muziek) inspelen. Heel wat jonge toeristen tonen immers belangstelling voor deze spontane cultuuruitingen. De aanwezigheid van jeugd in de binnenstad draagt ook bij tot de algemene levendigheid van de stad. Momenteel worden jongeren echter al snel als overlast beschouwd. In principe is er ook een vergunning nodig voor straatacts. Deze administratieve regelgeving werkt remmend voor spontane cultuuruitingen. Voor de cultuurbeleidscoördinator heeft Het Entrepot grote potenties voor cultuurbeleving van niet-georganiseerde jeugd, met o.a. skaters als mogelijk creatief publiek. Het Entrepot moet een plek worden voor sociaal-artistieke ontmoeting, waar er vanuit cultuur kan worden ingespeeld op sociale ontmoeting en rondhangen. Voor de problematiek van fuifzalen ziet de cultuurbeleidscoördinator nu een oplossing in Het Entrepot. Fuiven in de Magdalenazaal ligt moeilijk voor de cultuurbeleidscoördinator. De zaal is gelegen in een woonbuurt en de cultuurbeleidscoördinator vreest dat mogelijke overlast ook de culturele activiteiten zou bedreigen. Dit is een discussiepunt met het jeugdwerkbeleidsplan (zie: JWBP pp.107-111).

55

3.4

INFORMELE SPEELRUIMTE VANUIT GEBRUIKSPERSPECTIEF 3.4.1 Gegevens focusgroepen kinderen Kinderen op informele speelplekken in de publieke ruimte

Informele plekken, zoals de straat, garages, parkings, parken, avontuurlijke plekken, enz. werden in alle sessies vaak genoemd als speelplek. Op straat spelen Heel wat kinderen uit de focusgroepen die vaak buiten spelen, spelen op straat. Verkeersarme straten zijn wel een belangrijke randvoorwaarde om dit te kunnen doen. Indien kinderen in een drukke straat wonen, zoeken ze rustigere straten op. -

-

Kinderen begonnen hun verhaal vaak met "wij hebben een doodlopende straat…", of "in een rustige straat kunnen we ook spelen op straat, zoals krijten." (Assebroek 25-10-05) of "ik woon in een klein straatje waar bijna geen auto's rijden…" (Sint-Michiels 25-10-05) "Als je niet op straat kan spelen, moet je wel naar een speelplein." (Sint-Andries, 25-10-05) "Het is ambetant fietsen met de auto's in alle straten, maar we doen het toch." (Sint-Pieters, 19-10-05) "Als er geen speelplein is moeten we wel op straat spelen." (Zeebrugge 25-10-05)

Rondfietsen in de omgeving werd heel vaak genoemd als belangrijke bezigheid tijdens het buitenspelen. Kinderen bleken ook heel vaak aan garages te spelen: -

"Ik ga altijd naar de garages maar eigenlijk mag je daar niet spelen." (Assebroek 25-10-05) "We spelen soms aan allemaal garages waar het naar beneden gaat." (Sint-Pieters, 19-10-05)

Interessante plekken omwille van het avontuur Kinderen zijn duidelijk niet enkel met ‘speelpleinen’ bezig. Speelkansen vinden ze ook in avontuurlijke sites. Ontdekking, exploratie en ‘gevaar’ lijken vaak de ingrediënten te zijn. In een aantal gevallen gaat het hier om plekken waarvan ze weten ‘dat je er eigenlijk niet mag komen’: -

-

"Een speelplein heb ik niet echt nodig om te spelen als er iemand is om mee te spelen." (Sint-Pieters, 19-10-05) Autokerkhof: "daar gaan we stiekem op met vrienden", "we werden betrapt en de mensen waren boos, maar we gingen toch terug." (Focusgroep Entrepot - 1e sessie, 19-10-05) "Ik ga soms spelen in de Glaverbel." (Zeebrugge, 25-10-05) Een maïsveld met daarin een "berg met tunnel", met daarin "een Maria[-beeld] met de kop eraf" op een "geheim privaat domein", "we sloegen met een stok tegen een boom en toen kwam er een heel rare meneer, die roept en tiert." (Focusgroep Entrepot - 1e sessie, 19-10-05) Nabij appartement van een vriendin een "tunnel, ook privaat": ze skateboarden erin, maar dat mocht niet van een meneer (Focusgroep Entrepot - 1e sessie, 19-10-05) groen dat geen deel uitmaakt van speelruimte.

Interessante plekken omwille van de ‘rust, veiligheid, of specifieke speelkansen’ -

"Parking aan de Aldi (Sint-Andries) is rustiger om te spelen, je kunt er ook skaten, fietsen, straattekenen, …" (Sint-Andries, 2510-05) "Wij zitten vaak op een bankje in het hoekje van die struiken. Zo zien ze je niet." (Assebroek, 25-10-05) Aan de GB: skaters (Observatie van Jeugddienst)

56

Dieren Ook dieren kwamen geregeld aan bod. De kans om in contact te komen met dieren wordt gewaardeerd: -

"Er lopen ook kippen achter het speelplein [Ten Boomgaard] waar je achter kan zitten." (Sint-Michiels, 25-10-05) "Soms gaan we naar het bos met koeien dicht bij het ziekenhuis. Aan de wei spelen we met de koeien. We jagen ze weg." (Assebroek 25-10—05) De kinderboerderijen werden herhaaldelijk genoemd in de focusgroepen (Zeebrugge, 25-10-05; Entrepot - 2de sessie, 19-1005).

Gevoel dat speelplekken verdwijnen door uitbreiding en verdichting We hoorden ook bezorgdheid rond het verdwijnen van een aantal speelplekken door woonprojecten: -

"Bij ons gaan ze huizen zetten op het voetbalveld." (Sint-Pieters, 19-10-05) "Wij hadden vroeger een grasplein met sprinkhanen, maar nu staan er daar allemaal huizen." (Sint-Pieters, 19-10-05).

Kinderen t.a.v. overlastproblematiek ‘Niet durven spelen op publieke ruimte’ Uit de focusgroepen kwamen er ook aanwijzingen dat kinderen van lagere schoolleeftijd soms bang zijn voor bepaalde jongeren. Dit leidt ertoe dat ze niet durven of mogen spelen in de publieke ruimte of op bepaalde speelterreinen. -

-

"Ik ga niet veel in de buurt spelen omdat ik eigenlijk niet graag alleen buiten ben. Als ik in de buurt speel, dan moeten er zeker een stuk of 4 vrienden bij zijn en soms pesten er ons grote jongens." (…) "Ik speel niet graag in onze buurt er pesten me ook soms jongens ze roepen naar me en soms ook een kleine jongen die met de grote jongens in de buurt is. Die kleine jongen die leert dat van de grote jongens. En ze moeten altijd zo stoefen met de brommers." (Sint-Pieters, 19-10-05) "ik heb een hele grote tuin, dus daarom speel ik niet vaak in de buurt. In de buurt zijn er veel minder plaatsen en soms grote jongens die ons pesten." (Sint-Pieters, 19-10-05) "Bij ons in de buurt zijn er ook geen speelpleinen. Er is er wel eentje, maar daar zijn er zoveel grote jongens, en ze willen ons dan nooit op de grote mand die schommelt laten en daarom speel ik liever in de tuin." (Sint-Pieters 19-10-05). "We mogen ook niet veel komen op het speelpleintje, omdat er grote jongens zitten die drinken." (Sint-Andries, 25-10-05)

Verdwijnen van uitrusting De kinderen maakten ook de bedenking dat er vaak jongeren rondhangen en dat dit op een aantal plekken tot gevolg heeft gehad dat de skate- of speeluitrusting is verdwenen. Zij ondervinden de gevolgen van klachten over overlast: -

-

Bij het ter sprake komen van het Leiselepark, werd herhaaldelijk betreurd: "de skateramp is nu weg". De skateramp gebruikten ze ook als speelaanleiding: "ook mensen zonder skateboard kunnen erop lopen". Ze begrijpen dit wel maar vinden het jammer dat zij dan geen ramp meer hebben. (Sint-Michiels 25-10-05) "Dat speelpleintje hebben ze allemaal moeten afbreken door de bejaarde mensen. Er zijn enkel nog twee schommels. Nu is dat meer voor kleine kindjes." (Assebroek, 25-10-05)

57

3.4.2 Gegevens uit observaties en contacten Kunst in publieke ruimte ‘Kunst’ heeft een speelse potentie in zich. In de binnenstad (niet echt in het toeristische centrum, eerder aan de rand ervan) zijn reeds constructies, installaties, enz. opgemerkt die de ruimte een zeker speels effect geven, bv. de hangmatten. Uiteraard kunnen we in zo’n geval niet spreken van speelterreinen. Spelen op straat Verder kunnen we ook vaststellen dat in bepaalde buurten ook de straat als speelruimte wordt gebruikt. Verkavelingen met uitsluitend bestemmingsverkeer laten dit toe. Vaak gebeurt dit spel in de nabijheid van een speelterreintje. Toegankelijkheid sportvelden -

Formele sportvelden De formele sportvelden worden verhuurd aan verenigingen. Mits reservatie kunnen ook particulieren hiervan gebruik maken, tegen een prijs van ca. 5 euro. Niet-georganiseerde kinderen en jongeren blijken weinig gebruik van te maken van deze mogelijkheid (mogelijkheid niet bekend, reservatie te omslachtig of te duur). "De Jeugdraad (cf. Advies 02/15) en de Jeugddienst betreuren dat sportvelden soms achter slot en grendel verdwijnen". (JWBP, p.135). De sportdienst krijgt ook regelmatig vragen (vaak per mail) van groepjes kinderen en jongeren over de mogelijkheden om een eenmalige sportwedstrijd te organiseren. In de praktijk zijn kinderen en tieners soms op niet-bezette trainingsvelden te vinden. Hun aanwezigheid wordt vaak niet opgemerkt of gedoogd (tenminste wanneer het maar enkele kinderen zijn, die de staat van het veld respecteren). Dit werd bv. bevestigd in de focusgroep (Sint-Pieters, 19-10-05).

-

Informele trapveldjes Op de meeste sportcentra zijn ook informele sport- en spelruimtes te vinden (trapveldjes, basketring,…). Deze zijn vrij en gratis toegankelijk, ook voor jeugd. Volgens het ontwerp huishoudelijk reglement (september 2005) dienen –8jarigen evenwel vergezeld te zijn van een meerderjarige. Deze trapveldjes blijken in de praktijk ook andere functies te vervullen: op deze terreinen worden soms tenten opgericht voor sociale evenementen van sportverenigingen, scholen maken er gebruik van voor hun turnlessen. Speelpleinen op sportcentra vervullen ook een sportfunctie: begeleiders van sportkampen maken, vanuit het idee van ‘omnisport’ en mikkend op een speelse aanpak, gebruik van deze speelpleininfrastructuur, scholen maken gebruik van deze speelpleininfrastructuur voor gymnastieklessen. Het JWBP haalt expliciet twee sites aan waar openstelling aan de orde zou kunnen zijn: Sint-Pieters Poelweg en SintAndries (watertoren).

58

Hangplekken Verder genoemde hangplekken en gecontesteerde ruimtes zijn (Gesprek met Cultuurfunctionaris): Burg, plaats onder de bomen, achter Toyo Ito: wordt gebruikt als openluchtcafé, bevoorraad door nachtwinkels, Biekorf, skaten in de stad. Bij de jongeren en de Jeugdraad heerst het gevoel dat ze niet welkom zijn in de Brugse binnenstad. Of, zoals een geïnterviewde het uitdrukte: "bewoners en jongeren hebben gevoel dat de stedelijke ruimte niet van hen is". Dit uit zich in een aantal ervaringen: rondhangende jongeren worden vaak aangesproken door de politie, Het Entrepot is buiten het historische centrum gelegen. Dit wordt aangevoeld als "jongeren wil men uit het centrum weren", voor een stadsspel van het jeugdwerk is een vergunning nodig, waarop streng wordt toegezien, vooral in toeristische centrum. (Opmerkingen van Jeugdraadleden bij de voorstelling van het project op de eerste Klankbordgroep; Gesprek met Voorzitter Jeugdraad, 18-08-2005; Gesprek met lid Jeugdraad, 29-09-2005; Gesprek met Jorijn Neyrinck van Tapis Plein, 14-09-2005)

59

4

CONCLUSIES, POTENTIES EN KNELPUNTEN

4.1

FORMELE SPEELTERREINEN 4.1.1 Spreiding van formele speelterreinen

Als gevolg van het beleid dat in Brugge sinds de jaren 1970 rond speelruimte is gevoerd, is er vandaag de dag globaal genomen een goede spreiding van formele speelterreinen. Het toen opgemaakte Speelruimtebeleidsplan is echter niet verder geactualiseerd en de aanpak van de speelruimte evolueerde naar een ad-hoc beleid met vele (goede) initiatieven en projecten, maar zonder duidelijke visie. Vanuit de kinderen, de gebruikers is er een algemene tevredenheid over de spreiding van de speelterreinen (met uitzondering van Zeebrugge). Kritiek betrof eerder de uitrusting en inrichting, dan het ontbreken van speelterreinen. De bovenlokale speelterreinen zijn het beste gekend en het enthousiasme erover is groot. In Brugge zijn naast de speelterreinen met een buurtgericht karakter ook terreinen met een buurtoverstijgend karakter terug te vinden (een 30-tal van de 86), vrijwel in elk deelgebied één. Met uitzondering van enkele is er een goede afstemming tussen de inrichting/infrastructuur van deze terreinen en hun ruimtelijke draagkracht/potentie (voor specifieke terreinen zie deelgebieden). kwaliteiten en potenties aanzienlijk aantal formele speelterreinen uitstekende spreiding: zowel bovenlokale speelruimte als buurtgerichte verwerving van private groendomeinen met het oog op natuur en recreatie (potentie is groot in het oosten, westen en zuiden van de stadsrand) uitbouw van een speelweefsel (zie ‘informele speelruimte’) knelpunten en bedreigingen zones met weinig (formele) speelruimte: Brugge-Centrum: 'toeristische as', geen buurtoverschrijdende buurtruimte in het noorden Christus-Koning: noordwestelijk deel (echter nabijheid van Waggelwater) Sint-Pieters: zuidoostelijk deel van kern Sint-Pieters Kruisabele: nood aan een terrein met grotere potentie (vnl. in functie van doelgroep jongeren) Sint-Kruis / Assebroek-Noord: deel nabij stadscentrum (Dampoortkwartier, zone tussen Kruispoort en Gentpoort) en vooral ook gebied ten oosten van Sportcentrum Julien Saelens Assebroek: Catharinawijk en zone ten zuiden van Astridlaan Sint-Michiels: Vogelzang / Terlinde, Stokvelde Sint-Andries: Sint-Baafs, Zonde ten noorden van Sint-Baafs (zone tussen N31, Christus Koning, Gistelse Steenweg en Ledeweg), Grote Ede / 't Hoge (echter potentie van Coppietersbos)

60

-

Dudzele: Dudzeels Opperhof / Dudzeels Neerhof (echter terrein gepland in 2006), Watergang / Noordsterstraat Lissewege: Zeewege (echter potentie van schoolreconversie) Zeebrugge: geen formele terreinen in Oude Vissershaven

4.1.2 Inrichting en uitrusting van formele speelterreinen Wat zoeken de Brugse kinderen bij het ‘buitenspelen’ (zowel op formele speelterreinen als op informele speelplekken), wat

zijn hun noden? Uit de bevraging blijkt dat verschillende aspecten meespelen in hun motivatie om buiten te spelen: kinderen spelen vooral buiten wanneer ze geen tuin hebben of indien die te klein is; buitenspelen (niet in de tuin) laat activiteiten toe die je niet in de tuin kan doen: rondfietsen, skaten en met krijt op straat tekenen; buitenspelen doe je meestal niet alleen: de sociale betekenis van buitenspelen wordt voortdurend beklemtoond (groepsspelletjes , speeltoestellen waar je samen op kan zitten...); kinderen zijn sterk op zoek naar avontuurlijke speelomgevingen en mogelijkheden voor constructiespel: met veel enthousiasme werd gesproken over ”kampen bouwen”, “in bomen klimmen”, “in de struiken spelen”, “van balken en toestellen springen”...; kinderen die meestal binnen spelen of in de eigen tuin, worden vaak aangetrokken tot sterk uitgeruste bovenlokale speelterreinen (met een uitrusting die méér is dan het speeltoestel in hun tuin). We constateren dat er zich een algemene vermindering van de avontuurlijkheid en uitdaging van de terreinen heeft voorgedaan. Het zijn vooral de oudere speelterreinen (ontwerpen van de jaren 1970 en '80) die over een kwaliteitsvolle inrichting beschikken, met een evenwichtige integratie van grondmodulatie, groenvoorziening en speelaanleidingen. Brugge heeft steeds een cultuur gekend van speelruimte-ontwerp binnen de eigen stadsdiensten. Recentere evoluties tonen echter een steeds grotere aandacht voor speeltoestellen en minder voor het totaalontwerp van de speelruimte. Enkele nieuwe speelterrein laten zien dat de draad van het ‘zelf maken’ van speelconstructies echter terug wordt opgenomen. De huidige wetgeving m.b.t. veiligheid wordt hierbij echter als een belemmering ervaren. Bij de kinderen worden zowel de oudere als meer recente speelterreinen gewaardeerd. Oude speelterreinen, die met hout en reliëf zijn uitgewerkt, worden wel avontuurlijker bevonden. Ze zijn ook interessanter voor fantasiespel. De nieuwe terreinen, met veel speeltoestellen worden vaker geassocieerd met een ‘speeltuin voor kleine kinderen’ (dit heeft meer te maken met de aard van de toestellen). kwaliteiten en potenties ambitie binnen de stadsdiensten om kwaliteitsvolle speelruimte te creëren! ervaring en deskundigheid m.b.t. ontwerpen van kwaliteitsvolle speelruimte bestaande samenwerking tussen Groendienst en Jeugddienst als beheerders van speelterreinen

61

knelpunten en bedreigingen veiligheidsregelgeving kan aanleiding geven tot een minder kwaliteitsvolle benadering: grote gerichtheid op speeltoestellen, minder op ontwerp en speelomgeving oude, in wezen kwaliteitsvolle terreinen die omwille van de regelgeving onder druk staan een aantal terreinen met beperkte ontwerpkwaliteit vermindering van de avontuurlijkheid en uitdaging de noordelijke deelgebieden, met name Zeebrugge, Zwankendamme, Dudzele, Sint-Jozef en Lissewege (in mindere mate) hebben verouderde, ietwat verkommerde speelterreinen (de stad onderneemt reeds acties) Natuur en steen Bij alle speelterreinen is bekeken of een ze stenig karakter hebben of een groene basisstructuur. Beide types bieden andere mogelijkheden tot spel en beide worden door de kinderen gewaardeerd. Stenige of verharde speelruimte zijn plekken die een alternatief bieden voor de typische activiteiten van ‘spelen op straat’ (fietsen, skaten, hinkelen...). Het Refugeplein is een voorbeeld van een kwaliteitsvolle (stenige) publieke ruimte met rijke speelkansen (reliëfverschillen, muurtje...). Als het gaat over buitenspelactiviteiten spreken kinderen vaak over ‘in de struiken spelen’, ‘kampen bouwen’, ‘in bomen klimmen’... Bespeelbaar groen vinden ze heel belangrijk, zowel voor kampenbouw, avontuurlijk spel, groepsspel (bv. verstoppertje) en fantasiespel, als voor de gezelligheid. In Brugge zijn slechts een 6-tal volledig stenige speelterreinen. Opvallend is dat enkele hiervan een grote ontwerpkwaliteit hebben. Bij een 13-tal terreinen zijn groen en steen in gelijke mate aanwezig. De terreinen met een groene basisstructuur zijn duidelijk in de meerderheid. De verschijningsvorm van dat groen is divers: van open grasvelden (al dan niet met schermgroen), terreinen met reliëfverschillen tot speeltoestellen in een bosrijke omgeving. Het functie van het groen op de speelterreinen is echter meestal decoratief of doet dienst als afscheiding. Morfologie Niveauverschillen, reliëf en de aanwezigheid van verschillende materialen als ondergrond hebben een belangrijke spelfunctie. Net zoals voor groenvoorzieningen, vinden kinderen speelheuvels bijzonder interessant. Meer dan de helft van de speelterreinen (een 46-tal) wordt echter ‘monotoon’ bevonden (t.o.v. ‘gevarieerd’). Bij nader inzien blijkt dat de oudere terreinen vaak een ontworpen en functionele (zonering en creëren van speelkansen) ‘heuvelachtigheid’ kennen. Bij meer recente terreinen is de uitgegraven grond (voor het creëren van een valbodem) gerecupereerd in meestal één heuvel bij de speelzone (eerder aan de rand). Verwevenheid met andere socio-culturele of vrijetijdsvoorzieningen Bij een 30-tal terreinen die in een woonwijk gelegen zijn is geen directe ruimtelijke relatie met andere voorzieningen. Een even groot aantal terreinen (een 35-tal) maken wel deel uit van een grotere recreatieve of socio-culturele infrastructuur (bij een sportcentrum of gelegen in een park of groengebied).

62

Geprangd tussen de bebouwing/bewoning Sommige speelterreinen hebben een beperkte beschikbare ruimte en zitten geprangd tussen de bebouwing/bewoning (zo’n 35-tal). Het gaat bv. om terreintjes die aangelegd zijn via de 1/25-regel. Soms ontbreekt een buffer tussen de woningen en de ‘publieke gebruiksruimte’, andere terreinen zijn gesitueerd op binnenpleinen of in binnengebieden. Bij een ruime meerderheid van de terreinen (een 50-tal) is er nog ruimtelijke speling op de omgeving. Sociale controle Onder sociale controle wordt bedoeld ‘de mogelijkheid tot visueel contact met de speelruimte’. Bv. door een langslopende fietsroute, een centrale ligging in de wijk. Speelterreinen gelegen op een ‘uitgespaarde’ kavel, kijken dikwijls tegen achter- en zijkanten van woningen aan, een situatie die her en der in Brugge terug te vinden is. Ook in een binnengebied zijn vooral achterkanten en dus een beperkte sociale controle (enkele gevallen). Bij een pleinvorm zijn zowel open (zonder schermgroen) als gesloten situaties (met hoog schermgroen) terug te vinden. Daarnaast zijn er ook speelterreinen die eerder afgezonderd liggen. Veiligheid, gezelligheid Gezelligheid en veiligheid zijn thema’s die herhaaldelijk opduiken bij de kinderen. Een zekere kleinschaligheid is hiervoor van belang (in buizen kunnen zitten, een hangmat, …), maar dit kan ook op grotere terreinen.

4.1.3 Beheer van formele speelruimte De Groendienst van de stad staat in voor het beheer van de speelterreinen. Het intensief beheer en onderhoud van de speelterreinen vraagt momenteel veel energie en tijd. Naast het groot aantal speeltoestellen, vergt bv. het grote aantal grasvelden een intensief maai- en verzorgingsbeheer. Bovendien biedt een intensief groenbeheer minder speelwaarde. Uit de bevraging blijkt dat kinderen evenveel speelkansen zien in groenvoorzieningen als in speeltoestellen. Het karakter van het groen is in de meeste gevallen echter weinig avontuurlijk en biedt beperkte mogelijkheden voor spel. Ruige plekjes met spontane vegetatie zijn op speelterreinen nauwelijks te vinden. Omwille van veiligheidsredenen dienen aan sommige speelterreinen en –toestellen aanpassingen te gebeuren. In sommige gevallen betreft het slechts details, in andere gevallen zijn de aanpassingen meer ingrijpend. Bij een 17-tal terreinen worden dergelijke structurele aanpassingen noodzakelijk geacht. Bij een aantal terreinen, vooral in de dicht bebouwde deelgebieden, is een honden(poep)probleem vastgesteld. Het beleid m.b.t. honden schiet op dit moment nog tekort.

63

kwaliteiten en potenties verhogen belevingswaarde van het groen, meer avontuurlijk groen meer ecologisch, extensief beheer deskundigheid in eigen huis m.b.t. risicoanalyse van speeltoestellen knelpunten en bedreigingen afbouwen van onderhouds- en beheerkosten geringe belevings- en speelwaarde van het groen draagvlak voor ‘spontane natuur in de stad’ een beter beleid t.a.v. honden dringt zich op

4.1.4 Relatie tussen inplanting en inrichting/uitrusting kwaliteiten en potenties bestaande (eerder impliciete) categorisering in lokale en bovenlokale speelterreinen knelpunten en bedreigingen sommige terreinen met beperkte potentie zijn ‘overdadig’ ingericht

4.2

ANDERE FORMELE SPEELRUIMTE Sportgericht spel als onderdeel van de speelterreinen

Aanliggend aan of geïntegreerd in de formele speelruimte is vaak een trapveld(je) en/of basketring met een verhard veld voorzien. Skate, blade & bike Binnen de stadsdiensten is het skatebeleid in volle ontwikkeling. Op dit moment wordt vooral gekozen voor inplanting bij sportparken en buiten de bebouwde omgeving. Uit reacties komt de vraag naar een indoor-skatepark (zoals vroeger in het Boudewijnpark). kwaliteiten en potenties ervaring en deskundigheid (zowel technisch als contact met doelgroep) binnen stadsdiensten terreinen met buurtoverstijgend karakter beschikbaar regionale en toeristische troef knelpunten en bedreigingen enkele negatieve ervaringen in het verleden (bv. Jacobinessenpark, Leiselepark) druk op de beschikbare ruimte van sportcentra

64

Speelbossen Het bosdecreet voorziet dat bossen of zones in bossen als speelbos of speelzone kunnen worden aangeduid. Concreet houdt dit in dat het er buiten de paden toegankelijk is en zodoende beter bruikaar wordt om er te spelen. In Brugge hebben sinds 2005 zeven (stedelijke) bossen de titel ‘speelbos’ gekregen. Twee andere bossen zullen in de toekomst aanvullend als speelbos voorgesteld worden, zodra zij daartoe voldoende uitgegroeid zijn. Daarnaast zijn er speelzones afgebakend in twee provinciale domeinen. kwaliteiten en potenties mogelijkheden voor avontuurlijk en educatief natuurspel visie en concrete initiatieven aanwezig bij stadsdiensten ontwikkeling van groene gordel en stadsrandbossen knelpunten en bedreigingen beperking tot speelzone in het bos, en niet gehele bos Spelen in en rond kinderopvang- en schoolinfrastructuur De mogelijkheid tot openstelling van kinderopvang- of schoolinfrastructuur voor speelpleinwerking, jeugdbewegingen of de buurt, is gekend maar er wordt in de praktijk niet zo vaak gebruik van gemaakt. kwaliteiten en potenties uitgebreide schoolinfrastructuur in Brugge: kans tot openstelling bestaand stedelijk reglement m.b.t. opstelling van schoolinfrastructuur voor het jeugdwerk algemene trend van 'brede school' opmaak beleidsplan kinderopvang knelpunten en bedreigingen in praktijk weinig concrete voorbeelden van openstelling infrastructuur beleidskeuze is nodig Jeugdinfrastructuur op (boven)stedelijk niveau Brugge beschikt over verschillende voorzieningen op regionaal niveau: een Kinderboerderij, Het Entrepot, het Boudewijnpark… Het Entrepot heeft als Regionaal Centrum voor Jongerencultuur de ambitie om “alle waardevolle initiatieven uit het brede veld van jongerencultuur ... in de hele regio te ondersteunen en te stimuleren”. De werking moet zich echter nog bewijzen: de site kampt met een imagoprobleem en de werking heeft nog weinig bovenlokale uitstraling. Op dit moment is men echter bezig met de plannen voor de omgevingsaanleg en de uitbouw van het skatepark. Er wordt 100 000 Euro voorzien voor de skateinfrastructuur. Daarmee zal de jeugddienst proberen de vraag naar een 'bowl' of 'pool' te realiseren, die een aantrekking zou kennen voor skaters, ook van buiten Brugge.

65

kwaliteiten en potenties aanwezigheid voorzieningen van stedelijk niveau uitbouw Het Entrepot knelpunten en bedreigingen uitstraling en werking Het Entrepot

4.3 SOCIALE DYNAMIEK ROND FORMELE SPEELRUIMTE Jeugdparticipatie bij inrichting van speelruimte Initiatieven rond inspraakacties zijn in volle ontwikkeling bij de Jeugddienst. Momenteel richt de jeugdinspraak zich vooral op (formele) speelterreinen. De huidige aanpak leidt echter te veel tot een ad-hoc beleid en focust te veel op speeltoestellen. Door verschillende actoren is de nood aan een algemeen kader en methodieken aangehaald (zowel voor de Jeugddienst als de Groendienst). kwaliteiten en potenties ervaring en deskundigheid m.b.t. participatie bij Jeugddienst goede samenwerking tussen Jeugddienst en Groendienst knelpunten en bedreigingen participatieacties zijn/waren sterk gericht op uitrusting en keuze van speeltoestellen nood aan algemeen kader en methodieken Buurtbetrokkenheid bij speelkansen: ’Speelstraten’ en ‘Peter-/Meterschap’ Brugge heeft de voorbije jaren een beleid ontwikkeld om de buurt beter te betrekken bij het creëren van speelkansen voor kinderen en jongeren. Het systeem van ‘speelstraten’ en het ‘peter-/meterschap voor speelterreinen’ zijn hier twee concrete voorbeelden van. kwaliteiten en potenties helpt sociale dynamiek ontwikkelen in straat/buurt (speelstraten), verhoogt betrokkenheid en responsabilisering op speelterrein (peter-/meterschap) structurele opvolging vanuit stadsdiensten via ‘speelstraatcoach’ (speelstraten) bestaande dynamiek in aantal wijken, heropleving in vroegere probleemwijken knelpunten en bedreigingen wijken met weinig of geen sociale dynamiek (bv. Kruisabele) groot engagement van bewoners vereist (huidige concept is niet afgestemd op minder dynamische wijken) nood aan continue opvolging en structurele ondersteuning vanuit de stad

66

Overlast en verdraagzaamheid (zie ook bij ‘informele speelruimte’) Algemeen is er een verminderde verdraagzaamheid t.a.v. speelterreinen vast te stellen. De politie krijgt op wekelijkse basis te maken met klachten m.b.t. overlast. Op bepaalde speelterreinen schrikt de aanwezigheid van (oudere) jongeren andere kinderen af om te gaan spelen. Ook de kinderen uit de focusgroepen haalden dit regelmatig aan als probleem. Kinderen betreuren ook dat sommige speelvoorzieningen verdwijnen ten gevolge van (soms individuele klachten) klachten van overlast. M.b.t. sociale controle en veiligheid op speelterreinen is de ligging van het terrein van belang. Uit de analyse blijkt dat dit niet overal even goed is (zie hoger). Daarnaast is aandacht voor deze thema’s in het ontwerp (en toch rijke speelkansen bieden) zeer belangrijk. Wijkinspecteurs wijzen op het belang van open, overzichtelijke terreinen (geen ‘muren van groen’) en een aangepaste verlichting. kwaliteiten en potenties participatie-initiatieven en buurtbetrokkenheid bij speelterreinen aandacht voor sociale controle en veiligheid bij de inplanting en in het ontwerp van speelterreinen knelpunten en bedreigingen toenemend aantal klachten m.b.t. overlast van speelterreinen kinderen wijzen op reële situaties van overlast op bepaalde speelterreinen Speelpleinwerk Op verschillende plaatsen in Brugge is nood en behoefte aan kinderopvang (buiten de schooluren en in de vakantie). Het bestuur wil invullen via speelpleinwerking vanuit privé-initiatieven. De particuliere werkingen kunnen niet ingaan op deze vraag. De nood aan geschikte ruimte voor speelpleinwerking is hierbij maar één van de aspecten. kwaliteiten en potenties aanwezigheid van potentiële locaties voor speelpleinwerk mogelijkheden tot alternatieve vormen van speelpleinwerk samenwerking met buurtwerk knelpunten en bedreigingen nood aan een netwerk van gemotiveerde jongeren in betreffende buurten eigen ambities en beleidsopties van het privé-initiatief verschillende visie’s over ondersteuning van het speelpleinwerk door de stad (speelpleinwerk vs. stad)

67

4.2

INFORMELE SPEELRUIMTE EN SPEELWEEFSEL 4.2.1 Speelweefsel

Het 'speelweefsel-concept' vertrekt vanuit het idee dat kinderen niet alleen spelen op formele speelruimtes, maar overal in de publieke ruimte, overal waar het kan. Voor het creëren van een speelweefsel wordt gestreefd naar het verbinden van plekken die betekenis hebben voor kinderen, d.m.v. kindvriendelijke infrastructuren. 'Kindvriendelijkheid' van de infrastructuren impliceert veiligheid, maar ook speelsheid. In Brugge zijn de plekken met speelbetekenis voor kinderen op dit moment nog te vaak geïsoleerde eilandjes (zie ook ‘verwevenheid met socio-culturele of vrijetijdsvoorzieningen’). We stellen vast dat in Brugge het speelweefsel-idee onuitgesproken leeft bij verschillende stadsdiensten (Jeugddienst en Groendienst, maar ook bij diensten Urbanisatie, Stedenbeleid, Mobiliteit...), en/of aan verschillende beleidsprojecten kan vastgehaakt worden: zone30-beleid uitbouw fietsroutenetwerk langs ‘plekken-met-betekenis-voor-kinderen’ mogelijkheid tot openstellen kinderopvang- of schoolinfrastructuur ontwikkeling groene gordel (park, bos, recreatiegebieden) inplanting van speelse elementen ('spelprikkels in winkelstraten') (speelse) kunst in de publieke ruimte kwaliteiten en potenties aanzet speelweefsel-idee reeds aanwezig in beleid zone30-beleid als basis voor een speelweefsel uitbouw groene gordel knelpunten en bedreigingen aanwezigheid van barrières (vooral nabij de haven)

4.2.2 Informele speelplekken Informele plekken zoals op straat, aan garages, op parkings, braakliggende ‘ongeplande’ terreinen worden door de kinderen vaak genoemd als speelplek. Specifieke plekken die omwille van rust, veiligheid of bepaalde speelkansen bezocht worden zijn o.a. parkings van supermarkten.

68

Op straat spelen Heel wat van de bevraagde kinderen die vaak buiten spelen, spelen op straat of bv. aan garages. Verkeersarme straten zijn dan een belangrijke voorwaarde om dit te kunnen doen. Bv. verkavelingen met enkel bestemmingsverkeer laten dit toe. Ook het rondfietsen in de omgeving is een belangrijke bezigheid. In Brugge is de hele historische binnenstad zone30. Ook in heel wat woonwijken van de deelgemeenten is zone30 reeds ingevoerd of gepland (met infrastructurele maatregelen). Sinds september 2005 is aan de schoolpoorten in heel Brugge zone30 ingesteld (enkel signalisatie). Wat betreft nieuwe verkavelingen worden verkavelingplannen ter advies voorgelegd aan o.a. de Jeugddienst, Groendienst, mobiliteitsdienst, doch de nieuwe speelterreinen staan op dat moment meestal nog niet ingetekend. De stad is bezig met de uitwerking van een fietsroutenetwerk (hoofdroutes, recreatieve en aanvullende fietsroutes). Met de aanvullende fietsroutes is het de bedoeling veilige en aantrekkelijke routes uit te stippelen die langs groengebieden, pleinen, scholen en speelterreinen lopen. Avontuur, groen en natuur Kinderen zijn duidelijk niet enkel met ‘speelterreinen’ bezig, speelkansen zoeken ze ook op avontuurlijke sites. Ontdekking, exploratie en ‘gevaar’ lijken vaak de ingrediënten te zijn. In een aantal gevallen gaat het om plekken waarvan ze weten ‘dat je er eigenlijk niet mag komen’. Uit de bevraging blijkt dat kinderen ook op zoek zijn naar ‘ongeplande’ en uitdagende terreinen als speelomgevingen waar je ”kampen kan bouwen”, “in bomen klimmen”, “in de struiken spelen”, “van balken en toestellen springen” …. Kansen die ze overal zoeken en vooral in groene omgevingen. Vooral in de noordelijke vleugel van Brugge (Sint-Pieters, Sint-Jozef en Koolkerke) is er nood aan toegankelijke recreatieve groene ruimte. Ook in het noordelijk deel van Sint-Kruis en Steenbrugge is er vrij weinig openbaar groen. Naast de aanwezigheid van, is ook het karakter van het groen belangrijk voor speelkansen. Publieke groenvoorzieningen in woonomgevingen (plantsoenen, parken...) zijn te vaak herleid tot ‘kijkgroen’ met een geringe gebruiks- en belevingswaarde. Ook de mogelijkheid om in contact te komen met dieren, wordt door kinderen sterk gewaardeerd. Enkele kinderen uitten de bezorgdheid dat braakliggende terreinen – voor hen speelplekken – verdwijnen door invulling van (woon)projecten. Kunst en cultuur Voorbeelden van actuele projecten m.b.t. spelen en kunst zijn ‘Spelprikkels in winkelstraten’, de rode hangmatten aan nabij de Magdalenakerk, het Kabba-project dat wandelingen uitgestippeld heeft om op een speelse, ervaringsgerichte manier de stad en het erfgoed te ontdekken. De cultuurdienst heeft de ambitie om (meer) kwalitatieve kunstprojecten in de publieke ruimte uit te werken en er worden mogelijkheden genoemd m.b.t. artistieke schoolprojecten vanuit de lokale leefomgeving en de publieke ruimte. Naar

69

kunstenaars toe is men geen voorstander om ‘bespeelbaarheid’ formeel als opdracht mee te geven. Vooral Het Entrepot heeft potenties als plek voor sociaalartistieke ontmoetingen kwaliteiten en potenties een fietsroutenetwerk als ‘paternoster’ die verbinding legt tussen ‘plekken-met-speelbetekenis’ verwerving van private groendomeinen met het oog op natuur en recreatie (groene gordel) openstellen van schoolinfrastructuur projecten 'spelprikkels in winkelstraten', 'kunst in de publieke ruimte' en kader voor spontane cultuuruitingen van jongeren invoering zone30 herziening verkavelingverordening knelpunten en bedreigingen nood aan groen in Sint-Pieters, Sint-Jozef, Koolkerke, het noordelijk deel van Sint-Kruis en Steenbrugge te vaak ‘kijkgroen’ met geringe belevings- en speelwaarde weinig ‘ongeplande’, uitdagende en wilde plekken het gevoel dat ‘ongeplande’, braakliggende terreinen verdwijnen Sportgericht spel Heel wat sportcentra en sportvelden in Brugge zijn eigendom of in beheer van de stad. Volgend onderscheid is te maken: formele sportvelden die verhuurd worden aan verenigingen en mits reservatie ook gebruikt kunnen worden door nietgeorganiseerde jongeren; informele trapveldjes en basketringen bij een sportcentrum, vrij en gratis toegankelijk voor iedereen (als verhard terrein ook gebruikt voor andere activiteiten); sportvelden in concessie gegeven aan sportclubs, niet toegankelijk voor niet-georganiseerde jongeren; skatevoorzieningen bij sportcomplexen (het is verder de beleidsoptie om skatevoorzieningen op sportparken in te planten). De toegankelijkheid van sportinfrastructuur voor niet-georganiseerde jongeren kan nog beter. De sportdienst wenst hier rond een beleid te ontwikkelen. kwaliteiten en potenties speelterreinen vaak uitgerust met sportgerichte veldjes sportvelden in principe toegankelijk voor particulieren ontwikkeling beleid rond toegankelijkheid door sportdienst voorstel voor twee sites voor openstelling van sportinfrastructuur: Sint-Pieters Poelweg en Sint-Andries (watertoren) knelpunten en bedreigingen reservatiesysteem voor sportvelden (andere dan trapvelden) functioneert niet goed ruimtelijke druk op sportcentra

70

4.2.3 Kinderen & jongeren in de publieke ruimte Het stadsbestuur wordt regelmatig geconfronteerd met (terechte of onterechte) klachten m.b.t. jongeren die voor overlast zorgen in de publieke ruimte. Vooral in de binnenstad worden er spanningen opgemerkt tussen jongeren en residentiële bewoners die rust wensen, jongerenactiviteiten en de toeristische functie. Bij de bevraging kwam ook naar voor dat kinderen (van de lagere schoolleeftijd) soms bang zijn voor bepaalde jongeren, zodat ze niet meer durven of mogen spelen in de publieke ruimte. Binnen verschillende diensten zijn reeds projecten gerealiseerd m.b.t. overlast. Zowel bij de Jeugddienst, Preventiedienst, politie, cultuurdienst e.a. groeit het besef dat hier rond een coherent beleid moet uitgetekend worden. De Jeugddienst stelt dat het niet de bedoeling kan zijn alleen nog eilandjes te creëren voor jongeren en wil het fenomeen van overlast en hangplekken beter in kaart brengen. Daarnaast wil de Jeugddienst in overleg en samenwerking met andere diensten projecten ontwikkelen om jongeren tot ‘respectvol gedrag’ aan te sporen. Een belangrijke partner hierbij is de Preventiedienst. Op hun initiatief werden reeds een aantal sensibiliseringsprojecten uitgewerkt (o.a. Broodje Biekorf). De Preventiedienst is verder zoekende naar voorstellen voor projecten rond het thema ‘hoffelijkheid tussen generaties’. De stadswachten zijn belangrijke terreinactoren, die zeer regelmatig met jongeren in contact komen. De cultuurdienst wil mee het beleid ondersteunen om jongeren psychische ruimte te geven in de stad door o.a. een (makkelijker) kader te bieden voor spontane cultuuruitingen van jongeren (straatacts, skaters en muziek...). Ook de politie is zoekende naar manieren om overlast door (hang)jongeren beter aan te pakken, maar ook naar manieren om met onverdraagzame bewoners om te gaan. Als algemeen principe hanteert de politie van Brugge ‘community policing’: zichtbaarheid en aanspreekbaarheid, communicatie met de bevolking, werken in partnership, verantwoording afleggen... Specifiek naar jongeren toe wordt meer rechtstreeks gecommuniceerd en stelt de politie zich toleranter op. kwaliteiten en potenties ervaring met verschillende (lopende) projecten, plannen voor nieuwe projecten bereidheid bij verschillende stadsdiensten (politie, Preventiedienst, Jeugddienst, cultuurdienst…) tot samenwerking en het ontwikkelen van een globale visie en aanpak knelpunten en bedreigingen toenemend aantal klachten m.b.t. overlast als maatschappelijke tendens kinderen uit focusgroepen haalden vaak aan dat ze bang zijn voor jongeren die ruimte claimen het gevoel bij jongeren niet welkom te zijn in de binnenstad vandalisme en overlast reëel, maar in vergelijking met andere steden niet problematisch

71

III DE DEELGEBIEDEN

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Brugge centrum Christus-Koning Sint-Pieters Sint-Jozef Koolkerke Kruisabele Sint-Kruis en Assebroek-Noord Assebroek (ten zuiden van Generaal Lemanlaan / Astridlaan) Sint-Michiels Sint-Andries Dudzele Lissewege Zwankendamme Zeebrugge

72

Voor de inhoud van de bespreking van de hierna volgende deelgebieden wordt verwezen naar volgende kaarten in bijlage: -

kadastraal inkomen: kaart 11 (sociaal-geografische kaart);

-

aanwezigheid van kinderen en jongeren in 2004: kaart 2 (bevolking: aantal peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar in 2004), kaart 3 (aantal lagere schoolkinderen van 6 t/m 11 jaar in 2004), kaart 4 (bevolking: aantal tieners en jongeren van 12 t/m 21 jaar in 2004), prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013, kaart 5 (prognose bevolking: aantal peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar in 2007), kaart 6 (prognose bevolking: aantal lagers schoolkinderen van 6 t/m 11 jaar in 2007), kaart 7 (prognose bevolking: aantal tieners en jongeren van 12 t/m 21 jaar in 2007), kaart 8 (prognose bevolking: aantal peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar in 2013), kaart 9 (prognose bevolking: aantal lagers schoolkinderen van 6 t/m 11 jaar in 2013), kaart 10 (prognose bevolking: aantal tieners en jongeren van 12 t/m 21 jaar in 2013);

-

sociale dynamiek – speelstraten: kaart 15 (speelweefselkaart);

-

mobiliteit, barrières, zone30: kaart 15 (speelweefselkaart);

-

semi-publieke ruimte: kaart 15 (speelweefselkaart);

-

woonprojecten: kaart 11 (sociaal-geografische kaart);

-

spreiding van de formele speelruimte: kaart 11 (sociaal-geografische kaart);

-

speelweefsel: kaart 15 (speelweefselkaart);

-

spreiding – witte vlekken: kaarten 16 t/m 29 voor het desbetreffend deelgebied;

-

spreiding – terreinen met buurtoverstijgende potentie: kaart 15 (speelweefselkaart);

-

inrichting en uitrusting: kaarten 12 t/m 14 (bewegingsradius – barrièrekaart voor de desbetreffende leeftijdsgroep).

73

1

BRUGGE CENTRUM

1.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 1.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied31 Opbouw van de ruimte

Als gevolg van het herwaarderingsbeleid, de monumentenzorg en de herinrichting van straten en pleinen vertoont het beeld van de Brugse binnenstad een harmonisch geheel. De binnenstad is een stadsdeel met vele bochtige en smalle straten, afgewisseld door kleine pleintjes en kleinschalige huizen in een dichte gebouwenweefsel. Er is veel groen en water (in totaal 52ha openbaar groen, naast een aantal privé-domeinen). Stedelijke activiteiten (wonen, handel, diensten, onderwijs, cultuur en godsdienst, sociaal-medische verzorging en toerisme) komen harmonieus samen voor. Nijverheid en ambachten zijn minder aanwezig. Brugge is één van de belangrijkste historische steden in Noordwest-Europa, wat zich vertaalt in het groot aantal toeristen dat de stad bezoekt. De bewoners (inclusief jongeren) hebben daardoor soms het gevoel dat de stedelijke ruimte niet van hen is. Er worden negen stadskwartieren onderscheiden in de binnenstad. Het Steenstraatkwartier strekt zich uit tussen de twee voornaamste pleinen van de stad, 't Zand en de Markt en omvat het voornaamste winkelcentrum (Zuidzandstraat Steenstraat en Noordzandstraat) met een sterk toeristisch-commerciële inslag. Het Burgkwartier met o.a. tal van stadsdiensten is een administratief kwartier, eveneens met een sterk toeristische inslag. Het West-Bruggekwartier, ten westen van het 't Zand en door het tracé van de ring afgesneden van de rest van de binnenstad, is met de Smedenstraat een commerciële uitloper van het Steenstraatkwartier. Het O.L.Vrouwekwartier wordt beheerst door toeristische attracties zoals het Begijnhof, het Minnewater en het vroegere Sint-Janshospitaal (thans museum met historisch culturele dimensie). In de overige kwartieren (Ezelstraatkwartier, Sint-Gilliskwartier, Seminariekwartier, Langestraatkwartier en Magdalenakwartier) overheerst de woonfunctie, meestal naast een duidelijke poortstraat met winkelfunctie. Identiteit Demografie De stelselmatige daling van het aantal inwoners in de binnenstad is sedert de laatste jaren gestabiliseerd, en het bevolkingsaantal stagneert. De hoogste woondichtheden zijn terug te vinden in de binnenstad (gemiddeld 30,4 gezinnen/ha), met de SintGilliswijk als topper (40,6 gezinnen/ha).

31

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.89-90; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

74

Demografisch evolueert de binnenstad echter naar een woonwijk van éénpersoonsgezinnen: nu reeds overtreft het aantal éénpersoonsgezinnen het aantal meerpersoonsgezinnen. Vooral grotere gezinnen met kinderen verlaten de binnenstad, op zoek naar een ruimere woning met tuin.

-

Kadastraal inkomen Een groot aantal hoge kadastrale inkomens is terug te vinden langs de 'toeristische as'. Heel anders is de situatie in de kwartieren waar de woonfunctie overheerst. Hier zien we gemiddeld een zeer sterke aanwezigheid van een laag kadastraal inkomen, allicht toe te schrijven aan kleine woningen met beperkte tuin. Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Brugge-Centrum 2004 2007 2013

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

1028 1118 1065

912 909 1065

1834 1621 1531

3774 3648 3661

3,22 3,19 3,37

Aanwezigheid van kinderen en jongeren in 2004 (op niveau van statistische sectoren)32 In de woonwijken van de binnenstad zijn heel veel kinderen en jongeren aanwezig. In de 'toeristische as' is dit beduidend minder. Grote aanwezigheid van kleuters en kinderen 0-5 jaar. Opvallend veel kinderen en jongeren in de noordwestelijke kwartieren (Sint-Gillis, Ezelstraatkwartier). Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Er kan worden verwacht dat het aantal lagere schoolkinderen niet zal dalen. Er wordt een toename van het aantal tieners/jongeren verwacht voor 2013. Sociale dynamiek Particulier buurtwerkinitiatief Annabil; Speelstraten: Schouwvegersstraat, Rozendal Speelterreininrichting ontwikkeld in samenspraak met de buurt: G.Gezellewarande (infovergadering, min.invulling, sindsdien geen klachten), Jakobinessenpark (bevraging tieners, neg. reacties, nu klachten over skategedeelte), St-Brunoplein (i.s.m. Annabil, buurtbevraging), Bilkske (i.s.m. Annabil) Peter- en meterschap: St-Brunoplein (i.s.m. Annabil) Jeugdvoorzieningen: o.a. jongerencafé Het Salon 32

Bij de beschrijving, interpretatie en analyses van de leeftijdenaantallen (bv. wat is een 'groot', 'matig' of 'gering' aantal kinderen in een deelgebied of statistische sector) moet telkens rekening worden gehouden met de specifieke eigenheid van het deelgebied en de statistische sector (met factoren als bebouwingsdichtheid, bewoningsdichtheid, aanwezigheid van publieke ruimte,…). De cijfers mogen zijn dus geen absolute, maar relatieve grootheden. In die zin worden ze hier – en verder ook bij de andere deelgebieden –niet in absolute termen beschreven.

75

Mobiliteit De Ring (R30) heeft de ontsluitings- én barrièrefunctie overgenomen. De volledige binnenstad is gereglementeerd als zone30. Door het bestaande smalle stratenpatroon en het systematisch verbreden van de voetpaden en versmallen van de rijweg zijn geen bijkomende infrastructurele ingrepen ondernomen. Het autoverkeer wordt door een lussensysteem door de binnenstad geleid. Overspringen van de ene lus naar de andere is enkel mogelijk voor fietsverkeer en openbaar vervoer. De klemtoon ligt dus op voetgangersmobiliteit, wat voor kinderen optimale kansen creëert. (Semi-)publieke ruimte De binnenstad heeft in totaal 52 ha openbaar groen: Stadsparken: Astridpark of de Botanieken Hof, Koning Albertpark, Minnewaterpark, Jakobinessenpark, Sincfalpark, Park Sebrechts, Pastoor Van Haeckeplantsoen Stadstuinen: Begijnhof, Hof Arents, Gezellemuseum en de tuinen van het Sint-Andreasinstituut en de Schippersschool Vesten en reien. Daarnaast is er nog een aantal grote privé-domeinen: Sint-Andreasinstituut, schuttershoven (Sint-Sebastiaan en SintJorisgilde), kloostertuinen en binnentuinen van scholen (Seminariekwartier), achtertuinen en hovingen Door de mobiliteitsmaatregelen zijn er heel wat autoluwe straten en pleinen. De ondergrond (historische kasseien) is echter minder bespeelbaar.

1.1.2 Beleidsperspectief33 Woonfunctie en sociale mix Het cultuurtoerisme is een fundamentele pijler van de stedelijke economie, maar in het beleid wordt ernaar gestreefd dat deze het stedelijk gebeuren niet overheerst. De stad ijvert voor een binnenstad die in eerste plaats een plek is om te wonen.34 In het beleid worden ‘beschermen van de woonfunctie’ en ‘behoud van de sociale mix’ vooropgesteld. Woonprojecten Volgende woonprojecten zijn gepland: naam Zilverstraat J.Wealestraat Komvest

omschrijving

aantal & type woningen

opmerkingen

appartementen verkaveling op binnengrond bouwproject

33

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, pp.76-78; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken. 34 Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.77.

76

Groenestraat Gentpoortstraat KTA Gentpoort VTI Kammakersstraat

op binnengrond op terrein van ‘de Keure’ sociale woningbouw sociale woningbouw

lange termijn lange termijn

Project ‘Spelprikkels in winkelstraten’ De Beleidsnota van het Brugse Stedenfonds lanceert een project ‘Spelprikkels in winkelstraten’. Met dit project wil men het stereotiep patroon van winkelstraten, pleinen en andere doorbreken door op beperkte schaal kleurrijke spelelementen neer te poten. Bijzondere aandacht zal daarbij ook uitgaan naar bv. kinderen/jongeren met een fysische handicap. Een van de mogelijke locaties is het Zilverpand (eigenaar is nog wat terughoudend i.v.m. overlast). Budget begrotingsjaar 2006: 80.600!.35

1.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 1.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

De terreindekking binnen de stadskern is behoorlijk goed. Uitzondering vormt de ‘toeristische as’ (Steenstraatkwartier, Burgkwartier, West-Bruggekwartier, O.L.Vrouwekwartier) die geen echte speelruimte kent. In de overige kwartieren (Ezelstraatkwartier, Sint-Gilliskwartier, Seminariekwartier, Langestraatkwartier en Magdalenakwartier), waar de woonfunctie overheerst, is er een behoorlijke spreiding. Een aantal terreinen maken deel uit van een park: 17-Koningin Astridpark (Botanieken Hof), 18-Minnewaterpark, 13Sincfalpark, 20-Park Sebrechts. Ook het terrein 19-Buiten Boeverievest kan hiertoe worden beschouwd worden (Buiten Boeverievest als een site met langwerpig parkachtig karakter). Speelweefsel In de stadskern vormt de zone30 oplossing de basis voor het speelweefsel. Als plekken zien we verder de formele speelruimtes enerzijds, en anderzijds diverse plekken die op informele manier een rol spelen voor jeugd. Voor tieners en jongeren zijn ook de scholen en winkelstraten van belang.

35

Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, p.244.

77

1.2.2 Gebruiksperspectief Van de kinderen uit de focusgroepen hoorden we relatieve tevredenheid over de speelterreinen in de binnenstad. In het bijzonder het speelpleintje in de Annuntiatenstraat (12-Sint-Gillis) als een leuke en "redelijk grote" speelplek, waar ze vaak fietsen (Focusgroep Entrepot, 1ste sessie). Via de wijkinspecteurs kwamen diverse informele speelplekken aan het licht36:

Annuntiatenstraat

-

op de Kruisvest tussen eerste en tweede molen vanaf de Kruispoort in het Koningin Astridpark ter hoogte van het Ijzeren Hekken aan de brugverbinding Kazernevest-Boninvest ter hoogte van de Coupurebrug (verbinding Schaarstraat – Hooistraat) in Oostmeers: buurtgarages die in verbinding staan met het Wevershof Site Oud Sint-Jan - achterzijde Technische Dienst ter Oostmeers en Koetshuis op het Muntplein, vooral in de schoolperiodes op het Stationsplein Rozendal (woensdagnamiddag, juli en augustus) (= terrein nr. 20?) Schouwvegerstraat (woensdagnamiddag, juli en augustus) op de binnenkoer in het Zilverpand in de inkomhal van de Biekorf in de omgeving van het Kraanplein tijdens de weekends.

Door diverse geïnterviewden werden voor de binnenstad heel wat informele ontmoetingsplekken voor jongeren aangehaald (zie ook 3.3. Beleid t.a.v. jongeren in de publieke ruimte): Binnenplein 't Sweerd (Engelstraat, binnenstad nabij Astridpark) doet dienst als ontmoetingsplek voor jongeren, 't Zand, Binnenhal De Biekorf, Burg, Sincfalpark, Astridpark… Er waren wel enkele vragen van kinderen naar verbetering: -

Over het basketbalplein op het Bilkske (95-Kazernevest - Bilkske) brengen kinderen aan dat de tegels er hobbelig bij liggen. Men wil dit graag vernieuwd en zo mogelijk een combinatie voetbal / basket. Uit contacten tussen kinderen en de Jeugddienst bleek dat men graag een spelprikkel wil op het Ganzenplein. Fietsen kon vroeger binnen de omheining van het Gerechtsgebouw, maar dat is nu gesloten. Uit de contacten met kinderen (en uit eigen observatie) konden we opmaken dat speelterrein 16-Bilkske hondenpoepproblemen kent.

Door de wijkinspecteurs van Brugge-Centrum worden een aantal problemen gerapporteerd37: Achterlaten van blikjes, flesjes en vuilnis (bv. Kruisvest, Snaggaardstraat, Wijk West-Brugge, Wijk Centrum, Burg) Speelpleinen gebruikt als hondentoilet (Wijk Langestraat, Oostmeers) Vandalisme (Wijk Langestraat, Wijk West-Brugge) Wangedrag (lawaai, agressief gedrag) van een aantal jongeren op speelpleinen en in parken (Wijk Langestraat38, Minnewaterpark) Roken joints en druggebruik (Jacobinessenpark, Minnewaterpark, Oostmeers en site Oud Sint-Jan, Wijk Centrum, Wijk West-Brugge) Verzamelen van jongeren en lawaaioverlast: Burg. 36 37 38

Rondvraag gecoördineerd door commissaris Jean-Paul Cannaert i.f.v. dit speelruimtebeleidsplan, augustus-september 2005. Rondvraag gecoördineerd door commissaris Jean-Paul Cannaert i.f.v. dit speelruimtebeleidsplan, augustus-september 2005. De hier opgesomde wijken zijn gebaseerd op de werkgebieden van de wijkinspecteurs.

78

1.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE Spreiding

-

Sebrechtspark

-

-

Zones met weinig speelruimte: Wat de terreindekking in de binnenstad betreft is er één uitgesproken witte vlek, met name de toeristische as (Steenstraatkwartier, Burgkwartier, West-Bruggekwartier, O.L.Vrouwekwartier). Wanneer we deze as buiten beschouwing laten is de terreindekking in de stadskern bevredigend. Vooral het oostelijk deel van de stadskern is goed bediend qua spreiding: Guido Gezellewarande, Stoelpleintje, Bilkske, Brunoplein, Kazernevest-Bilkse, Astridpark, Jacobinessenpark, Minnewaterpark. De noden m.b.t. ruimtelijke speelkansen in de binnenstad richten zich voornamelijk op de kwartieren waar de woonfunctie overheerst: Ezelstraatkwartier, Sint-Gilliskwartier, Seminariekwartier, Langestraatkwartier, Magdalenakwartier. Terreinen met buurtoverstijgende potentie: De terreinen met buurtoverstijgende potentie liggen eveneens goed gespreid in het gebied: Sebrechtspark, Astridpark en Minnewaterpark. Sincfalpark kunnen we eerder beschouwen als een buurtgericht park. De drie eerst genoemde markeren de rand van het toeristische gebied. Het noorden van de stadskern kent echter geen buurtoverstijgende speelruimte. Informele plekken in de binnenstad: De binnenstad kent veel plekken kent die betekenis hebben voor jeugd en spel. Deze vormen een niet te verwaarlozen element in het speelweefsel van de binnenstad. Inrichting en uitrusting

Sint-Brunoplein

Jacobinessenpark

Wat betreft de inrichting en uitrusting van de speelterreinen dringen zich een aantal vaststellingen op: Nogal wat terreinen zijn onvoldoende afgestemd op kleine kinderen. Bijvoorbeeld ook bij de recente aanpassing van het Astridpark zien we dit. Ook zien we terreinen die een update kunnen gebruiken: 12-Sint Gillis (een goed terreintje als basis, maar dient grondig aangepakt te worden n.a.v. de veiligheidsregelgeving), 15-Guido Gezellewarande (geeft een verouderde indruk, voor Brugge ondermaats), 20-Park Sebrechts (in dit fraaie park verwacht je een meer up-to-date speelzone)… Een ander knelpunt heeft te maken met een inrichting die niet in verhouding is tot de potentie van het terrein. Bijvoorbeeld 18-Minnewaterpark is een plek met bovenbuurtpotentie die qua speelkansen eerder betekenisloos is ingericht. Het Minnewaterpark is een belangrijke groene vlek in de stadskern, gelegen in toeristisch gebied. Ook voor de buurt en haar bewoners vormt het Minnewater een aangename groene plek. Het is tevens een belangrijke doorgang. De ruimtelijke speelkansen in het minnewaterpark zijn dan ook geenszins in verhouding met de potenties van dit park. Bij het eventueel ontwikkelen van beter uitgebouwde speelkansen zal wel rekening moeten worden gehouden met de noden van het cactusfestival. Speelruimte in stenige context: Het Stoelpleintje is een geslaagd ontwerp. De speelkansen op het Sint-Brunoplein zijn minder. Terwijl de petanquevoorziening daar heel centraal is ingeplant, zijn de speelkansen teveel in een hoek gedrumd, wat een kunstmatige

79

-

-

oplossing oplevert (dit ligt ook gedeeltelijk aan de gebruikte valbrekende bodem). Het Sint-Brunoplein verdient een meer overkoepelend, geïntegreerd ontwerp. Jacobinessenpark: De naam doet vermoeden dat we hier te doen hebben met een park. Maar door de ingesloten ligging en de relatie met de omgeving is er niet echt sprake van parksfeer. De relatieve ingeslotenheid en achterkanten van private tuinen beperken ook de mogelijkheden van dit terrein als speelruimte. Het inplanten van skatevoorzieningen is hier geenszins evident. Geprangde buurtspeelterreintjes: Enkele buurtspeelterreintjes zitten geprangd tussen de bewoning: 12-Sint Gillis, 16-Bilkske, Stoelpleintje, 97-SintBrunoplein. Dit vormt een voornaam aandachtspunt voor de inrichting van deze terreintjes. Hier kan immers een overlastprobleem ontstaan.

1.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

-

-

Zones met weinig speelruimte: 'toeristische as': hier ontbreken speelvoorzieningen, geen buurtoverschrijdende buurtruimte in het noorden, een gebied met nochtans zeer jonge bewoners. Jongeren en publieke ruimte: Er is een nood aan ruimtelijke speel- en ontmoetingskansen (bv. skate-infrastructuur, binnenhangplekken, boterhammen ’s middags, e.d.). In de binnenstad wonen ook veel jongeren. Hier werk van maken is niet evident omwille van een zekere spanning tussen enerzijds de nood aan ruimte voor jeugd en anderzijds de residentiële bewoner die rust wil en ook de noden m.b.t. toerisme (bv. ’t Zand en Burg). Hondenbeleid: In het huidige beleid omtrent hondenpoep wordt sterk gerekend op de verantwoordelijkheid van de hondenbezitter. In de praktijk vormt dit evenwel een zekere bedreiging m.b.t. speelkansen. Zo vinden we op formele speelruimtes sporen van hondenpoep, maar minstens zo problematisch zijn de informele speelplekken. Wellicht doordat ze geen formele bestemming hebben worden deze, in potentie interessante speelplekken, bezocht door hondenbezitters. Het achterblijvende vuil hindert de speelkansen voor kinderen. Waarden en potenties

De bestaande ruimtelijke structuur, een goede basis voor speelweefsel. De binnenstad van Brugge kent een aantal uitgesproken troeven die een sterke onderlaag vormen voor een speelweefsel: De zone30 voor de hele binnenstad: Deze creëert een veilige uitgangssituatie. Centrum verkeersluw en op schaal van voetganger. Hierdoor nemen de kansen op autonome mobiliteit van kinderen toe. Aantrekkelijk, kleinschalig en zacht stadslandschap met grote belevingswaarde:

80

-

De charme en beeldkwaliteit van de binnenstad, de afwisseling omwille van activiteiten, initiatieven, bezoekers … leveren een belevingswaarde die ook door kinderen ervaren wordt. Dit is een interessant surplus voor het speelweefsel in de binnenstad. De bestaande speelruimtes (en hun potentie): Er is een behoorlijk gespreid geheel van terreinen met potentie. Deze potenties kunnen optimaal worden uitgebuit, met een geïntegreerde en anticiperende aandacht voor overlast.

Als potenties om de speelruimte in de binnenstad te optimaliseren zien we verder de volgende elementen: Inspelen op de informele plekken: Er is een rijk aanbod aan informele plekken die een rol (kunnen) spelen binnen het speelweefsel. Naast de hierboven genoemde dienen ook de vesten in rekening gebracht te worden. Deze informele speelkansen betekenen een potentieel spoor om nieuwe speelkansen te creëren. Project 'Spelprikkels in winkelstraten': Dit project van het Stedenfonds geeft een zinvolle insteek om ingrepen te doen die de speelsheid van de publieke ruimte ten goede kunnen komen. De naam van het project geeft nadrukkelijk aan dat het over ‘winkelstraten’ gaat, maar de potentie van dit project reikt verder: het versterken van informele plekken binnen het speelweefsel. Zeker in sites waar echt uitgebouwde speelruimtes niet mogelijk zijn vormen deze spelprikkels een interessant alternatief. Het is duidelijk dat dergelijke ingrepen zich niet hoeven te beperken tot ‘winkelstraten’. Stedenbeleid en nieuwe woonprojecten: Stadsvlucht van gezinnen (grotere gezinnen met kinderen) vormt een bedreiging in de binnenstad. De stad heeft er alle belang bij haar positie op de regionale woningmarkt te verbeteren voor de grotere gezinnen met kinderen. Hierbij is het van belang rekening te houden met de woonwensen van kinderen. Een stedelijk beleid dat stadsvlucht wil tegengaan en expliciete aandacht schenkt aan jeugd, vormt een troef voor het speelruimtebeleid. Wonen wordt voor gezinnen immers mede aantrekkelijker naarmate een beter uitgebouwd speelweefsel aanwezig is. In het kader van de woonprojecten kunnen nieuwe speelruimtes ontwikkeld worden. Herbestemming van privé-tuinen en parken: De binnenstad van Brugge kent veel groene en open ruimten (bv. vesten, tuin van de Schippersschool, terreinen Komvest-Rust Roest-Rozendal). Tevens zijn in de binnenstad veel kloosters gelegen, vaak met flink wat tuinoppervlakte. Op termijn kan worden verwacht dat veel ervan vrij zullen komen. Ook hier liggen kansen om vrijkomende ruimte af te stemmen op speelruimtenoden. Het optimaliseren van specifieke speelterreinen: Minnewaterpark: Het uitwerken van oplossingen die op het niveau zijn van dergelijk park, hierbij rekening houdend met de noden m.b.t. het cactusfestival. Updaten van 15-Guido Gezellewarande, 95-Bilkske (herinrichting, rekening houdend met de ruimtelijke geprangdheid), 17-Koningin Astridpark (enkele aanvullingen die meer specifiek inspelen op noden van jongere kinderen), 20-Park Sebrechts, 12-Sint-Gillis (aanpassingen i.f.v. wetgeving veiligheid: van de gelegenheid gebruik maken om het terrein af te stemmen op de geprangdheid en op de noden van gebruikers en omwonenden).

81

2

CHRISTUS-KONING

2.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 2.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied39 Opbouw van de ruimte

Christus-Koning situeert zich ten noordwesten van de binnenstad en wordt gevat door de binnenring, de vesten en het Kanaal van Gent naar Oostende. In het westen en zuidwesten is de barrièrewerking sterk door de vesten, spoorlijn en N339. Het is een stedelijke woonbuurt met uitsluitend aaneengesloten bebouwing en een hoge dichtheid. In het deelgebied zijn een aantal groene gebieden en parken gelegen. Christus-Koning wordt doorsneden door twee belangrijke verkeersassen: de Scheepsdalelaan en de Leopold I/Leopold II-laan. De Scheepsdalelaan vormt de grens tussen de oude kern van Christus-Koning en het Stubbekwartier. Identiteit Bebouwingsdichtheid, kadastraal inkomen Hoge bewoningsdichtheid (gemiddeld 22,9 gezinnen/ha) en aaneengesloten bebouwing. Binnen Christus-Koning is een diversiteit aan kadastrale inkomens. Er is enigszins een onderscheid te maken tussen het meer begoede Christus-Koning en het meer middenklasse gerichte Stubbekwartier. In beide buurten komen echter ook lagere kadastrale inkomens voor. Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Christus-Koning 2004 2007 2013

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

231 233 222

213 213 222

482 450 380

926 896 824

0,79 0,78 0,75

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) In de buurten van Christus-Koning woonden in 2004 ruim 900 kinderen en jongeren, vooral in de meest noordelijke zones (Stubbekwartier, gedeelte van de oude kern nabij het kanaal). De bebouwing is er dicht. Er kan gewezen worden op het grote aantal jonge kinderen (0-5 jaar). 39

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.91; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, p. 51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

82

Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 De prognoses laten weinig wijzigingen vermoeden voor deze toestand. Het aantal tieners en jongeren zou wel afnemen. Sociale dynamiek In Christus-Koning is volgend buurtwerk actief: naam

Type

t’ Werftje

particulier, gesubsidieerd

kinder-&jongerenwerking x

Christus-Koning leeft

Speelstraten: Veldmaarschalk Fochstraat Speelpleinen i.s.m. de buurt: Visartpark (vraag van buurt voor heraanleg – draagvlak en wensen worden bekeken), Werfplein (heraanleg i.s.m. ’t Werftje) Peter- en meterschap: Werfplein (i.s.m. buurtcomité ‘t Werftje).

-

Mobiliteit Barrières: Scheepsdalelaan, Leopold I / Leopold II-laan (sluipverkeer) Nog geen zone30 uitgevoerd of in uitvoering Bestaande aanvullende fietsroutes: Bloedput-Ezelpoort, route in Stubbekwartier langs kanaal Oostende-Brugge-Gent. (Semi-)publieke ruimte, mogelijke groenprojecten Werfplein Speelbos in Waggelwater Baron Ruzettepark.

2.1.2 Beleidsperspectief40 Woonprojecten Versterken van het wonen d.m.v. reconversie- en wooninbreidingsprojecten: naam Koolkaai Molens

40

Nieuwe

omschrijving

aantal & type woningen

stadsrenovatieproject

lofts, appartementen, stadswoningen, kantoren,semi-publieke tuin...

opmerkingen

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

83

Houtkaai

Mobiliteit Zone30 op korte en middellange termijn: Stubbekwartier (fase 1), Christus-Koning (fase 3) Aanvullende fietsroutes: vooral langs de randen van Christus-Koning: langs vesten en kanaal (2005). Publieke ruimte Waardevolle binnentuinen kunnen omgevormd worden tot openbare groen- en speelzone.41 Waggelwater als speelzone/speelbos Heraanleg Graaf Visartpark Nieuwe Molens en Koolkaai: kanaal (met fietsroute) wordt uitgebouwd als groenas.

2.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 2.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

De speelruimtes in het 21-Graaf Visartpark en op het 22-Werfplein zijn de enige formele speelterreinen in ChristusKoning. Volgens een theoretisch model van actieradii voldoet dit niet. Vooral in het noorden van de kern Christus-Koning is er een leemte vast te stellen, zeker indien men de as Leopold I-laan/Leopold II-laan als een barrière beschouwt. Graaf Visartpark

Speelweefsel Binnen de oude kern van Christus-Koning zijn twee scholen en nogal wat kinderopvanginitiatieven gelegen, vooral aan de westzijde. De geplande zone30 zou in dit westelijk deel worden gerealiseerd. Hier lijkt vooral de oversteek naar het Waggelwater van groot belang. Verder liggen hier immers geen formele speelterreinen. Het 21-Graaf Visartpark heeft bovenlokale potentie, maar ligt meer zuidelijk, nabij de groenstrook aan de vesten. Dit park is van groot belang voor het zuidelijke gedeelte van Christus-Koning. In het Stubbekwartier is er meer sprake van een hecht speelweefsel. In het midden van de geplande zone30 ligt het Werfplein. Hier bevindt zich speelruimte nr.22, met aanliggende speelstraat. Nabij het Baron de Ruzettepark zijn jeugdlokalen gelegen op een kruispunt van fietsverbindingen.

Werfplein

41

Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.77.

84

2.2.2 Gebruiksperspectief In de focusgroep in Het Entrepot (1ste sessie, 19-10-05) werden zowel het Graaf Visartpark als het Waggelwater sterk gewaardeerd. Het Graaf Visartpark voor de toestellen ("om ter eerst naar boven op de pyramide"), en het aanwezige fietspark. Het Waggelwater, vooral voor het crossterreintje voor fiets: om te "jumpen op bergjes", "om bergop en bergaf te gaan". Bij een kind heerste ongerustheid over het voorbestaan van de plek: "Ze gingen dat wegdoen. Er stond vroeger een kasteel, maar er komen toeristen en dan doen ze opgravingen. Het zal iets worden om te wandelen, en niet om te crossen en te fietsen."

Door de Jeugddienst werden na sluitingstijd skaters opgemerkt onder de verlichte luifel van de ingang van de GB aan de Scheepsdalelaan (Observatie Theo Vandeplas, 28-09-2005). Ook de wijkinspecteur maakt melding van skaters op deze plek. Aan de Kolenkaai en in een leegstand gebouw in de Em. De Neckerestraat (vroegere Mestbank) worden eveneens kinderen opgemerkt. Door de wijkinspecteur worden volgende problemen genoteerd met betrekking tot speelterreinen of andere jeugdplekken42: -

Achterlaten van vuilnis (blikjes - plastiekflessen) Samenscholen van jongeren - overlast – lawaai Schade door skaters aan arduinen dorpels (meer gericht naar de Em. de Neckerestraat) Graffiti.

Verder valt ook de aanwezigheid van een commerciële overdekte speelruimte (Het Speeldorp) te noteren in de Diksmuidestraat.

2.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

In Christus-Koning zijn slechts twee formele speelruimtes: een buurtspeelruimte in het Stubbekwartier (22-Werfplein) en de speelruimte in het 21-Graaf Visartpark. Het Werfplein is centraal gelegen in het Stubbekwartier. Door de aanwezigheid van een dynamische buurtwerking is dit het kloppend hart van de jonge wijk. Dit is geen spectaculaire, maar wel functionele speelruimte met een duidelijke zonering. Van hieruit is er een fietsverbinding met het Baron de Ruzetteparkje met aanliggende jeugdlokalen. Door de barrièrewerking van de Scheepsdalelaan is de oude kern van Christus-Koning aangewezen op het Graaf Visartpark. Dit is een park met grote potentie, waarvoor, op vraag van de buurt, een herinrichting wordt gepland. Hoewel de speelpotentie groot is, ligt het park eerder excentrisch naar het zuiden. Het noordelijk gedeelte van de oude 42

Politie Brugge. Bevindingen van de wijkinspecteurs voor Speelruimtebeleidsplan. District Centrum. Rondvraag gecoördineerd door commissaris Jean-Paul Cannaert i.f.v. dit speelruimtebeleidsplan, augustus-september 2005.

85

kern, nabij het kanaal Gent-Brugge-Oostende, wordt minder bediend. Nochtans wonen hier meer kinderen dan in de buurt van het zuidelijker gelegen Visartpark. Als oplossing voor deze wijk kan worden gedacht aan de uitbouw van het Waggelwater. Kinderen hebben de potentie van dit gebied alvast ontdekt (vooral als fietsparcours). Hierop kan verder worden ingespeeld.

2.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

Werfplein

-

Noordwestelijk deel van kern Christus-Koning minder bediend, hoewel daar veel kinderen en jongeren wonen. Hoge bewonings- en bebouwingsdichtheid Barrièrewerking van verkeersassen: Intern: Scheepsdalelaan en Leopold I-laan/Leopold II-laan Extern: sterke fysieke grenzen (kanalen en vesten). Waarden en potenties

-

-

Aanwezige groengebieden: Graaf Visartpark, Baron de Ruzetteparkje Waggelwater als potentie voor avontuurlijk (natuur)spel. Aanwezigheid van scholen in minder bediende noordwestelijk deel van de kern Kristus-Koning. Hecht speelweefsel in Stubbekwartier. Aanwezigheid van water en omvorming kaaien (Kolenkaai, Houtkaai) naar een multifunctionele zone (o.a. wonen aan het water, recreatie, jeugdinfrastructuur, kantoren). Centrale ligging Werfplein, met buurtcomité.

86

3

SINT-PIETERS

3.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 3.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied43 Opbouw van de ruimte

Sint-Pieters is gelegen tussen het Boudewijnkanaal, het Kanaal Gent-Brugge-Oostende en de N31. Als overgangszone tussen stad en haven, is Sint-Pieters de woonwijk die het meest geprangd zit tussen infrastructuren en barrières. Voor jonge kinderen vormen niet alleen de spoorwegen een barrière, maar ook de Oostendse Steenweg en Blankenbergse Steenweg. Hierdoor is het gebied erg versnipperd. We -

onderscheiden volgende woonwijken: De Sint-Pietersmolenwijk, van de andere wijken gescheiden door de spoorweg naar Zeebrugge/Blankenberge. De Blauwe poort, een sociale woonwijk geklemd tussen Blankenbergse Steenweg en de Spoorweg. De Duiveketewijk en Jezuietengoed, gelegen tussen drie spoorwegen, met eveneens vnl. sociale woningen De Oude kern van Sint-Pieters, doorsneden door de vork Oostendse Steenweg/Blankenbergse Steenweg. Het westelijk deel bestaat vooral uit woongebied. In het oostelijk deel liggen een aantal grootschaligere elementen (Veemarkt en havengerichte activiteiten).

In het noorden rukt het industriepark Blauwe Toren op tot aan de bewoning (sociale woonwijk De Blauwe Poort). Het bestaande Duiveketebos en het recentelijk aangeplante Geboortebos dienen als groenbuffer tussen de wijk en de bedrijvenzone. In het oosten grenst de woonwijk aan de industriële activiteiten van de binnenhaven: via de Laconiastraat en Eriestraat dringt de industrie door in het woonweefsel. De havenactiviteiten isoleren Duivekete van de oude kern van Sint-Pieters. Het Lisseweegs Vaartje is daar de drager van een aantal groengebieden (kasteelpark Ter Poele, DuiveketebosGeboortebos, parkbegraafplaats Blauwe Toren). Het cultureel centrum De Dijk en het Sportpark Tempelhof zijn centrale plekken in het centrum. Identiteit Bebouwingsdichtheid, kadastraal inkomen Sint-Pieters is met 13,7 gezinnen/ha dunner bewoond dan Sint-Jozef en heeft een niet onbelangrijke concentratie sociale appartementen en woningen (gedeelte van Sint-Pietersmolenwijk en Duiveketewijk). 43

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.94; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, p. 51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

87

-

Grote delen van Sint-Pieters hebben een gemiddeld kadastraal inkomen. Er zijn echter concentraties van lagere kadastrale inkomens in de Sint-Pietersmolenwijk (Papenplein), Duivekete en het oostelijk deel van de kern SintPieters (Lod. Gilliodtsplein). Langs het Kanaal Gent-Brugge-Oostende en langs de steenwegen zijn er huishoudens te vinden met hogere kadastrale inkomens.

Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Sint-Pieters 0-5 jaar 6-11 jaar 12-21 jaar 2004 2007 2013

472 400 380

549 517 380

916 940 926

totaal

% - Brugge

1937 1857 1686

1,65 1,62 1,55

Aanwezigheid van kinderen 2004 (op niveau van statistische sectoren) Zeer groot aantal jonge kinderen (0-5 jaar) over vrijwel geheel het grondgebied Sint-Pieters. Dit is zeer opvallend in de westkant van de kern Sint-Pieters. Daarnaast ook in de Sint-Pietersmolenwijk en Duivekete. Voor de leeftijdsgroepen 6-11 en 12-21 jaar kunnen dezelfde vaststellingen gelden. Het absolute aantal tieners en jongeren is aanzienlijk. Prognoses voor aanwezigheid van kinderen voor 2007 en 2013 Er kan worden verwacht dat het aantal kinderen uit de jongere leeftijdsgroepen geleidelijk zal afnemen. Er moet echter rekening worden gehouden met een nieuwe instroom in de Sint-Pietersmolenwijk en Duivekete. Het aantal lagere schoolkinderen (6-11) zal eerst lichtjes kunnen toenemen in 2007 (door instroom van jongere leeftijdsgroepen), waarna het in 2013 lichtjes kan dalen of behoorlijk constant zal blijven door de voorziene woonprojecten. Er kan worden verwacht dat het aantal jongeren hoog blijft voor 2007 en 2013. Sociale dynamiek In de Sint-Pieters zijn heel wat buurtinitiatieven: Buurtwerk, zowel stedelijk als particulier:

-

-

naam

type

kinder-&jongerenwerking

opmerkingen

buurtwerk ‘t Meulentje De Wissel

stedelijk particulier particulier

Teen Spirit

Wordt gehuisvest in Tempelhof Wordt gehuisvest in Tempelhof Wijk Duivekete

Speelpleinwerking

Speelpleinen i.s.m. de buurt: Tempelhof: extra toestellen op vraag van Chiro, gepland skatepark op vraag van jongeren uit St-Pietersmolenwijk Jezuïetengoed: vraag naar hangplek Peter- en meterschap: speelpleinen Poelweg en ter Poele.

Mobiliteit Barrières: drie spoorlijnen, Oostendse Steenweg, Blankenbergse Steenweg, Sint-Pietersmolenstraat (sluipverkeer)

88

Zone30, gerealiseerd of in uitvoering: Gentele, Karel Ledeganckstraat Aanvullende fietsroutes: Op dit moment is het aanvullende fietsroutenetwerk nog niet gerealiseerd. Aan de Krakelebrug start een recreatieve fietsroute langs het Lisseweegs Vaartje richting Lissewege.

-

(Semi-)publieke ruimte, mogelijke groenprojecten Sint-Pietersplas (recreatiedomein) in het noorden Kasteeldomein Ter Poel, met publiek gedeelte Rustenburgpark (historisch) Duiveketebos en Geboortebos als groenbuffer tussen wijk en bedrijvenzone In de woonwijken Sint-Pietersmolenwijk en Duivekete zijn er volkstuintjes ingeplant.

3.1.2 Beleidsperspectief44 Woonprojecten Omwille van de grote reserves aan bouwgrond, is Sint-Pieters een strategisch gebied voor woonprojecten: naam

omschrijving

aantal & type woningen

St-Pietersmolenwijk Duivekete

verkaveling sociale woningbouw

400 woningen 60 woningen

opmerkingen

Mobiliteit Zone30: worden op korte of middellange termijn over vrijwel geheel het grondgebied van Sint-Pieters gerealiseerd: Fase 2: Rustenburg, Sint-Pieters Oost Fase 3: Wijk Poelweg, Tempelhof. Aanvullende fietsroutes: Planning van fietsroutenetwerk met een centrale noord-zuidas, waarop zijtakken aan weerszijden van de spoorweg aansluiten. Sportpark Tempelhof wordt het centrale knooppunt. Realisatie is voorzien voor na 2007. Openbaar vervoer: nieuwe lijn, de Westlijn, die naast de industriegebieden Waggelwater en Blauwe Toren tezelfdertijd de sociale woonwijken St.-Pietersmolenwijk en Duivekete aandoet. Publieke ruimte en buurtwerk45 Het woongebied van Sint-Pieters wordt afgebufferd van de noordelijker gelegen bedrijventerreinen door uitbreiding van het bestaande Duiveketebos-Geboortebos, passend binnen de groene recreatieve gordel rond Brugge. Ook de uitbreiding van de groenzone rond Sint-Pietersplas en de verdere uitbouw als recreatiepool past binnen dit concept. Aan de Sint-Pietersplas wordt o.m. een nieuw jeugdverblijfscentrum voorzien. 44

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken. 45 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Brugge, p.91. "'Lummelruimte'' voor jongeren. Stad steunt buurtinitiatieven in Sint-Pieters." Het Nieuwsblad, 17-11-2005.

89

-

Het kanaal Brugge-Oostende in het zuiden van Sint-Pieters wordt uitgebouwd als groenas. Uitbreiding Duiveketebos (2006). In de aansluitende groenzone van het Waggelwater wordt een speelzone aangeduid. Renovatie van een boerderij in de Duivenslagstraat (nabij Blauwe Poort) voor de uitbouw van particulier buurtwerk De Wissel, met speelpleinwerking. Intentie van stadsbestuur om in Jezuïetengoed een lummelruimte te creëren. Beleidslijn 'cultuur in de wijk' in Cultuurbeleidsplan: kunst en cultuur via buurtwerk en inspraak.

3.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 3.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

-

Tempelhof

De spreiding van de formele terreinen is behoorlijk. Twee uitzonderingen, die op de kaart met actieradii als 'witte vlekken' verschijnen: Er is geen speelterrein in het oostelijk deel van Sint-Pieters, tenzij in het kinderopvanginitiatief De Knuffel. Er is geen stedelijk speelterrein in de Blauwe Poort. De kinderen die hier wonen hebben echter wel toegang tot het speelterrein van Buurthuis De Wissel (met speelpleinwerking), dat door de stad wordt onderhouden. Dit zijn wijken waar er, in vergelijking met andere delen van Sint-Pieters, iets minder kinderen en jongeren wonen. De terreinen zijn, globaal genomen, goed uitgerust voor de lagere schoolleeftijd. Dit lijkt minder het geval voor jongeren. Speelweefsel

-

Over het gebied zijn heel wat scholen en opvanginitiatieven verspreid, vooral in Sint-Pieters en Duivekete. Jeugdlokalen zijn geconcentreerd rond het centraal gelegen Sportpark Tempelhof. De speelbossen (Geboortebos nog in opbouw) en grotere recreatievoorzieningen (Sint-Pietersplas met BMX-parcours) zijn noordelijk gelegen. De geplande fietsroutes zullen al deze buurtoverstijgende voorzieningen verbinden. Binnen de buurten worden zone30 ingesteld.

3.2.2 Gebruiksperspectief Heel wat kinderen uit de focusgroep houden ervan om buiten te spelen. Een aantal enkel in de tuin, maar daarnaast ook een grote groep die speelt in de publieke ruimte: fietsen, spelen op een graspleintje, nabij garages,.. Tempelhof wordt sterk gewaardeerd als bovenlokale speelruimte, zowel het speelplein (nr.25) als de sportvoorzieningen.

90

Ook op het buurtpleintje "aan het begin van de Oostendsesteenweg" (vermoedelijk 24-Buurtpark Rustenburg) spelen ze vaak. Een aantal kinderen klaagde over autoverkeer in de wijken: "wij spelen veel in de buurt, maar soms is het een beetje te druk om te fietsen bij het pleintje". Enkele kinderen geven aan dat ze gepest worden door jongeren. Bij een aantal kinderen heerst het gevoel dat speelplekken verdwijnen door uitbreiding en verdichting: -

"bij ons gaan ze huizen zetten op het voetbalveld" "wij hadden vroeger een grasplein met sprinkhanen, maar nu staan er daar allemaal huizen" (Focusgroep Sint-Pieters, 25-10-2005).

Rustenburg

3.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

In Sint-Pieters wonen bijna 2000 kinderen, van alle leeftijden. Anno 2004 waren die vooral te vinden in het westelijk deel van de oude kern. Door geplande woonprojecten zal er een blijvende instroom zijn van kinderen, vooral in het noorden (Sint-Pietersmolenwijk en Duivekete).

Ter Poel

Jezuïetengoed

Het westelijk deel van de kern Sint-Pieters heeft twee formele speelterreinen: 24-Rustenburg en 25-Tempelhof. De buurt tussen het kanaal en de Oostendse Steenweg is aangewezen op het buurtparkje 24-Rustenburg. Het terreintje wordt gewaardeerd door kinderen. Gezien het grote aantal kinderen in de buurt (op dit moment ook vooral jongere kinderen) en de potentie van de ruimte kan worden gedacht om het verder uit te bouwen, echter rekening houdend met de verwachting van een geleidelijke veroudering van het publiek (meer tieners en jongeren). De kinderen en jongeren die wonen in het gedeelte van de wijk tussen de 'steenwegenvork' (straat Tempelhof, Potentestraat) kunnen gebruik maken van Sportpark Tempelhof. Op de terreinen is de speelruimte (nr.25) goed gelegen nabij de cafetaria. Een kwaliteitsvol basisontwerp vormt de basis. Met de uitbouw van het fietsroutenetwerk zal het Tempelhof nog meer centraal komen te liggen voor het gehele grondgebied van Sint-Pieters. Het kan een 'place to be' worden voor de jongeren, waarvan wordt verwacht dat die ook in 2013 talrijk aanwezig zullen zijn. Vooral voor deze leeftijdsgroep is niet enkel het speelterrein belangrijk, maar de integratie met andere voorzieningen. Het oostelijk deel van de kern Sint-Pieters is minder uitdrukkelijk door kinderen en jongeren bevolkt. Toch woonden er in 2004 een 260-tal kinderen en jongeren, geconcentreerd in een aantal huizenblokken. Volgens het theoretische model ontbreekt hier een toegankelijke speelruimte. De ruimte in het kinderopvanginitiatief De Knuffel kan enkel voor de jongsten een oplossing bieden. De straten aanpalend aan de Ledeganckstraat (bv. Lod. Gilliodtsplein, met lage kadastrale inkomens) kunnen echter gebruik maken van het park Ter Poel (nr.29), een terrein met grote potentie en met een beginnend peter- en meterschapinitiatief. Het domein is nu reeds toegankelijk via een (nauwe) spoorwegtunnel en fietspad op de dreef. Het speelterrein op dit domein is heel speeltuin-achtig ingericht. Er kan worden gedacht aan een betere integratie in de groenvoorzieningen. De aanwezige toren blijkt nu al een trefplaats voor jongeren te zijn. Voor de zuidelijke straten in deze buurt is er op dit moment ook weinig alternatief dan Ter Poel of de steenweg oversteken naar het buurtterrein Rustenburg.

91

De Sint-Pietersmolenwijk is een rustige woonwijk en beschikt over een eigen ruime speelruimte en trapveld (nr.28). Er is buurtwerk actief. Bovendien zijn De Sint-Pietersplas en Sportpark Tempelhof vlakbij. Er wordt wel gewezen op een probleem van verkeersveiligheid op de Sint-Pietersmolenstraat (sluipverkeer), dat de toegang naar Sint-Pietersplas zou bemoeilijken. Er moet ook rekening worden gehouden met een forse uitbreiding van het woongebied. Aangezien in deze wijk zowel jongere kinderen als tieners/jongeren zullen voorkomen, zal de nieuwe verkaveling wellicht een eigen buurtspeelruimte behoeven. Ook de woonwijk Duivekete, met een groot aantal kinderen en jongeren, is nog in ontwikkeling. De wijk heeft door de tussenliggende havenactiviteiten niet direct toegang tot 26-Ter Poel. In het noorden is er wel een toegang voorzien tot de speelbossen. In de wijk zelf liggen twee buurtterreinen: 26-Poelweg en 27-Jezuïetengoed. Op het terrein Poelweg, centraal gelegen, is er via peter- en meterschap betrokkenheid van de buurt. Er staan enkele speeltoestellen, er is een basketterreintje en een groot trapveld. Tieners zouden de kleine toestellen wel eens bezetten. Het terrein 27-Jezuietengoed is groot, maar meer excentrisch gelegen. Op het parkachtige terrein staan de (soms grote) toestellen wat verspreid. Het terrein mist een echt basisontwerp. Beide terreinen hebben potentie. De wijk Blauwe poort, waar ruim 200 kinderen en jongeren wonen, heeft geen stedelijk speelterrein. De buurt is wat geklemd tussen lijninfrastructuren. De buurt zal gebruik kunnen maken van de speelzones in het Duiveketebos (in uitbreiding) en heeft nu reeds toegang tot het speelplein van Buurthuis De Wissel. Dit buuthuis zal ook verder worden uitgebouwd.

3.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

-

Sterke versnippering van het gebied Havenactiviteiten dringen binnen in woonweefsel, waardoor Duivekete geïsoleerd wordt Zone met weinig speelruimte beheerd door het stadsbestuur: Oostelijk deel van kern Sint-Pieters: de noordelijke straten zijn aangewezen op Ter Poele; voor de zuidelijke straten zijn er weinig speelmogelijkheden. Wijk Blauwe poort: geen speelruimte in eigendom van Stad Brugge; speelplein De Wissel en speelzones Duiveketebos/Geboortebos bieden wel een oplossing. Nieuwe woonwijken zullen vraag aan speelruimte doen toenemen Samen voorkomen van verschillende leeftijdsgroepen. Waarden en potenties

-

De Dijk en Tempelhof als centraal gelegen ontmoetings- en speelruimtes Speelbossen, recreatiedomein en uitbreiding groene gordel in het noorden: Duiveketebos, Geboortebos, groenvoorzieningen Sint-Pietersplas

92

-

Ter Poel als domein met grote potentie Aanwezigheid van particulier buurtwerk De Wissel met speelterrein en speelpleinwerking Geplande fietsroutenetwerk zal alle bovenlokale speelruimtes verbinden Nieuwe woonwijken als potentie voor versterking van het speelweefsel.

93

4

SINT-JOZEF

4.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 4.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied46 Opbouw van de ruimte

De wijk Sint-Jozef zit geprangd tussen de Damse Vaart en de L.Coiseaukaai. Het is een stedelijke woonwijk die vrij planmatig werd ontwikkeld tussen de twee wereldoorlogen. Het stratenpatroon van het gebied ten westen de Koolkerkse Steenweg is opgebouwd vanuit een dambordpatroon en gelijklopend met de ring R30. Ten noorden van de kern, richting Koolkerke is de ontwikkeling van recentere datum. Identiteit Demografie, kadastraal inkomen Sint-Jozef is een wijk met een relatief hoge woondichtheid (na de binnenstad en Christus-Koning) met 17,4 gezinnen/ha. Het kadastraal inkomen van de bewoners is gemiddeld. Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Sint-Jozef47 0-5 jaar 6-11 jaar 12-21 jaar 2004 2007 2013

316 288 274

345 344 274

529 544 576

totaal

% - Brugge

1190 1176 1124

1,01 1,02 1,03

In tegenstelling tot wat bovenstaande cijfers doen vermoeden, zal het bevolkingsaantal van Sint-Jozef (en Koolkerke die ermee verbonden is) in de toekomst wellicht toenemen, omwille van nieuwe verkavelingen: De Grendel, Jules van Praetstraat, Noorweegse Kaai. Aanwezigheid van kinderen en jongeren in 2004 (op niveau van statistische sectoren) Het zwaartepunt van het aantal kinderen en jongeren in Sint-Jozef ligt ten westen van de Koolkerkse Steenweg. Ten oosten is het aantal kinderen en jongeren, in vergelijking met andere gebieden, eerder gemiddeld. Er woonden anno 2004 meer dan 1000 kinderen, zowel jonge kinderen, lagere schoolkinderen als jongeren/tieners.

46

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.94; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8. 47 Inclusief Kruisabele, dat als afzonderlijk deelgebied wordt behandeld.

94

Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Op korte termijn wordt een lichte toename van het aantal kinderen van lagere schoolleeftijd verwacht. Op langere termijn (2013) zou het aantal van deze leeftijdsgroep (zonder nieuwe instroom) geleidelijk afnemen. Er wordt een sterke toename van het aantal jongeren verwacht voor 2013, zowel ten oosten als ten westen van de Koolkerkse Steenweg. Sociale dynamiek De bewoners voelen een sterke verbondenheid met hun wijk. In deze wijk, die eertijds een kwalijke reputatie had en kansarmoede kenmerken vertoonde, is een stedelijk buurtwerkproject sedert het begin van de 90-er jaren actief met o.a. ook een werking naar de plaatselijke jeugd (kinder- en jongerenwerking). De werking is echter weinig georganiseerd en het bereik van verschillende initiatieven is niet groot. Speelpleinen i.s.m. de buurt: Pannebekestraat: hier is, op vraag van jongeren, een hangplek gecreëerd (afdak en zitmogelijkheid). Vraag van een bewoner ten oosten van de Koolkerkse Steenweg om de bestaande terreinen uit te rusten, aangezien in de buurt meer kinderen komen wonen. Mobiliteit Barrières: De belangrijkste barrière wordt gevormd door de Koolkerkse Steenweg die Sint Jozef doorsnijdt. Zone30: Het volledige gebied tussen de Dudzeelsesteenweg en de Noorweegsekaai is zone30. Aanvullende fietsroute: Er is reeds een aanvullende Noord-Zuid-fietsroute gecreëerd, ten westen van de Koolkerkse Steenweg, die beide pleinen verbindt. Privaat/publiek groen Het westelijke gebied (ten westen van de Koolkerkse Steenweg) kent twee grote groene zones met speeltuintoestellen en trapveldjes: Gandhiplein en Pannebekestraat. Het oostelijk gebied kent twee kleinere veldjes die op heden geen functionele inrichting hebben. Publieke ruimte en gebouwen Gandhiplein Hoeve De Grendel Het Entrepot: Door z’n ligging (buiten het gebied, ten westen van de Dudzeelse Steenweg) is Het Entrepot vrij letterlijk een buitenbeentje. Het Entrepot herbergt de Stedelijke Jeugddienst en fungeert als Regionaal Centrum voor Jongerencultuur (in opbouw). Er wordt 100 000 Euro voorzien voor skate infrastructuur. Daarmee zal de jeugddienst proberen een 'bowl' of 'pool' te realiseren, die een aantrekking zou kunnen hebben voor skaters, ook van buiten Brugge.

95

4.1.2 Beleidsperspectief48 Woonprojecten Sint-Jozef wordt strategisch verder ontwikkeld naar wonen toe. Volgende woonprojecten zijn gepland: - Noorweegse kaai (wonen aan het water) - Jules Van Praetstraat. Publieke ruimte en gebouwen Stedelijk administratief centrum 'De Grendel': Hoeve ‘De Grendel’ wordt heringericht voor stedelijke diensten. Rondom de hoeve ligt tevens open ruimte waarvan ca. 0,5 ha nog onbestemd is. Gandhiplein: Het Jeugwerkbeleidsplan beschrijft het Gandhiplein als pilootproject voor ‘uitdagende’ ruimte Inrichting terrein Het Entrepot

4.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 4.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

Er -

is globaal een goede spreiding gerealiseerd voor wat de bestaande toestand betreft: Ten westen van de Koolkerkse Steenweg: 39-Pannebekestraat, 40-Gandhiplein Ten oosten van de Koolkerkse Steenweg: 41-Paul Delvauxstraat, 42-Leon de Foerestraat, Skate-infrastructuur bij 98-Het Entrepot. Speelweefsel

Als 48

elementen die bepalend zijn voor het speelweefsel in Sint-Jozef zien we: De vier speelruimtes Relatie met buurtcentrum De aanvullende fietsroutes die een functionele ontsluiting creëren en een verbinding tussen de betekenisvolle plekken in Sint-Jozef. De zone30 die vrijwel het hele grondgebied bestrijkt. Het Entrepot is een buitenbeentje. Voor jongeren uit Sint-Jozef, Koolkerke, Dudzele kan dit een stapsteen vormen naar de binnenstad. Informeel: hangplek bij De Bilck.

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

96

4.2.2 Gebruikspersepctief Over het Gandhiplein zegt de jeugd het volgende: "kleinsten en jongeren zitten te dicht bij elkaar!". "Tieners vinden het niet cool om bij bleitende kinderen te zitten; nochtans is er een paar straten verder een hangplaats (De Bilck): tienerwerking zou wellicht beter daar zitten." (Gesprek met verantwoordelijke tienerwerking, 17-08-2005). M.b.t. De Bilck worden dan weer problemen gesignaleerd van vandalisme en overlast.

Gandhiplein

4.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Spreiding: Goede basis van de bestaande situatie Voor de bestaande situatie is er vooral ten westen van de Koolkerkse Steenweg een goede spreiding en in breder verband een functioneel speelweefsel aanwezig. In de site ten oosten van de Koolkerkse Steenweg zitten de speelruimtes wel erg geprangd in hun omgeving. De spelmogelijkheden zijn hier in elk geval beperkter. Gezien het feit dat hier ook minder kinderen wonen zou deze spreiding voor de bestaande situatie echter moeten voldoen. Het aanbod zou zich hier zeker moeten richten naar kleinere kinderen (hoewel niet exclusief). We kunnen er in dat geval van uitgaan, dat, naarmate kinderen ouder worden ze gemakkelijker geneigd zullen zijn om naar de grotere terreinen te trekken. De relatie met Het Entrepot is erg interessant vanuit het standpunt van jeugd uit Sint-Jozef, Koolkerke, Dudzele. Het Entrepot heeft zondermeer de potentie om voor jongeren een stapsteen naar de stadskern te vormen. Er worden ook aanzienlijke investeringen gepland voor de aanleg van de buitenomgeving en de bouw van een (boven)stedelijk skatepark. Inrichting De knelpunten laten zich eerder voelen op het vlak van de inrichting: Ten westen van Koolkerkse Steenweg: De inrichting van de terreinen 40-Gandhiplein en 39-Pannebekestraat is eerder eigenaardig met zeer veel aandacht voor sportspel. Andere speelkansen staan (hierdoor) wat in de verdrukking. Soms wordt het effect nog versterkt door een draad eromheen. De ruimtes zijn eerder gebrekkig geordend. De beschikbare oppervlakte laat in elk geval toe om een meer evenwichtige oplossing te ontwikkelen. Hier kunnen goede voorbeelden worden uitgewerkt. Vanuit beleidsoogpunt is het overigens belangrijk om deze sportgerichte terreinen niet ondubbelzinnig als sportvelden te catalogiseren (zoals gebeurd is in het ruimtelijk structuurplan), maar als speelterreinen (die in dit geval in belangrijke mate focussen op sportspel). Ten oosten van Koolkerkse Steenweg: Gezien het aanzienlijke aantal kinderen in het oostelijke gedeelte, en de relatieve geïsoleerdheid van deze buurt is het zinvol om de twee bestaande terreintjes (opnieuw) echt een rol te laten spelen als speelruimte. Toekomst: Met de voorziene woonuitbreidingen (tussen Sint-Jozef en Koolkerke) is het zinvol om in die uitbreidingen speelruimte te integreren.

97

4.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Als voornaamste knelpunt voor Sint-Jozef zien we minder geslaagde inrichting van de publieke (speel)ruimte (in relatie tot de kwaliteit over het hele grondgebied). De vrij dichte bebouwing die kenmerkend is voor Sint-Jozef dient steeds in rekening gebracht te worden en zorgt voor een sterkere nood aan publieke ruimte. Het is niet duidelijk in welke mate het vroegere imagoprobleem nog een beperkende invloed heeft op de ontwikkeling. Waarden en potenties

-

Het Entrepot als 'stapsteen' tussen de noordelijke wijken en het stadscentrum De bestaande publieke ruimtes en hun mogelijkheden. Met zorgvuldige ontwerpprocessen kunnen deze ruimtes geoptimaliseerd worden. In de nieuwe woonprojecten kunnen speelruimtes geïntegreerd worden. De hoeve ‘De Grendel’ die wordt heringericht voor stedelijke diensten kan een omgeving krijgen die ook voor kinderen aantrekkelijk is. De ligging ervan is erg strategisch, niet enkel voor Sint-Jozef, maar ook voor het zuiden van Koolkerke.

98

5

KOOLKERKE

5.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 5.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied49 Opbouw van de ruimte

Koolkerke is ontstaan als polderdorp langsheen de Brugse Steenweg. Via dezelfde steenweg en door verkavelingen tussen de steenweg en de Damse Vaart is Koolkerke Centrum ruimtelijk aan het vergroeien met Sint-Jozef. Het grootste aantal woningen in Koolkerke is gevat tussen de Damse Vaart en Brugste Steenweg (de wijk Gemene Weidestraat en Romboudsstraat). De woondichtheid is niet groot (iets hoger dan in de polderdorpen) en het voorzieningenniveau is beperkt. Koolkerke wordt beheerst door twee grote groene elementen, met name het kasteelpark Ten Berge en het Fort van Beieren (een provinciaal wandeldomein dat via een voetweg doorloopt tot het kanaal Damme–Brugge). Tussen de nieuwe wijken (Gemeneweidestraat en Romboudstraat) ligt het Sportpark. Identiteit Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastraal inkomen Koolkerke is met 11,4 gezinnen/ha dunner bewoond dan Sint-Jozef. Globaal genomen ressorteren de kadastrale inkomens tot de middengroep. Rond de Brugse Steenweg en in de oude kern van Koolkerke zijn een aantal lagere kadastrale inkomens terug te vinden. Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Koolkerke deelgemeente 2004 2007 2013

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

215 201 190

239 231 190

403 420 401

857 852 781

0,73 0,74 0,71

Aanwezigheid van kinderen 2004 (op niveau van statistische sectoren) Er woont een aanzienlijk aantal kinderen en jongeren in de Wijk Gemeneweidestraat/Vaartbekeweg (buurt tussen sportpark en Jules van Praetstraat). Het betreft vooral kinderen van lagere schoolleeftijd en jongeren. Hier is nog een woonproject gepland.

49

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.94; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

99

-

Ook in de oude kern en in de Romboudstraat wonen een aanzienlijk aantal (iets oudere) kinderen. In absolute aantallen is dit echter minder dan de wijk Gemeneweidestraat.

Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen voor 2007 en 2013 Algemeen kan men voor 2007 en 2013 meer tieners en jongeren verwachten. Dit geldt vooral voor de oude kern en de Romboudstraat. Het aantal lagere schoolkinderen zou eerder afnemen. Sociale dynamiek Speelpleinen i.s.m. de buurt: Sportpark: skateruimte op vraag van jongeren, ontwerp is teruggekoppeld naar dichtste buren Arendstraat: extra toestellen gepland voor kinderen met een handicap op vraag van Oranje Hemelbeekstraat: invulling speelplein in nieuwe verkaveling a.d.h.v. spelnamiddag. Mobiliteit Barrières: Damse Vaart en de Brugse Steenweg die doorheen het oude centrum van Koolkerke loopt Zone30 gerealiseerd of in uitvoering: Romboudswijk Reeds gerealiseerde aanvullende fietsroute: Damse Vaart, fietsroute van Sint-Jozef naar Sportpark Koolkerke. Publieke ruimte Provinciaal domein Fort Van Beieren Fietsroute langs Damse Vaart.

5.1.2 Beleidsperspectief50 Woonprojecten Zagersweg Mobiliteit Zone30: Koolkerke Centrum (fase 3), buurt Gemeneweidestraat (fase 4) Aanvullende fietsroutes: verbinding van oude kern Koolkerke, via het Fort van Beieren en sportpark, naar woonwijk Gemeneweidestraat en Damse Vaart (uitvoering gepland na 2007) Openbaar vervoer: de lijn naar Koolkerke wordt verlengd tot de Romboudswijk. Publieke ruimte Groenzones voor sport en spel worden uitgebouwd in het sportpark in de Gemeneweidestraat.51 50

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

100

5.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 5.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

Sportpark Koolkerke

-

De dekking voor lagere schoolleeftijd lijkt voldoende, met uitzondering van het deel van Koolkerke Centrum ten zuiden van de Brugse Steenweg (Dorpsmolenstraat). Deze buurt ligt echter vlakbij het groendomein Fort van Beieren. Voor jongeren is er slechts één formeel terrein voldoende uitgerust, nl. terrein nr.44, gelegen in Sportpark Koolkerke. Theoretisch is er geen voldoende dekking voor Koolkerke Centrum, al ligt het Fort van Beieren wel aan de overkant van de Brugse Steenweg. Speelweefsel

-

-

Het Sportpark van Koolkerke, ligt centraal voor de jonge woonwijken van de Gemeneweidestraat en Romboudsstraat. In het sportpark zijn officiële voetbalvelden, een groot speelplein (nr.44), een trapveld, een basketveldje, een skatepark (in opbouw) en een jeugdlokaal te vinden. De Romboudswijk heeft een eigen buurtterrein (nr.43). Dit is niet het geval in de woonwijk Gemeneweidestraat. In beide wijken is een zone30 ingevoerd of gepland. In het oude centrum van Koolkerke liggen twee formele speelterreinen, gelegen in het noordelijk gedeelte van de Brugse Steenweg waar ook een school ligt. Voor het zuidelijk deel (Dorpsmolenstraat/Hoveniersstraat) is het oud Fort van Beieren aanliggend.

Romboudswijk

5.2.2 Gebruiksperspectief Op de focusgroepen waren geen kinderen aanwezig afkomstig uit Koolkerke. De Jeugddienst kreeg wel enkele 15-jarige jongens op bezoek uit Lissewege. Uit het gesprek bleek dat tieners uit Lissewege soms naar het sportpark in Koolkerke trekken. Daar botsen ze echter op "bendes" die het spelen minder aangenaam maken of verhinderen. De recente lummelhoek heeft volgens hen al het één en ander moeten doorstaan: op het dak kruipen, afval, graffiti, zwart geblakerde vlekken van een brandje. Het basketdeel is moeilijk bespeelbaar omdat de skaters ook dit deel van de verharding inpalmen. Zo weten ze van een vriend uit deze buurt. In Koolkerke strijken ze soms ook neer in het bosje van het Fort van Beieren, o.m. om te mountainbiken (Verslag Jeugddienst van een gesprek met de jongens, Mail aan Kind & Samenleving, 02-11-05).

51

Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, p.113.; Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.80.

101

5.3 -

Arendstraat

-

-

Hemelbeekstraat

ANALYSE EN INTERPRETATIE

In het sportpark van Koolkerke liggen heel wat voorzieningen voor jeugd: voetbalvelden, een trapveld, een basketpleintje, een jeugdlokaal, een skatepark (in aanbouw). Er is ook een grote speelruimte (nr.44), met speeltuinachtig karakter. De aanliggende wijk Gemeneweidestraat, met een jonge bevolking, is aangewezen op deze voorzieningen. In deze woonomgeving is er geen formele buurtspeelruimte. Aangezien een groot aantal kinderen in de wijk Gemeneweidestraat woont, kan worden nagedacht over een extra buurtterrein. Het betreft wel iets oudere kinderen en, zeker naar de toekomst, ook veel jongeren. Die oudere leeftijdsgroepen zijn meer mobiel en hebben wellicht minder nood aan een buurtterrein. Bovendien krijgt de wijk via de aanvullende fietsroute verbinding met het Fort van Beieren, een bovenlokale jeugdruimte. Voor een oplossing moet dus wellicht eerder aan het provinciaal domein Fort van Beieren worden gedacht. De Romboutswijk heeft toegang tot het sportpark via de Gemeneweidestraat. Centraal in de wijk is er wél een goed uitgeruste buurtspeelruimte, echter met een eerder matig basisontwerp. Het Fort van Beieren is echter zeer dichtbij. Koolkerke Centrum wordt doorsneden door de Brugse Steenweg. De oversteekbaarheid van deze weg lijkt cruciaal voor het noordelijk gedeelte van het dorp, om toegang te kunnen hebben tot het Fort van Beieren. In dit deel liggen wel twee formele speelruimtes: het terrein in de Arendstraat (nr.45), met bovenlokale potentie en met voorzieningen voor speelpleinwerk, en het buurtterreintje in de Hemelbeekstraat (nr.47). In het zuidelijk gedeelte van Koolkerke Centrum is er geen formeel speelterrein. Deze buurt heeft echter onmiddellijke toegang tot het Fort van Beieren. De bevolking zou echter vragende partij zijn voor meer buurtgerichte voorzieningen in het Fort.

5.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Oversteekbaarheid Brugse Steenweg in centrum van Koolkerke Geringe toegankelijkheid van Fort van Beieren voor Romboudswijk. Waarden en potenties

-

Behoorlijke spreiding van speelruimte Aanwezigheid bovenlokale speelruimte in elke wijk (44-Sportpark en 45-Arendstraat) Centraal gelegen sportpark tussen woonwijken in, met diverse jeugdvoorzieningen Provinciaal domein Fort van Beieren als grote potentie Aanvullende fietsroute verbindt vrijwel alle bestaande terreinen ten zuiden van de Brugse Steenweg.

102

6

KRUISABELE

6.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 6.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied52 Opbouw van de ruimte

Ten noorden van het kasteelpark Ten Berge situeert zich Kruisabele, een kleine geïsoleerde woonwijk. De wijk ligt tussen het Boudewijnkanaal en de drukke Dudzeelse Steenweg. In Kruisabele zijn geen voorzieningen. Identiteit Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastraal inkomen Kruisabele bevat een aanzienlijk aandeel sociale woningen. De kadastrale inkomens zijn er gemiddeld, met enkele lagere nabij de Dudzeelse Steenweg. Aanwezigheid van kinderen 2004 Volgens de beschikbare cijfers woonden in 2004 een 85-tal tieners/jongeren en een 65-tal jongere kinderen (0-12 jaar). Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen voor 2007 en 2013 Er kan worden verwacht dat het aantal jongere kinderen geleidelijk zal afnemen tegen 2013. Het aantal tieners/jongeren zou lichtjes toenemen tegen 2007, waarna het tussen 2007 en 2013 snel zou dalen. Sociale dynamiek In Kruisabele zijn geen buurtinitiatieven of speelstraten. Volgens de geïnterviewde gemeentelijke actoren is er weinig sociale dynamiek. De stadswachten werden op 30-05-2005 in Kruisabele aangesproken door jongeren die in de buurt van het speelplein aan de Sikkelstraat wonen. Het gaat over jongeren rond de 14 jaar die vroegen naar een voetbalveld. Mobiliteit Grote barrières: Dudzeelse Steenweg als drukke grens Nog geen zone30, maar relatief rustige woonstraten Bestaande hoofdfietsroute / recreatieve fietsroute langs Dudzeelse Steenweg

52

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.94; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

103

6.1.2 Beleidsperspectief53 Mobiliteit Een zone30 wordt ingevoerd op middellange termijn (fase 4) Kruisabele ligt aan de functionele en recreatieve fietsroute langs de Dudzeelse Steenweg. Er zijn geen aanvullende fietsroutes gepland. (Semi-)publieke ruimte Kasteelpark Ten Berge als grote potentie, nu privaat eigendom.

6.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 6.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

In Kruisabele ligt aan de zuidoostpunt, nabij de Dudzeelse Steenweg een formeel speelterrein en een trapveldje (nr.46), afgestemd op lagere schoolleeftijd. In theorie wordt Kruisabele hiermee bediend, met uitzondering van de twee straatjes ten noorden van de Kruisabelestraat. Speelweefsel Kruisabelewijk

In de wijk zijn geen voorzieningen. Er is dus weinig speelweefsel aanwezig. De straten zijn wel relatief rustig en goed bespeelbaar. Er wordt op middellange termijn een zone30 ingesteld. Het speelterrein is gelegen aan een voetgangers- en fietsdoorsteek naar de Dudzeelse Steenweg. Een hoofdfietsroute (die samenvalt met een recreatieve fietsroute) zorgt daar voor een verbinding met Dudzele en Sint-Jozef.

6.2.2 Gebruiksperspectief In de focusgroep in Sint-Michiels (25-10-05) was een jongen aanwezig die woont in Kruisabele. Hij was echter weinig spraakzaam. Hij speelt regelmatig buiten, vooral op straat. Het aanwezige formele speelterrein vond hij weinig aantrekkelijk: "Ja, er is wel een speelplein, maar daar staat bijna niks op". Uit gesprekken met de verantwoordelijken van de Jeugddienst en Groendienst bleek dat het terrein vaak wordt gevandaliseerd. Bij ons terreinbezoek waren daar inderdaad sporen van te zien. De buren melden regelmatig overlast. 53

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

104

De stadswachten lieten weten dat minstens negen jongeren vragende partij zijn voor een voetbalveld in Kruisabele: "Stadswachten werden op 30/05/05 aangesproken door jongeren die in de buurt van het speelplein aan de Sikkelstraat wonen. Het gaat over jongeren rond de 14 jaar die vragen naar een voetbalveld. Volgens hen ligt er in de Kruisabelestraat een stuk grond dat eigendom zou zijn van het OCMW. Dit stuk grond bevindt zich naast een grote electriciteitkast met het nr.2262. Momenteel zou dit stuk grond bewerkt worden door een landbouwer, Dhr. Snauwaert. Volgens buurtbewoners zou er daar in het verleden een klein speelpleintje geweest zijn. De jongeren die de vraag stellen naar een voetbalveld worden bij naam vermeld."

6.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

De wijk Kruisabele ligt volledig geïsoleerd en heeft geen voorzieningen. Op zich is het een rustige woonwijk waar men op straat kan spelen, zeker als een zone30 wordt ingesteld. Enkele tieners zijn vragende partij voor een trapveld. Gezien het hoge aandeel van deze leeftijdsgroep in de Kruisabelewijk lijkt het aangewezen om in te gaan op deze vraag. Hoewel gelegen aan een voetgangersdoorsteek, blijken er overlastproblemen te zijn met de bestaande formele speelruimte (nr.46) en het aanliggend trapveldje. De langwerpige ruimte is inderdaad geprangd, zonder mogelijkheid tot buffering met de (blinde) zijkanten van woningen en tuintjes. Uit de enkele signalen van gebruikers, blijkt dat de huidige speelruimte weinig wordt gewaardeerd. Het terrein heeft, door de hierboven aangehaalde beperkingen, ook voor de toekomst weinig potentie om voor Kruisabele een fundamenteel verschil te kunnen maken. De ruimte kan wel worden uitgebouwd als passageplek. Er moet dus worden gezocht naar een andere locatie voor speel- en ontmoetingsruimte. Het nabijgelegen kasteeldomein Ten Berge, nu nog niet toegankelijk, biedt grote potenties.

6.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Geïsoleerde ligging, geen voorzieningen Geringe sociale dynamiek Aanwezige formele speelruimte kent bewogen geschiedenis (vandalisme) Veranderende leeftijdssamenstelling: nu vooral tieners en jongeren. Het bestaande formele buurtspeelterreintje heeft weinig potentie om verschil te maken voor de wijk: het terrein ligt geprangd tussen zijkanten van woningen. Kasteeldomein Ten Berge momenteel private eigendom en niet toegankelijk. Waarden en potenties

-

Concrete vraag van enkele jongeren Kasteeldomein Ten Berge aanliggend aan Kruisabele.

105

7

SINT-KRUIS EN ASSEBROEK-NOORD

Aangezien het deel van Assebroek ten noorden van Generaal Lemanlaan-Astridlaan vergroeid is met Sint-Kruis, wordt dit grensgebied hier behandeld bij Sint-Kruis.

7.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 7.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied54 Opbouw van de ruimte

Dit deelgebied ligt ten oosten van de historische stadskern van Brugge en wordt begrensd door de Damse Vaart in het noorden en de Generaal Lemanlaan/Astridlaan in het zuiden. De deelgemeente Sint-Kruis is concentrisch gegroeid vanaf de ring en langs de invalswegen. Een eerste schil bezit nog een stedelijk karakter en is gekend onder de naam Dampoortkwartier. De Dampoort en vooral de Kruispoort zijn de toegangspoorten tot de binnenstad. Een tweede schil betreft verkavelingen met overwegend open bebouwing. In dit gebied bevindt zich het sportpark De Gulden Kamer waar ook de meeste stedelijke jeugdlokalen werden opgericht, het Veltembos en het Intercommunaal zwembad Interbad. Nog verderop komen villaparken voor (wijk Doornhut, dat doorloopt in Engelendale, Assebroek) en, meer noordelijk een grote, deels sociale verkaveling Malehoek. Deze woonwijk grenst aan het beboste Maleveld - Domein Ryckevelde (Vlaamse Gewest). Deze structuur wordt radiaal doorsneden door twee belangrijke verkeersassen, de Moerkerksesteenweg en de Maalsesteenweg (N9). De Moerkerksesteenweg concentreert handel, diensten en andere voorzieningen op deelgemeenteniveau. De Maalsesteenweg heeft, mede omwille van zijn grotere ontsluitingsfunctie, veel grootschaliger detailhandelszaken aangetrokken tot aan het kruispunt Vossensteert-Doornhut. Door de barrièrewerking van de steenwegen ontstaan drie deelsegmenten. -

-

54

Noordelijk segment: tussen Damsevaart en Moerkerksesteenweg Dit segment heeft nabij het stadscentrum nog een wijk met een stedelijke dichtheid. Sportpark De Gulden Kamer en de villawijken vormen echter al snel een overgang naar de open ruimte. Middensegment: tussen Moerkerksesteenweg en Maalsesteenweg

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.96-97; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

106

-

Ook hier nabij de historische kern nog een stedelijke wijk. Hierop volgen naar het oosten toe het villapark Doornhut en de sociale verkaveling Malehoek. De kazerne van de zeemacht is een grootschalig element tussen de gesloten en open bebouwing. Zuidelijk segment: tussen Maalsesteenweg en Generaal Lemanlaan/Astridlaan In dit segment zijn Sint-Kruis en het Noorden van Assebroek vergroeid. De bebouwing is er relatief dicht, met uitzondering van de villaparken aan de Engelendalelaan. Tussen de Engelendalelaan en de Vossensteert - Bossuytlaan ligt een groene enclave van de Gemene Weidebeek en het Paalbos. Nabij de Maalsesteenweg is er ook Veltembos, waar een speelzone is voorzien. Nabij de vesten ligt het Bloso-centrum Julien Saelens. Identiteit

Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastrale inkomens Sint-Kruis heeft met gemiddeld 13,4 gezinnen/ha een lage bewoningsdichtheid. Voor de wijken die aanleunen tegen de historische binnenstad (het Kruispoortkwartier) is de dichtheid echter merkelijk hoger (meer dan 25 gezinnen/ha). Overwegend hoge kadastrale inkomens in de groene zones met villabouw; Overwegend gemiddelde kadastrale inkomens ten zuiden van Maalsesteenweg; Overwegend gemiddelde, maar ook lagere kadastrale inkomens in stedelijke wijken nabij binnenstad en in Malehoek Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeenten Sint-Kruis en Assebroek-Noord55 2004 Sint-Kruis:

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

823 782 746

1128 968 746

1906 1923 1743

3857 3673 3235

3,29 3,21 2,97

Assebroek:

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

1106 1117 1065

1377 1193 1065

2418 2420 2163

4901 4730 4293

4,18 4,14 3,95

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Opvallend groot aantal 0-5-jarigen in het gebied ten oosten van Sportcentrum Julien Saelens. Dit geldt ook voor Malehoek en de wijken nabij het stadscentrum. In deze wijken zijn ook heel wat kleinere opvanginitiatieven en scholen. In het middensegment en in de villaparken wonen in verhouding minder jonge kinderen. Idem voor 11-12-jarigen Idem voor 13-21-jarigen echter ook opvallend veel jongeren in Malehoek. 55

De administratieve grenzen komen hier niet overeen met de gekozen morfologische grenzen van de deelgebieden.

107

Prognoses voor aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Door het grote aantal jonge kinderen in het gebied ten oosten van Sportcentrum Julien Saelens kan er worden verwacht dat hier ook op langere termijn (2013) nog grote aantallen lagere schoolkinderen en tieners/jongeren zullen wonen. Voor Malehoek is de verwachting dat de aanwezigheid van jeugd op lange termijn (2013) zal verminderen. Sociale dynamiek Particulier buurtwerkinitiatief: ’t Schuurtje (lokalen in Ter Lo) Speelpleinen i.s.m. de buurt: Sprietwegestraat (tumultueuze Malehoek/Brieversweg (infovergadering 2002) Speelstraat: Driekoningenweg.

vergadering,

nu

minimale

invulling),

Mobiliteit Drie grote barrières: Generaal Lemanlaan/Astridlaan, Maalsesteenweg, Moerkerksesteenweg, Damse Vaart Weinig gerealiseerde zone30, wel rustige wijken. Publieke ruimte Residentiële deelgemeente Aanzienlijke groene enclaves, kasteelparken en open ruimte: Gemene Weidebeek, Veltembos, Damse Vaart, kasteeldomeinen Rooigem, De Spycker, Nieuwenhove, Warren, Beukenlaan. De groenzones binnen of aansluitend bij het woongebied vervullen een belangrijke recreatieve functie.

7.1.2 Beleidsperspectief56 Woonprojecten Belangrijk woonproject Hamerstraat, Nijverheidsstraat/Blekerijstraat (veel woningen, kernversterkend) Fourage II (appartementen) Bachtenbeukenbos, Malehoek/Brieversweg (realisatie 2006 - sociale woningen met trapveld, avonturenterrein, beachvolly, peuter- en jongerenspeelterrein, mindervalidenspel). Publieke ruimte en speelruimte Een aantal belangrijke groenprojecten staan op stapel Veltem Bos (speelzone) Bachtenbeukenbos, Malehoek/Brieversweg (realisatie 2006 - sociale woningen met trapveld, avonturenterrein, beachvolly, peuter- en jongerenspeelterrein, mindervalidenspel) 56

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

108

-

-

Gulden Kamer

Uitbreiding speelbos in het domein Ryckevelde (= grens Sint-Kruis/Sijsele - stadsrandbos). De huidige voorbehouden zone zal zich in de nabije toekomst uitstrekken van de Holleweg tot de Oude Dosweg (= van 2 naar 6 ha). Project is een voorbeeld voor bovengemeentelijke samenwerking (Jeugddienst Brugge en Damme). Er is ruimte gereserveerd voor uitbreiding van de sportterreinen Gulden Kamer en Aardenburgseweg.

Mobiliteit Zone30: Korte termijn: Dampoortkwartier (fase 1), Prins Leopoldstraat (fase 2), Akkerstraat (fase 3), Malehoek West (fase 3), Malehoek Oost (fase 3) Langere termijn: Wijk Rooigem (fase 4), Bloso (fase 4), De Linde (fase 4), Paalbos (fase 5), Vooruitgangstraat (fase 5), Sparrestraat (fase 5) Aanvullende stedelijke fietsroutes: Dampoort - Gulden Kamer - Kasteel Rooigem – Malehoek – Kasteel Puidenbroek (2005) Gentpoort – Veltembos – Vossensteert - Engelendale (gepland voor 2006-2007) Doortocht Maalsesteenweg/N9 (intentie, nog geen dossier).

7.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 7.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

Babbaertstraat

De spreiding van speelruimtes in Sint-Kruis en Noord-Assebroek is niet optimaal. -

-

Noordelijk segment Hier is één groot speelterrein gelegen in het Sportpark De Gulden Kamer (nr.60). Dit is in principe niet gebiedsdekkend voor dit deelgebied. Middensegment De sociale verkaveling Malehoek heeft vier speelterreinen (nr.’s 61, 62, 63 en 64). Centraal ligt de grote speelruimte aan de Raadsherenlaan (nr.62) met buurtoverstijgende uitrusting. De terreinen Babbaertstraat (nr.61) en Montpellier (nr.63) zijn ruim en hebben een uitgesproken groen karakter. Hier is er op dit moment geen uitrusting aanwezig. Er wordt evenwel een woonproject gepland, met uitbouw van groene publieke ruimte. Lettenburg (nr.64) is uitgebouwd als buurtspeelruimte. Voor het dicht bebouwd gedeelte rond de Driekoningenweg/Leopold Debruynestraat (tussen Moerkerksesteenweg, Maalse Steenweg en het Militair domein van de Zeemacht) is er enkel het buurtterreintje aan de Akkerstraat (nr.65). Hier woont nochtans een groot aantal kinderen.

Raadsherenlaan

109

-

Zuidelijk segment In het gebied van Assebroek ten noorden van het Gaston Roelandsplein en ten oosten van het Bloso-sportcentrum Julien Saelens wonen veel kinderen en jongeren. Deze worden echter slechts zijdelings bediend door Mispelbilk (nr.96) en Vooruitgangsstraat (nr.48). Dit is dus duidelijk een zone met weinig speelruimte. Ook de buurt rond het Kanaal Gent-Brugge-Oostende wordt nauwelijks bediend door een speelterrein. Het aantal kinderen dat er woont is wel lager. Het gebied van de Gemene Weidebeek, waar een groenproject kan ontwikkeld worden, is aanliggend. In de wijk Paalbos is een speelzone gerealiseerd met aanliggend speelterrein (nr.49). Het terreintje in de Sprietwegestraat (nr.66) is gelegen op een kavel tussen twee wachtgevels en bevat enkel veerfiguurtjes. Speelweefsel

Montpellierpark

Noordelijk segment Op dit moment zijn alle speelruimtevoorzieningen gecentraliseerd op Sportpark De Gulden Kamer. Voor het dicht bevolkte Dampoortkwartier wordt op korte termijn een fietsverbinding gerealiseerd die ook het Sportpark beter bereikbaar moet maken. Er is tevens een zone30 gepland in de wijk. In dit segment is nog veel open groene ruimte, vooral naar het noorden toe (Damse Vaart). Deze open ruimte is ook van belang voor recreatie en toerisme. Middensegment Het woongebied Malehoek krijgt een fietsverbinding die de groene terreinen nr.62, nr.63 en nr.64 onderling verbindt en bovendien aansluiting geeft op twee kasteeldomeinen. In de woonwijk met overwegend bestemmingsverkeer is geen zone30 gepland. Rond het terreintje in de Akkerstraat (nr.65) is een zone30 gepland (fase 3). De Prins Leopoldstraat, gelegen in het gedeelte nabij het stadscentrum, is een zone30 gepland met hogere prioriteit (fase 2). Hier zijn ook een speelstraat en twee scholen gelegen. Zuidelijk segment In het gebied van Assebroek ten noorden van het Gaston Roelandsplein en ten oosten van Sportterrein Julien Saelens wonen veel kinderen. In dit grensgebied tussen Assebroek en Sint-Kruis liggen een zestal scholen, heel wat kinderopvanginitiatieven en vier jeugddomeinen. In de bebouwing zijn drie open zones waar te nemen: het Paalbos, met aanliggend gebied van Gemene Weidebeek speelzone in Veltem Bos de Bloso-terreinen Julien Saelens, met toegankelijk kleuterspeeltuintje, sportvelden en mogelijkheden tot ontmoeting. Deze drie deelgebieden worden in principe onderling verbonden door een stedelijke fietsroute (voorzien voor 20062007). In het tussenliggende woongebied rond de Zevekotestraat ligt een viertal scholen. Hier wordt een zone30 voorzien (fase 4). -

Lettenburg

Paalbos

7.2.2 Gebruiksperspectief De vier kinderen in de focusgroep van Sint-Kruis (Entrepot - 2e sessie, 19-10-05) bleken weinig buiten te spelen. We beschikken dus niet over veel informatie over hun gebruik van de publieke ruimte.

110

De geraadpleegde kinderen beschikken over een grote tuin en mogen van hun ouders weinig op straat spelen. Zélf vonden ze de straat nochtans niet onveilig. De publieke speelterreinen bezoeken ze vooral in familieverband: met hun ouders, bij verjaardagsfeestjes… Uit de focusgroep Assebroek bleek dat minstens één kind vaak ook aan het Bloso-centrum ‘Julien Saelens’ speelt: -

"ik speel daar op een grasplein met heuveltje" en "in struikjes" "Ze moeten iets bijzetten. De wipplank hebben ze weggedaan."

Een moeder liet weten: "De Kievitstraat is een doodlopende straat waar jong en iets ouder spontaan op straat samen spelen. Er sluit een pleintje op aan dat echter volledig beplant is. Wel mooi om zien, maar naar gebruikswaarde nihil." (Bericht van Moeder van Margot Hinnekens uit Kievitstraat aan Jeugddienst, 28-09-2005)

Mispelbilk

In een recente brief en heeft Freinetschool De Tandem (Leopold Debruynestraat, Sint-Kruis) gesignaleerd dat ze werken aan de aanleg van een nieuwe speelplaats. Openstelling ervan voor de buurt, in het kader van een brede school-project, is een van hun doelstellingen.

7.3

Vooruitgangsstraat

Sprietwegestraat

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Rekening houdend met de barrières (steenwegen) wordt het deelgebied Sint-Kruis en Assebroek-Noord best beschouwd vanuit drie segmenten: Noordelijk segment Op dit moment zijn alle speelruimtevoorzieningen gecentraliseerd op Sportpark De Gulden Kamer. Theoretisch is dit niet gebiedsdekkend voor het dicht (en jong) bevolkte Dampoortkwartier. Veel hangt dus af van de goede bereikbaarheid, waaraan wordt gewerkt via een stedelijke fietsroute en een zone30 in de omgeving. Er is ook wat ruimtelijke druk op de sportvelden van het sportpark. Een consolidatie van de speelkansen wordt hier cruciaal voor de toekomst. Ook de verdere uitbouw van recreatie en toerisme rond de Damse Vaart57 kan hier van belang worden voor verdere uitbouw van speelkansen. Middensegment Woongebied Malehoek: In dit gebied met (anno 2004) nogal wat kinderen en jongeren zijn reeds vier terreinen met aanzienlijke potentie en gelegen aan een fietsroute. Deze ruimtes zullen in toenemende mate ook op jongeren moeten worden afgestemd. Gezien de bevolkingssamenstelling (gering aantal kinderen uit de jongere leeftijdsgroepen) kan echter worden verwacht dat tegen 2013 het aantal tieners en jongeren zal afnemen. De dichte en jong bevolkte wijk aan de Driekoningenweg en Leopold Debruynestraat (tussen steenwegen en militair domein) heeft slechts één formeel speelterrein, nl. dat aan de Akkerstraat (nr.65), dat eerder excentrisch is gelegen. Het betreft bovendien een buurtterrein met eerder beperkte ruimtelijke capaciteit. De vraag van 57

In de gewenste ruimtelijke structuur voor Sint-Kruis en Assebroek is sprake van "uitbouw kanalen als groenassen en assen voor zachte recreatie" (Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, Richtinggevend gedeelte, kaart 14)

111

-

Freinetschool De Tandem, voor realisatie van een voor de buurt toegankelijke speelplaats lijkt vanuit dit opzicht heel interessant. Zuidelijk segment In het gebied ten oosten van het Bloso-Domein Julien Saelens wonen opvallend veel kinderen en jongeren (alle leeftijdsgroepen). De terreinen 96-Mispelbilk en 48-Vooruitgangsstraat zijn zeer sterk uitgerust. In verhouding tot de huidige mogelijkheden van het terrein kunnen we die uitrusting misschien zelfs 'bovenmaats' noemen. Deze hoge mate van uitrusting, gecombineerd met het ontbreken van een speelterrein in de wijk, trekt veel kinderen aan. Bij de buurtbewoners ontstond hier recent wat wrevel over, waarna een bijeenkomst tussen bewoners en vertegenwoordigers van het stadsbestuur is georganiseerd. Hierin is men tot een voorlopige oplossing gekomen. Structureel blijft er echter een probleem. Ook het terreintje in de Sprietwegestraat (nr.66), gelegen tussen twee blinde wachtgevels, biedt weinig mogelijkheden. De Blosoterreinen Julien Saelens zijn centraal gelegen voor de stedelijke buurt tussen Kruispoort en Gentpoort. Dit domein, in eigendom van Bloso, is via de Speelpleinlaan goed toegankelijk voor kinderen en jongeren. De oostelijke ingang (Matmeers) is minder toegankelijk. Er is een matig uitgerust kleuterspeelplein met picknicktafels. Daarnaast zijn er ook picknicktafels en sportveldjes (basketpleintje, voetbalvelden, volleyvelden, grote grasvelden geschikt voor informele partijtjes sport).58 De publieke toegankelijkheid van de Bloso-terreinen is belangrijk voor de kinderen en jongeren die in de buurt wonen. In deze buurt zijn immers geen stedelijke speelterreinen. De vesten vormen een barrière voor de speelterreinen gelegen in de binnenstad. Meer oostelijk, is er rond het Paalbos een stevig speelweefsel gerealiseerd met een speelbos, speelterrein (nr.49) en jeugdlokaal (dubbel gebruik). Mogelijk kan dit nog in relatie worden gebracht met eventuele projecten in het gebied van de Gemene Weidebeek.

7.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

58

Verkeersonveiligheid en barrièrewerking van de steenwegen (Maalse Steenweg, Moerkerkse Steenweg) Nood aan speelruimte in het gebied tussen de Astridlaan, Gemene Weidebeek en Bloso-centrum. Nood aan speelruimte in dichte stedelijke wijken nabij stadscentrum (zowel Dampoortwijk als gebied tussen Kruispoort en Gentpoort Vesten en kanaal Gent-Oostende als barrière Bloso-Centrum Julien Saelens niet in handen van de stad Brugge. De blijvende toegankelijkheid wordt niet gegarandeerd.

Informatie van Jeugddienst.

112

Waarden en potenties -

Relatie met het polderlandschap, de Damse Vaart en de bossen richting Sijsele Centraal gelegen groene ruimtes: Veltembos, Paalbos, Gemene Weidebeek Toekomstmogelijkheden van kasteelparken Stedelijke fietsroutes en zone30 is goed afgestemd op speelruimte Collectieve voorzieningen: Sportcentrum Gulden Kamer en Bloso Vraag van een school voor realisatie van een 'open speelplaats' op een interessante plek.

113

8

ASSEBROEK (ten zuiden van Generaal Lemanlaan/Astridlaan)

Met dit deelgebied wordt het deel van Assebroek ten zuiden van de Generaal Lemanlaan/Astridlaan bedoeld. Ook VerAssebroek behoort hier dus toe. Voor deze woonkern wordt hier ook nog de Lorreinhoek meegerekend, enkele straten gelegen ten noorden van de Astridlaan die niet aansluiten bij de villaparken.

8.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 8.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied59 Opbouw van de ruimte

Het kanaal Brugge-Gent met bijhorende infrastructuren vormt een harde grens in het zuidwesten. Langs de Baron Ruzettelaan (N50 verbinding met Oostkamp) zijn grootschalige voorzieningen (handel, kantoren) gesitueerd. In de ruimte tussen de Baron Ruzettelaan en het parallel lopende kanaal Brugge-Gent zijn recentelijk nieuwe woonvormen aan het water ontstaan. In het noorden is Assebroek rond de Maalsesteenweg gedeeltelijk vergroeid met Sint-Kruis. De drukke Generaal Lemanlaan-Astridlaan nemen we hier als noordelijke grens. Deze as heeft de voorzieningen op wijkniveau aangetrokken met het Gaston Roelandtsplein als centraal plein. De Gentpoort en Katelijnepoort vormen de schakelpunten met de binnenstad. In het zuidwesten huisvest Assebroek één belangrijke bovenlokale voorziening met name de Sint-Lucaskliniek op de rand van de bebouwing en de Assebroekse Meersen - Gemene Weiden - SintTrudomeersen (geklasseerd landschap). Het dichtst bebouwde deel van Assebroek bevindt zich nabij Brugge-Centrum (dichtheid van meer dan 25 gezinnen/ha) met een belangrijke uitloper in oostelijke richting tussen de Daverlostraat en de Generaal Lemanlaan-Astridlaan. Deze structuur ontstond door het aaneengroeien van de verschillende oorspronkelijke kernen. Centraal gelegen, tussen de Daverlostraat en Weidestraat liggen het Sportpark Daverlo en het Koning Albertpark, met daartussen een reeks collectieve (jeugd)voorzieningen (jeugdlokalen, scholen, kinderopvang). Assebroek waaiert verder uit naar het zuidoosten via de Vijfhoek als residentiële wijk rond Sint-Lucas, de woonkern rond de abdijkerk van Steenbrugge die eerder aansluit bij Moerbrugge en het meer landelijke Ver-Assebroek. Open verkavelingen komen voor rond de Kinderboerderij De Zeven Torens) en in oostelijke richting (Ver-Assebroek). Assebroek heeft dan ook een hoog percentage –25 jarigen.

59

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.96-97; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

114

Identiteit Ontbreken van centrum Assebroek heeft geen echt centrum, wel een aantal kernen die met elkaar zijn vergroeid. Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastraal inkomen Hoge bebouwingsdichtheid nabij Brugge centrum en Generaal Lemanlaan/Astridlaan. Lagere bebouwingsdichtheid naar rand; verkavelingen met open en halfopen bebouwing; woonkwaliteit goed. Overwegend middenklassegezinnen (kadastraal inkomen in middengroep), met uitzondering aan Baron de Ruzettelaan (lagere inkomens) en zuidoostelijk deel (hogere inkomens, aansluitend op villapark dat zich uitstrekt naar het noorden) Sociale dynamiek Particuliere buurtinitiatieven: ’t Fortuintje en Onze wijk Mispelbilk Speelstraten: Tramstraat, E. Van ’t Padstraat Speelpleinen i.s.m. de buurt: Lorreinenhoek (geplande heraanleg o.b.v. spelnamiddag), Mispelbilk (invulling en opening i.s.m. 2 particuliere buurtcomités) Vraag van bewoonster Lappersfortstraat om een speelpleintje te voorzien in deze zone geklemd tussen kanaal en Baron Ruzettelaan (Vraag van Marinka Dhauw aan Jeugddienst, 10-11-2005) Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeenten Sint-Kruis en Assebroek-Noord60 2004 Sint-Kruis:

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

823 782 746

1128 968 746

1906 1923 1743

3857 3673 3235

3,29 3,21 2,97

Assebroek:

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

1106 1117 1065

1377 1193 1065

2418 2420 2163

4901 4730 4293

4,18 4,14 3,95

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Veel jonge kinderen (0-5 jaar) in de zones nabij Brugge-centrum. Heel wat kinderen van 6-12 jaar en ouder, vooral in de open verkavelingen (Ver-Assebroek, langsheen Generaal Lemanlaan/Astridlaan)

60

De administratieve grenzen corresponderen hier niet met de gekozen morfologische grenzen van de deelgebieden.

115

Prognoses voor aanwezigheid van kinderen voor 2007 en 2013 Er wordt verwacht dat het aantal lagere schoolkinderen (6-11 jaar) en het aantal tieners en jongeren (12-21 jaar) in Ver-Assebroek geleidelijk zal dalen na 2007. Het aantal lagere schoolkinderen en +12-jarigen zal tegen 2007 en 2013 wellicht gevoelig stijgen in de wijken nabij Brugge-Centrum (opgroeien van jonge leeftijdsgroep). Mobiliteit Twee grote barrières: Baron de Ruzettelaan en Generaal Lemanlaan/Astridlaan Zone30 uitgevoerd of in uitvoering in wijk Zandberg Bestaande aanvullende fietsroutes: vooral NZ-routes: langs kanaal Gent-Oostende, Daverlopark-Paardje. (Semi-)publieke ruimte, mogelijke groenprojecten Centraal gelegen collectieve voorzieningen: Koning Albertpark, Daverlopark, Zandberg Groene ruimte: Gemene Weiden, Kasteel Bergskens Domein Abdij Steenbrugge, Assebroekse Meersen aan rand van het gebied.

8.1.2 Beleidsperspectief61 Woonprojecten Gaston Roelandtsplein: appartementen en publiek groen. Mobiliteit en publieke ruimteprojecten Doortocht Baron Ruzettelaan (busbaan) Gaston Roelandtsplein: gedeeltelijk heraanleg Abdij Steenbrugge (met jeugdlokalen, doorgaande fietsroute) Diverse zone30-projecten gepland: Weidestraat (fase 1) Daverlo (fase 2) Kerkhof (fase 2) Zeven Torentjes (fase 2) Ver-Assebroek (fase 3) Benedictijnenstraat (fase 3) Doorgaande Oost-West-fietsverbinding langsheen Daverlo park: relatie Assebroek-Stadscentrum (gepland na 2007) Mogelijke groenprojecten in Gemene Weidebeek

61

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

116

-

Voorstel om skate-infrastructuur in te brengen op een braakliggend stuk grond naast de randparking in Steenbrugge. Dit idee werd door de Stuurgroep op het eerste zicht positief onthaald als een haalbaar voorstel (weinig kans tot overlast, ter compensatie van verdwijnen skate-infrastructuur in 92-Leiselepark).

8.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 8.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

-

-

De terreindekking voor lagere schoolkinderen is relatief goed. Uitzonderingen zijn de gebieden net buiten de Katelijnepoort en ten zuiden van de Astridlaan. Dit zijn ook zeer dichtbevolkte gebieden met nogal wat scholen. Bovendien zijn er een aantal kleine concentraties aan lagere kadastrale inkomens. De terreindekking voor jongeren is op dit moment goed. Er zijn drie afgestemde terreinen. Alleen in het gebied ten oosten van het kerkhof wonen op dit moment nogal wat jongeren, terwijl er geen gepast terrein voor hen voor handen is. Speelweefsel

De Kinderboerderij (nr.57) is een voorziening van stedelijk niveau. Op stadswijkniveau is er een speelruimte in het centraal gelegen Daverlopark (nr.52) met bovenlokale potentie en met een concentratie van aanliggende socioculturele voorzieningen (school, kinderopvang, jeugdlokalen). Ook 51-Koning Albertpark ligt in wezen in de zelfde centrale ruimte. Deze centrale ruimte is echter sterk gecompartimenteerd. De overige speelterreinen in dit gebied zijn echte buurtterreintjes, die een relatief goede spreiding kennen. De jeugdlokalen sluiten, met uitzondering van één jeugddomein in de wijk nabij Brugge-centrum (Vrijheidsstraat), goed aan bij de bestaande collectieve ruimtes. Ook het geplande speelbos sluit hierbij aan. De geplande oost-west-fietsroute (na 2007) zal het Daverlopark verbinden met Ver-Assebroek in het oosten en de Baron Ruzettelaan in het westen. Het speelterrein in het Daverlopark ligt nabij deze fietsroute. De andere speelterreinen hebben hier echter niet direct aansluiting op. De Oude Spoorwegbedding, met een provinciale fietsroute, blijkt door kinderen te worden bespeeld. De op kortere termijn geplande zone30-projecten (Weidestraat, Kerkhof, Daverlo) zullen een verbetering betekenen voor de dichte wijken nabij Brugge-Centrum.

8.2.2 Gebruiksperspectief De kinderen uit de focusgroep Assebroek (25-10-05) maakten melding van vele informele speelruimtes in hun omgeving, bijvoorbeeld: -

aan garages, "ik ga altijd naar de garages maar eigenlijk mag je daar niet spelen" "soms naar het bos of naar de wei: daar spelen we met de koeien (wegjagen)", "bos met koeien dicht bij het ziekenhuis"

117

-

"ik woon heel dicht bij een spoorwegbedding. Eigenlijk is het wel leuk om daar te wandelen. Maar misschien is het leuker met speeltoestellen."

De Kinderboerderij Zeven Torentjes (nr.57), de speelterreinen in het Koning Albertpark (door de kinderen ‘Leliepark’ genoemd) (nr.51) en het Sportpark Daverlo (nr.52), waren bij vrijwel iedereen gekend (ligt ook vlakbij hun school) en werden sterk gewaardeerd. Voor sommigen bleken ze wel wat ver van hun huis te liggen en "te gevaarlijk door kruispunten en rotondes". In het speelterrein van het Leliepark (nr.51) "kan je bijna alles doen". De kinderen haalden aan dat ze intensief gebruik maken van de daar aanwezige groenvoorzieningen (bv. "het bosje aan de bejaarden"), de niveauverschillen en de inrichting met houten palen: -

"Ja! Kampen maken aan het leliepark." "Wij spelen vooral errond vanachter in de struiken. Die struiken die zo raar hangt. Daar maken we een kamp in." "Ik speel in het Leliepark. Er was een schuine boom en ik loop erop." "Legertje spelen in de struiken." "Op de (houten) paaltjes lopen. Ze mogen wel een beetje steviger, sommige bibberen." "Van hoge balken springen."

-

'Potje verlos' op het klimrek 'Potje iedereen' Verstoppertje en op boom aftikken.

De ruimte bleek ook zeer geschikt voor spelletjes in groep:

Er bleken ook heel leuke toestellen: "die buis om aan te hangen", "een tunnel", "op klimrekken slingeren". Het park wordt vaak bezocht door tieners. Hierover waren de meningen van de kinderen verdeeld. Sommige kinderen hebben schrik van de jongeren: "Daar staan altijd van die grote gasten. Dat is niet tof. Die pesten. Sessieleider: Hebben ze niet hun eigen plekje? “Ja, ze zouden daar moeten blijven, anders komen zij waar wij zitten.”

Anderen kijken op naar de jongeren en vinden dat "juist wel gezellig", vooral "dat bankje in het hoekje van de struiken, zo zien ze je niet." Ook naar het Daverlopark (nr.52) komen de kinderen dikwijls. -

"Het Daverlopark is het beste." (in vergelijking met een foto van speelplein Lorreinenhoek) "Dit [in Daverlopark] is groter en leuk. Daar staan tenminste toestellen. En er is het café." "De zondag is dat helemaal volzet." "Dit pleintje [Patria] is behoorlijk tof maar niet zo tof als Daverlo."

Vooral de diversiteit aan voorzieningen wordt gewaardeerd: bovenal het speelplein, maar ook de skateramp ("er komen jongens van Oostkamp naar de skateramp"), het café en de bibliotheek. Sommige kinderen gaan er naar de voetbalclub. Voor anderen zijn deze voetbalterreinen minder interessant "Alleen dit stukje [foto van speelplein+trapveld+skateramp] is interessant. Voor de rest zijn het alleen maar velden en goals. Er zijn ook hekken."

De focusgroep is gehouden in de basisschool gelegen in de Daverlostraat. Het sportpark (en verder het Koning Albertpark) is aanliggend. De kinderen waren enthousiast over de speeltoestellen binnen de schoolmuren. Toch kwam ook de relatie met de aanliggende infrastructuur ter sprake:

118

Jongen: "Ze zouden Daverlo moeten verbouwen naar onze speelplaats." Leerkracht: "Er is nu een draad tussen Daverlo en school; nu is er al een poortje voor wanneer de ballen over de draad geraken."

Eén meisje mag niet naar het park van haar ouders: "Ik mag daar niet naartoe van mama. Het park is te gevaarlijk". Bij een bezoek ter plaatse kreeg de Jeugdconsulent van enkele skatende jongeren te horen dat de bestaande ramp in het Daverlopark in slechte staat is en dat skatemogelijkheden iets uitgebreider zouden mogen (Informatie Jeugddienst 19-1105).

Kerklaan ‘Patria’

Het speelterrein in de Kerklaan Patria (nr.53) was enkel gekend door een meisje dat in Ver-Assebroek woont. Voor haar is dit een "mooi pleintje": "ik zit daar in de Chiro: het is tof". Het pleintje 50-Lorreinenhoek was niet gekend bij de kinderen. Er was ook een opmerking over een niet nader geïdentificeerd speelplein, in de "Scheistraat"62: "Dat speelpleintje hebben ze allemaal moeten afbreken door de bejaarde mensen. Er zijn enkel nog twee schommels. Nu is dat meer voor kleine kindjes."

8.3

‘t Leitje

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Globaal beschouwd is de terreindekking in Zuid-Assebroek bevredigend. Er zijn wel enkele zones met weinig speelruimte voor lagere schoolkinderen, met name: het westelijk deel van Assebroek, net buiten de Katelijnepoort (Catharinawijk) een strook ten zuiden van de Astridlaan. Dit zijn ook zones met een dichte bebouwing en lagere kadastrale inkomens. Nu wonen daar veel -5-jarigen. Met de jaren (cf. prognoses 2007 en 2013) zullen deze het aantal lagere schoolkinderen en tieners/jongeren doen toenemen. In theorie zou een betere toegankelijkheid of uitbouw van de bestaande terreinen nr.’s 7 (BKO 't Ravotterke) en 55 (Tulpenstraat) een antwoord kunnen bieden. Dit zijn echter terreinen met beperkte mogelijkheden en niet centraal gelegen in de betreffende zones. Voor deze gebieden zou dus een nieuw terrein moeten worden gezocht. Op termijn zal dit terrein ook oudere leeftijdsgroepen moeten aankunnen. Een klein buurtterreintje, zonder veel mogelijkheden tot buffering, is dus minder aangewezen. Ver-Assebroek is voornamelijk aangewezen op het speelterrein in de Kerklaan 'Patria' (nr.53). Op terrein 54-'t Leitje zijn geen voorzieningen. Ten Noorden van de Astridlaan is wel het buurtterrein 50-Lorreinenhoek gelegen, een minder uitgerust en wat ouder binnenpleintje in een dichtere woonwijk. De oude spoorwegbedding, die blijkbaar ook wordt bespeeld door kinderen (zie 2.3.: Gebruiksperspectief), is hier wel vlakbij. Er kan worden verwacht dat hier mettertijd (bv. 2013) minder jeugd zal te vinden zijn.

Kinderboerderij

De kinderboerderij is een aantrekkelijke plek op stadsniveau, zowel voor kinderen in groepsverband (school, jeugdgroepen) als voor kinderen in familieverband. Een achterliggende zone is ingericht op een speeltuinachtige wijze. 62

Mogelijkerwijs gaat het over het buurtterrein in de Schijfstraat, maar daar is wél nog heel wat uitrusting.

119

Hoewel de kinderen de kinderboerderij en speelruimte sterk waarderen, kan worden gesteld dat een aantal aanpassingen nodig zijn. Een grootmoeder wees er bijvoorbeeld op dat de speelruimte niet goed functioneert voor kinderen onder de 5 jaar. In de loop van de tijd zijn ook nieuwe toestellen bijgeplaatst die niet altijd accorderen met het oorspronkelijke ontwerp en het historische kader (bv. ruimtenet). Het Daverlopark en Koning Albertpark zijn strategisch gelegen bovenlokale speelruimtes met grote potentie, zeker indien ze beter geschakeld worden aan de aanwezige collectieve voorzieningen. Zij moeten een antwoord kunnen bieden aan het grote verwachte aantal tieners en jongeren.

Schijfstraat

De overige speelterreinen zijn echte buurtterreintjes, die een relatief goede spreiding kennen. De uitrusting en ruimtelijke mogelijkheden van de terreinen zijn echter beperkt. Sommige zijn volledig afgebouwd (bv. 54-'t Leitje, 55-Tulpenstraat), terwijl ze nochtans nabij een behoorlijk jeugdrijke zone liggen. Een ander terrein is dan weer 'overmatig' uitgerust voor zeer geprangde ruimte (56-Schijfstraat). Het terrein 59-Kluppelmeers is een gecontesteerde speelruimte zonder enige buffering met de aanpalende tuinen en woningen. Op dit terrein is wellicht niet meer mogelijk dan de huidige uitrusting. Er is ook een vraag van een bewoonster uit de Lappersfortstraat, een buurt geklemd tussen het kanaal en de Baron Ruzettelaan en zonder speelterrein (Vraag van Marinka Dhauw aan Jeugddienst, 10-11-2005). Over deze zone bestaan geen aparte demografische gegevens. De Baron De Ruzettelaan vormt inderdaad een zeer grote barrière voor de bewoners uit de Lappersfortstraat. In de vraag wordt de nabijheid van een grasveldje (aan het Edward Joossensplein) en een grote baanwinkel (Gamma) aangehaald. Beide lijken potentie te hebben voor de inbreng van spelprikkels op maat van de buurt.

8.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Zwaar verkeer langs de Generaal Lemanlaan en Baron Ruzettelaan, sluipverkeer doorheen aanliggende woongebieden Catharinawijk en zone ten zuiden van Astridlaan als zones met weinig speelruimte Beperkte uitrusting en ruimtelijke mogelijkheden van de zuidelijk gelegen buurtterreintjes Centraal gelegen collectieve voorzieningen Daverlopark / Koning Albertpark / scholen gecompartimenteerd. Waarden en potenties

-

Grote potentie van centraal gelegen collectieve voorzieningen (Daverlopark, scholen, Koning Albertpark) Waardevolle groene enclaves en groene randen aan het woongebied Kinderboerderij Zeven Torentjes als voorziening van stedelijk niveau.

120

9

SINT-MICHIELS

9.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 9.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied63 Opbouw van de ruimte

Het deelgebied van Sint-Michiels wordt in het noorden begrensd door de Torhoutse Steenweg. De Magdalenastraat met Magdalenazaal behoren (zowel administratief als in de beleving) tot Sint-Andries en rekenen we dus niet tot het deelgebied van Sint-Michiels. In het oosten vormt de spoorweg een sterke barrière. Ten zuidwesten van Sint-Michiels ligt het bosgebied van Tillegem-Beisbroek-Tudor, dat deel uitmaakt van de groene gordel rond Brugge. De Koning Albert I-laan, N31 en de open ruimte verdelen het deelgebied in verschillende segmenten: 1 De oude kern van Sint-Michiels en de zuidelijke wijken 2 Nieuwe woonwijken ten noordwesten van de Albert I-laan, met enerzijds Vogelzang/Ter Linde (ten westen van de N31) en anderzijds Driehoek/Ten Hove (ten oosten van de N31) 3 Villaparken nabij Tillegem Bos. 1

Oude kern van Sint-Michiels en de zuidelijke wijken

De oude kern van Sint-Michiels zit geprangd tussen de Rijselstraat, de Spoorwegstraat en enkele grotere dienstencomplexen: De oostelijke kant van de spoorweg, tot aan het kanaal Gent-Brugge, is ingenomen door het bedrijventerrein BN/Ten Briele. Ten noorden bevindt zich een groot scholencomplex en het Psychiatrisch ziekenhuis O-L-V. Beide grenzen aan de achterkant van het station. De spoorwegtunnel aan de Boeveriepoort vormt een ware trechter voor alle verkeer. De Rijselstraat in het westen heeft zijn ontsluitingsfunctie verloren door de aanleg van de Koning Albert I-laan. Door zijn aansluiting op de Expressweg N31 is de Koning Albert I-laan lange tijd de voornaamste toegangsweg tot het centrum geweest. Bedoeling is van in de zone tussen deze Expressweg, de E40 en de Chartreuseweg een site voor hoogtechnologische bedrijven en diensten uit te bouwen. Recent doet zich kantoorontwikkeling en uitbreiding van Paverko voor langs de Koning Albert I-laan. Ten zuiden van de oude kern is het Boudewijnpark gelokaliseerd. Het is een belangrijke dagrecreatieve voorziening.

63

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

121

Ter hoogte van het Boudewijnpark liggen ook enkele woontorens (Walakker). Aanliggend (Spoorwegstraat/Parklaan) is het Leiselepark. Dit is een privépark, behorend bij het woon- en zorgcentrum voor Senioren Sint-Jozef. Het park en aanliggend speelterrein zijn voor het publiek toegankelijk. Ten zuiden van het Boudewijnpark zijn een aantal woonwijken gelegen. Het betreft verkavelingen met een open bebouwing, maar ook met een grotere dichtheid (Stokveldelaan), gedeeltelijk sociaal van aard. Het openbaar parkgebied 'De Rode Poort', gelegen aan de Rijselstraat, sluit hierop aan. Hier liggen ook de jeugdlokalen van de Sint-Michielslaan en de Sint-Arnolduslaan. 2

Nieuwe woonwijken ten noordwesten van de Koning Albert I-laan

Een grote woonwijkontwikkeling heeft plaatsgehad ten noordwesten van de Koning Albert I-laan (Vogelzang, Ter Linde, Driehoek, Abdijbekestraat). De N31 expresweg en de Koningin Astridlaan doorsnijden dit gebied en vormen sterke barrières. Langs deze expresweg is de ambachtelijke zone Veemarkt uitgegroeid tot een loutere handelsfunctie. 3 Villaparken nabij Tillegem-Bos Ten zuidwesten van Sint-Michiels ligt het bosgebied van Tillegem-Beisbroek-Tudor, waarin een aantal woonparken zijn ingebed. In het oosten sluit dit bosgebied aan op het Chartreusegebied, en de ecologisch waardevolle meersengebieden van de Kerkebeekvallei en de Wulgenbroeken. Hierdoor ontstaat een aaneengesloten groene gordel. Sedert mei 2004 worden deze drie stadsbossen via een wandelcircuit met mekaar verbonden. Deze bossen hebben een wandel-, recreatieve en natuurbehoudsfunctie. Het provinciaal domein Tilleghem is voor het jeugdbewegingwerk van Sint-Richels een belangrijk speelgebied. Het Chartreusegebied heeft een belangrijke cultuurhistorische (aanwezigheid van het Magdalenagoed) en archeologische waarde. Identiteit Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastraal inkomen Globaal genomen is Sint-Michiels dun bewoond met gemiddeld 14,2 gezinnen/ha. De woonkwaliteit is goed. Er zijn wel enkele woontorens en wijken met hogere dichtheid. Ten zuidwesten van de N31 zijn heel wat huishoudens met een hoog kadastraal inkomen (vooral in de woonparken, maar ook in Vogelzang). Lagere kadastrale inkomens zijn vooral in de wijken te vinden dicht bij de historische woonkern. Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeenten Sint-Michiels en Sint-Andries64

64

Sint-Michiels

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

629 613 583

726 677 583

1397 1329 1191

2752 2619 2357

2,35 2,29 2,17

Sint-Andries

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

De administratieve grenzen corresponderen hier niet met de gekozen morfologische grenzen van de deelgebieden.

122

2004 2007 2013

1225 1152 1095

1342 1348 1095

2259 2205 2226

4826 4705 4416

4,12 4,11 4,06

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Volgens de demografische gegevens wonen er weinig kinderen in de zuidwestelijke woonparken. De meeste jonge kinderen (0-5 jaar) waren anno 2004 voornamelijk terug te vinden in de zuidelijke wijken (Stokveldelaan). Daarnaast ook in het oude centrum van Sint-Michiels en in de wijk Driehoek. Het aantal lagere schoolkinderen ligt eveneens vooral hoog in de zuidelijke wijken (Stokveldelaan). Daarnaast zijn er ook kinderen van deze leeftijd in het oude centrum, Driehoek en (in mindere mate) Wijk Vogelzang. Idem voor het aantal jongeren. Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Er kan worden verwacht dat het aantal lagere schoolkinderen geleidelijk afneemt tegen 2013. In de wijk Stokvelde en het oude centrum blijft het aantal echter min of meer op peil. Idem voor de groep tieners/jongeren. Sociale dynamiek Particulier buurtinitiatief: Buurtcomité Verenigde Straten Speelpleinen i.s.m. de buurt: 92-Leiselepark (bevraging jeugdbeweging, skatepark opgedoekt na negatieve reacties bewoners) ’t Speelhof (oplossing na buurtvergadering met bewoners en BMX’ers, blijvende negatieve reacties) 90-Ten Boomgaard (nauwe samenwerking met buurtcomité) Vraag van een bewoner om "een speelpleintje of enkele toestelletjes te plaatsen op het pleintje in de Rietlaan" (Vraag van Christian Hinderyckx aan Dienst Stedenbeleid, 11-08-2005). Vraag van buurtwerk Sanderskwartier m.b.t. Edgard De Smedtplantsoen (nabij Magdalenazaal). Mobiliteit Barrières: zeer grote barrièrewerking van N31, Koning Albert I-laan / Rijselstraat Zone30 gerealiseerd of in uitvoering in de wijk Stokvelde en Ten Boomgaard Reeds gerealiseerde aanvullende fietsroute vanuit Stokvelde naar Ter Groene Poort. Deze fietsroute loopt doorheen domein 'De Rode Poort' en het parkje Ten Boomgaard. Publieke ruimte In oude centrum en zuidelijke wijken: Park De Rode Poort, Leiselepark, Ten Boomgaard, zuidelijke kasteeldomeinen Ten noordwesten van Albert I-laan: 't Speelhof Tillegembos-Rijkevelde-Tudor.

123

9.1.2 Beleidsperspectief65 Grote projecten Een project met een grote impact is het zogenaamde Eurostationproject aan de achterzijde van het Brugse station, met niet alleen kantoren en winkels in een 5 verdiepingen tellende gebouwencomplex, maar ook parkeerfaciliteiten voor fietsers en wagens. Zo is een halfondergrondse fietsstalling voor circa 1000 fietsers gepland alsook een nieuwe tunnel voor fietsers en voetgangers. Deze werken zijn in de loop van dit jaar van start gegaan en zullen vijf jaar duren. KHBO (hogeschool, cinemacomplex...) op terreinen van SFX. Mobiliteit Zone30: Op korte termijn: Sint-Michiels Dorp (fase 1). Later ook Abdijbeke (fase 4), Sint-Godelieve (fase 4), Barrièrestraat, Xaverianenstraat en Vogelzang (fase 5) N31-vermindering barrièrewerking: oversteek Witte Molenstraat ondergronds (tegen 2007) Tillegemstraat brug (verbinding naar Tillegembos/zuidelijk stadsrandbos) Doortocht Koningin Astridlaan/N337 (nog geen dossier) Geplande aanvullende fietsroute doorheen het gebied ten noordwesten van Albert I-laan (gepland 2007). Deze route verbindt de woonwijken onderling en met Tillegem Bos, maar gaat niet langsheen de aanwezige speelterreinen. Groenzones, speelzones In het parkgebied van de Rode Poort en het Speelhof wordt een speelzone aangeduid. Het bosgebied van Tillegem-Beisbroek-Tudor wordt verder uitgebouwd tot een omvangrijk zuidelijk stadsrandbos. In het Tillegembos wordt een speelzone geïntegreerd (in samenspraak met de Provincie). Rode Poort

9.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 9.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

De spreiding van formele speelruimtes over dit deelgebied lijkt niet optimaal. In de woonbuurt Vogelzang is geen speelterrein voorzien, hoewel daar nogal wat lagere schoolkinderen en jongeren wonen. Dit gebied, dat door drukke wegen is afgesneden van de aanliggende wijken, lijkt een zone met weinig speelruimte. Kraaienhof-Binnenhof 65

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

124

-

Ook in de zuidwestelijke villaparken zijn geen speelterreinen. Er zijn evenwel relatief weinig kinderen en jongeren geregistreerd. In het gebied Driehoek en de verkavelingen rond de Abdijbekestraat liggen twee buurtterreintjes. In de aanliggende buurten, sterk versneden door drukke wegen, zijn geen speelvoorzieningen. In Wijk Stokvelde wonen veel kinderen. Zij zijn aangewezen op De Rode Poort (nr.89) en het buurtterreintje 87Kraaienhof/Binnenhof, wat volgens de theoretische actieradii niet voldoende is. In de wijk ten noorden van de Dorpsstraat (nabij Ter Groene Poorte) zijn er enkel de sportvoorzieningen in de J. Maertensstraat (nr.93). Er woonden anno 2004 inderdaad weinig kinderen. Specifiek voor jongeren zijn op dit moment slechts enkele terreinen goed uitgerust. Speelweefsel

Ten Boomgaard

-

-

Een aantal terreinen is bovenlokaal uitgerust: 89-De Rode Poort, 90-Ten Boomgaard, 92-Leiselepark. Rond de laatste twee zijn ook speelterreinen van scholen en kinderopvang te vinden. Een aantal terreintjes is van buurtniveau: 84-Abdijbekepark, 91-Vlierstraat, 87-Kraaienhof-Binnenhof, 93J.Maertenstraat, 88-Walakker De aanvullende fietsroute in de zuidelijke wijken (Stokvelde) en in de oude kern van Sint-Michiels maakt een verbinding met de bestaande bovenlokale speelruimtes (nl. 89-De Rode Poort en 90-Ten Boomgaard). Ten noordwesten van de Albert-I-laan is dit niet het geval. Ook de zone30 zijn vooral in het oude centrum van SintMichiels en de zuidelijke wijken gepland. Jeugdlokalen en scholen liggen voor het grootste deel in de buurt van groenzones. In deze groengebieden wordt telkens een speelzone afgebakend of wordt een deel van het terrein als speelterrein ingericht.

9.2.2 Gebruiksperspectief Ondanks de vele barrières bleek uit de focusgroep van Sint-Michiels (25-10-05) dat er in de wijken ook heel wat informele speelruimte ter beschikking is. De kinderen spelen bijvoorbeeld vaak in het "bosje van baron" (park Ter Rode Poort, dicht bij school). Het bleek een avontuurlijke speelplek in het bos. Het speelterreintje aan de andere kant van de Albert Istraat, in de Vlierstraat (nr.91) was niet gekend. Speelterrein Ten Boomgaard (nr.90) werd overwegend positief geëvalueerd. Bijna iedereen kende het terrein en er kwamen veel reactie bij het tonen van een foto van het terrein: Positieve reacties: Er zijn veel leuke toestellen: vogelnestschommel, trampoline, hangmatje. De vogelnestschommel biedt ook avontuur: "met velen erop zitten en eraf springen" "Het is avontuurlijk, want achter het speelpleintje is er ook plaats waar je legertje kan spelen of lord of de rings (vechten met stokken maar we doen elkaar geen pijn." "Er lopen ook kippen achter het speelplein waar je achter kan zitten." "Wij doen daar loopwedstrijd." "Het is gezellig want er zijn drie banken. Het is ook gezellig in het bos."

125

Negatieve reacties: "Eén keer is leuk, maar als je veel komt, wordt het saai." "Het kleine dingetje met zand zit vol met kleine kindjes." "In de zomer is het warm want er zijn geen bomen." "Er zijn geen kampen want dat mag niet."

Ook het Leiselepark (nr.92) was goed gekend en wordt door de kinderen "het tienerspark" genoemd. Dit heeft zowel positieve als negatieve kanten. Ook het aanliggende park wordt gewaardeerd.

Leiselepark

Positief: Het Leiselepark werd vooral gewaardeerd omdat het nieuwe, anderssoortige toestellen zijn (die op oudere kinderen zijn gericht): "Het zijn heel leuke toestellen. Het zijn nieuwe. Ik heb die nog nooit ergens anders gezien": bv. soort "death ride", "een wipplank die draait." "Heel avontuurlijk", "Gevaarlijke dingen zijn wel leuk." "Ernaast is een groot bos met een meer en dieren.", "Daar kan je ook mountainbiken." Negatief: "Het is niet echt gezellig omdat het zo groot is." "Er zijn daar veel tieners. Als je er speelt met vrienden, zeggen ze 'kom eens naar hier'. Het zijn heel rare, ruige types die geld willen afpakken.", "Er zijn veel tieners die daar 's namiddags gaan basketten. Of op de bank zitten of op tafeltennis." "De skateramp is nu weg." Dit wordt herhaaldelijk betreurd door de kinderen: "Want ook mensen zonder skateboard kunnen erop lopen." Er blijken wel minder tieners te zijn omdat skateramp weg is.

Bij de andere speelterreinen in deze wijk waren er eveneens meldingen van vandalisme en zwerfvuil: Kraaienhof-Binnenhof

-

87-Kraaienhof/Binnenhof: "De tieners zitten daar op het dak en ze plassen soms op de glijbaan." 88-Walakker: Speelpleintje aan boudewijnpark: "De schommel is daar in brand gestoken." 90-Ten Boomgaard: "De helft is al kapot en het is er altijd vuil. Er zou een vuilbak naast de banken moeten staan. Die staan er niet en de jonge gasten smijten blikjes en sigarettenpeukjes op de grond."

Het buurtspeelterreintje in het Binnenhof/Kraaienhof (nr.87) werd zeer sterk gewaardeerd. Een aantal kinderen van de focusgroep woont er en gaan er "bijna elke dag" spelen: -

"Er is een huisje met veel uitgangen waar je goed verstoppertje kan spelen en er zijn veel toegangen." "Ik heb daar een geheime plek." "Het is nog uit hout. Het is meer avontuurlijk dan wat er nu [elders] staat." "Die treurwilg staat daar goed: als het regent wordt je daar niet nat." "Wij spelen verstoppertje pot in de struiken." "Het is er gezellig, met de bomen, heuveltjes, bankjes, stukjes bos." Iemand zegt: "Er moeten meer dingen komen voor grote kinderen", onmiddellijk: "Neen! da's daar juist goed."

Bij de kinderen uit deze focusgroep was er een grote vraag naar voorzieningen voor skate/bike en avontuurlijk spel: -

"Er zijn hoge dingen nodig voor speciale missies."; "Het zou leuk zijn als er klimrekken door de bomen gaan." “JA!, bijvoorbeeld als die boom dood is."; en "touwen in de bomen"; "een death ride" “Ook een trap in de bomen gemaakt zodat je in de boom of in de boomhut kan klimmen.”

126

9.3 1

ANALYSE EN INTERPRETATIE

De oude kern van Sint-Michiels en de zuidelijke wijken

In deze sectie zijn heel wat formele speelterreinen te vinden. Globaal genomen lijkt de spreiding voldoende, met uitzondering misschien van het uiterste noorden (tussen Dorpsstraat en Ter Groene Poorte) en het uiterste zuiden (Stokveldelaan). Globaal beschouwd wordt het speelweefsel in de oude kern van Sint-Michiels en in de zuidelijke wijken behoorlijk goed uitgewerkt via de geplande zone30 en de aanvullende fietsroute. Walakker

De drie terreinen met bovenlokale potentie zijn relatief goed gelegen: De Rode Poort (nr.89) is eerder perifeer gelegen, maar in principe bereikbaar voor de dichte wijk Stokvelde, de SintMichielslaan en de zuidelijke wijken. Het kasteeldomein biedt veel kansen voor 'spelen in het groen'. De ligging van het formele speelterrein in De Rode Poort is echter vreemd (op aanzienlijke afstand van de fietsverbinding en de aanliggende wijken) en een echt speelruimteontwerp ontbreekt (enkel een groot combinatietoestel). Vanuit de wijk Stokvelde kwam er een vraag van een buurtbewoner om in de Rietlaan een buurtspeelruimte te voorzien. Er wordt wel een speelzone voorzien aan de kant van de Stokveldewijk. Er is ook een fietsverbinding gerealiseerd. Vanuit de Jeugddienst wordt door Theo Vandeplas een voorstel gedaan om een wandel- en fietsverbinding te creëren naar de Rijselstraat in het verlengde van de Stokveldelaan. Op het vrije grasveld tussen Rijselstraat en Stokveldelaan is ruimte voor een trapveldje, wat in principe tegemoet zou kunnen komen aan het gemis aan een buurtspeelruimte in het zuiden van de Stokveldewijk. Het park Ten Boomgaard biedt de nodige speelruimte (nr.90) voor kinderen uit het oude centrum van Sint-Michiels. De speelruimte, gelegen in een ruimere groenzone, is sterk als "speeltuin" ingericht. Dit wordt gewaardeerd door de kinderen, maar wordt voor oudere kinderen minder interessant. Er blijken ook heel wat tieners en jongeren rond te hangen. Gezien de nabijheid van Ter Groene Poorte en de verwachte leeftijdsverschuivingen, zal deze speelruimte op langere termijn een aanpassing behoeven. Het Leiselepark (nr.92), een opengesteld privé-terrein is momenteel afgestemd op een tienerpubliek. In die omgeving wonen inderdaad ook veel tieners. In 2004 zijn de skatetoestellen in het Leiselepark verwijderd, wat ook door de jonge tieners uit onze focusgroep wordt betreurd. De aantrekkingskracht van het speelterrein blijkt in de nieuwe toestellen en in het parkgedeelte te liggen. Ter vervanging van het verdwijnen van de skate-infrastructuur uit het Leiselepark wordt momenteel nagedacht over een nieuwe locatie in naast de randparking in Steenbrugge. Daarnaast zijn er nog andere terreinen met potentie: het Boudewijnpark en het Lappersfortbos. Het buurtterreintje in de J.Maertensstraat (nr.93), dat de wijk tussen Dorpsstraat en Ter Groene Poort moet bedienen, is enkel met een trapveld en basketbalterrein uitgerust. Hier blijken in absolute aantallen ook weinig kinderen te wonen.66 Het buurtterreintje Kraaienhof-Binnenhof (nr.87) was zeer geliefd bij de kinderen uit de focusgroep. Ook tijdens onze bezoeken bleek het goed te functioneren. Het terreintje is gelegen in een wijk waar veel kinderen wonen. Het ligt als een centraal knooppunt in een netwerk van trage wegen. De vele achterkanten vormen echter een risico. Nu reeds maakten 66

Een groot gedeelte van de statistische sector wordt ingenomen door de schoolinfrastructuur Ter Groene Poorte, wat een vertekend beeld kan geven.

127

de kinderen van de focusgroep melding van wangedrag van enkele tieners. Hier zal rekening moeten gehouden worden met de bevolkingsevolutie. Het terreintje aan het Boudewijnpark (88-Walakker) is weinig toegankelijk, geprangd tussen een parkeergarage, de vijver van de Boudewijnpark en achterkanten van appartementsblokken. Er waren sporen van vandalisme te zien. De ontwikkeling van dit terrein zal in relatie tot de toekomst van de parkeergarage moeten worden gezien, meer bepaald de vraag of er op de parkeergarage een appartement zal worden opgetrokken. 2

Nieuwe woonwijken ten noordwesten van de Albert I-laan, met enerzijds Vogelzang/Ter Linde (ten westen van de N31) en anderzijds Driehoek/Abdijbekestraat en aanpalende buurten (ten oosten van de N31)

Het speelweefsel ten noordwesten van de Albert I-laan is versneden door de N31 en de Koningin Astridlaan. Binnen de compartimenten wordt er niet actief aan de instelling van zone30 gewerkt. Het betreft echter overwegend woonstraten zonder veel doorgaand verkeer (bv. in Vogelzang en Driehoek). De Wijken Vogelzang/Ter Linde beschikken niet over een formeel speelterrein. Na 2007 is er wel een fietsverbinding voorzien naar Tillegem Bos en naar het stadscentrum. Op dit moment zijn deze wijk volledig aangewezen op Provinciaal domein Tillegem Bos, een groene ruimte met grote potentie, waar nu reeds een speelterrein is ingericht door de provincie. De grotere kadastrale inkomens doen ook grotere tuinen vermoeden. Ten noorden van de N31 en Astridlaan, in de wijken Driehoek en Abdijbekepark, zijn wél formele speelruimtes te vinden. De buurtterreintjes aan het Abdijbekepark (nr.84) en Vlierstraat (nr.91) zijn goed gelegen in de verkavelingen. De buurt geprangd tussen N31, Astridlaan en Torhoutse Steenweg (o.a. Velodroomstraat) wordt echter niet bediend. 3

Villaparken nabij Tillegem Bos

In deze wijken woonden in 2004 weinig kinderen. Er zijn geen formele speelruimtes voorzien. In de buurt is echter heel wat groen: de aanwezigheid van Tillegem Bos, de open ruimte aan de Kerkebeek en grote private tuinen.

9.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Sterke barrièrewerking van de N31 expresweg, Koning Albert I-laan, Rijselstraat en Koningin Astridlaan Druk (sluip)verkeer in de oude kern Grootschalige elementen centraal in het woonweefsel nabij Oude Centrum van Sint-Michiels: Boudewijnpark, appartementsgebouwen Walakker. Het speelterrein Walakker zit hierdoor geklemd

128

-

-

Weinig bediende zones: Relatief zwakke spreiding van formele speelkansen tussen Torhoutse Steenweg en Koning Albert I-laan. (Vogelzang, Driehoek en aanliggende buurten) Stokvelde Vraag naar skatevoorzieningen na verdwijnen van skateramp in 92-Leiselepark Waarden en potenties

-

Grote potenties voor bovenlokale speelruimtes in 90-Ten Boomgaard, 89-Rode Poort en 92-Leiselepark. Grote potentie van groengebieden in het zuiden en zuidwesten: Tillegem Bos (met speelruimte), Rode Poort, Kerkebeekvallei Andere terreinen met bovenlokale potentie: Boudewijnpark en Lappersfortbos Relatief goede spreiding van formele speelterreinen in Oud Centrum en zuidelijke wijken Goed functionerende buurtspeelruimtes in bv. 87-Kraaienhof/Binnenhof, 84-Abdijbekepark, 90-Ten Boomgaard.

129

10

SINT-ANDRIES

10.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 10.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied67 Opbouw van de ruimte

knotwilgen sintkoude jansrefuge gilson keuken terlinde dreef oude kern sint-baafs woonsteentje park fort 7bergen

hermitage

De deelgemeente Sint-Andries is gegroeid tussen de Gistelse Steenweg en de Torhoutse Steenweg en wordt doorkliefd door de N31. Ook de Leopold III-laan is een drukke weg. Deze barrières definiëren verscheidene buurten. Het dicht bevolkte deel Sint-Baafs, gelegen even buiten de Smedenpoort, wordt doorsneden door de Torhoutse Steenweg. Naar het noorden toe waaiert Sint-Baafs uit in de woonwijken van Ter Lindehof (o.a. ook appartementsgebouwen) en de Paul Gilsonstraat. Aanliggend aan de stadskern, geprangd tussen spoorweg en vesten, ligt de woonwijk rond de Sint-Jansdreef. Ten westen van de expresweg, langs de Gistelse Steenweg, ligt het oude centrum van Sint-Andries. Dit is ter hoogte van het kruispunt met de Koning Leopold III-laan. Hierrond liggen ten zuiden van de Gistelse Steenweg, ook enkele grootschalige complexen (Olympiastadion, Provinciehuis Boeverbos en Sportpark De Watertoren). Ten noorden van het oude centrum van Sint-Andries zijn er de woonwijken rond Koude Keuken, Knotwilgenlaan en Refuge. Tussen de Leopold III-laan, de N31 en de twee steenwegen in liggen de woonwijken 't Steentje/Robrecht van Vlaanderenlaan en Fort Zevenbergen. Dit zijn iets oudere wijken met een hogere dichtheid (o.a. halfopen bebouwing). In Sint-Andries zijn ook residentiële verkavelingen en woonparken aangelegd of in ontwikkeling, o.a. de Hermitagewijk met overwegend open bebouwing en villaparken aan de Nieuwe Sint-Annadreef. Sint-Andries is een groene gemeente met verschillende groendomeinen, waarvan een aantal een recreatieve functie vervullen (kasteelparken Tudor, Beisbroek en Koude Keuken; Coppietersbos, parklandschap Messem-Forrest...)

67

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

130

Identiteit Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastraal inkomen Overwegend woongebied met een lagere bebouwingsdichtheid (verkavelingen met open en halfopen bebouwing, en woonparken), behalve Sint-Baafs met een stedelijke dichtheid. Concentratie van hoge kadastrale inkomens in westelijke wijken: Nieuwe Sint-Annadreef, Grote Moerstraat, en in mindere mate ook in de Hermitagewijk en rond Leopold III-laan. De lagere kadastrale inkomens zijn vooral terug te vinden in de dichte wijken van Sint-Baafs en rond de grote verkeersassen (Expresweg, steenwegen, Bevrijdingslaan). Groene stadsrand. Sociale dynamiek Particuliere buurtwerkinitiatieven en buurtcomités: SAK St-Willibrord, wijkcomité Karel de Goedewijk, buurtwerk Sanderskwartier Speelpleinen i.s.m. de buurt: Koude Keuken (extra toestellen i.s.m. jeugdbeweging en speelpleinwerking, inrichting van extra peuter- en kleuterhoek op vraag van buurtbewoners) Fort Zevenbergen (heraanleg op vraag van SAK St-Willibrord + toetsing op spelnamidag) Watertoren (actuele vragen van comité Karel de Goedewijk-'t Steentje) Vraag van jonge buurtbewoonster naar meer infrastructurele maatregelen in de bestaande zone30 in Eigen Heerdlaan (Vraag van Marjolein Demulder aan Jeugddienst, 26/09/2005). Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente, Sint-Andries en Sint-Michiels68 Sint-Andries

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

1225 1152 1095

1342 1348 1095

2259 2205 2226

4826 4705 4416

4,12 4,11 4,06

Sint-Michiels

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004 2007 2013

629 613 583

726 677 583

1397 1329 1191

2752 2619 2357

2,35 2,29 2,17

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Opvallend hoog aantal jonge kinderen (0-5 jaar) in Sint-Baafs. Daarnaast ook groot aantal in de oude kern van SintAndries en ten noorden ervan (het gebied Koude Keuken, Knotwilgenlaan) De meeste lagere schoolkinderen (6-11 jaar) wonen in Sint-Baafs, Oud Sint-Andries en de Hermitagewijk

68

De administratieve grenzen corresponderen hier niet met de gekozen morfologische grenzen van de deelgebieden.

131

Een zeer groot aantal tieners/jongeren woont in Sint-Baafs en in de Hermitagewijk. In mindere mate wonen er ook tieners/jongeren in Oud Sint-Andries, Koude Keuken, Knotwilgenlaan.

-

Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 (op niveau van statistische sectoren) Het aantal tieners/jongeren zal aanvankelijk sterk toenemen in de Hermitagewijk, Koude Keuken en Knotwilgenlaan (2007), waarna het op lange termijn waarschijnlijk kan dalen (2013). Gezien de bevolkingsstructuur blijft het aantal jongeren in Sint-Baafs heel groot, ook in 2013. Op lange termijn (2013) neemt het aantal lagere schoolkinderen af in die wijken waar nu minder kleuters wonen. In de Hermitagewijk wordt echter nog een nieuwe uitbreiding gepland, die voor een nieuwe toevoer van jongere leeftijden kan zorgen. Mobiliteit Bestaande zone30: Sint-Baafs, Wijk Hermitage, Herstsvelde, Beaucourtstraat-Noordbruggestraat, Nieuwe SintAnnadreef. Publieke ruimte In Sint-Andries zijn er verschillende groendomeinen en parken, waarvan een aantal een recreatieve functie vervullen: Kasteelparken: Tudor, Beisbroek, Koude Keuken... Coppietersbos Kennedyplein Parklandschap Messem-Forrest.

10.1.2 Beleidsperspectief69 Geplande woonprojecten naam

omschrijving

Legeweg Zandstraat Hermitage

inbreiding wonen in het groen sociale woningbouw

aantal & type woningen

opmerkingen met pleintje met groen – fasering over 5 à 10 jaar

69

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p. 89; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

132

Groene ruimte, speelzones In het domein Koude Keuken wordt een speelzone aangeduid Het Coppietersbos wordt uitgebreid (schattingsverslag is opgemaakt).

Edgard Desmedtplantsoen

Mobiliteit Zone30: Fase 2: Sint-Jansdreef Fase 3: Noordveldstraat-Hogeweg, Doornstraat (fase 3), Zandstraat-Koude Keuken, Fase 4: Knotwilgenlaan, Messem Aanvullende fietsroute: Kloosterveld-Koude Keuken-Refugeplein-Legeweg-Bloedput Doortocht Gistelse Steenweg/N367 (nog geen dossier).

10.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 10.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

-

Hermitage III

-

-

Fort Zevenbergen

Sint-Baafs wordt doorsneden door de Torhoutse Steenweg. In deze buurt wonen heel veel kinderen en jongeren. Ten noorden van de Torhoutse Steenweg (in de driehoek tussen Torhoutse Steenweg, Gistelse Steenweg en N31) zijn kinderen en jongeren volledig aangewezen op het terreintje 68-Sint-Baafs-Hertogenstraat. Ten zuiden van de Torhoutse Steenweg is het parkje en de speelruimte aan de Magdalenazaal van grote betekenis (67-Edgard De Smedtplantsoen). De Magdalenazaal werd onlangs vernieuwd, met perspectieven voor jongerencultuur (echter geen fuiven). Volgens informatie van de Jeugddienst (17-11-05) strijken hier over de middag scholieren van het Sint-Lodewijkscollege neer. Het aanliggende park biedt heel wat ruimtelijke mogelijkheden, zijn er ook heel wat achterkanten (achterkant Magdalenazaal, garages, achterkanten van woningen). In de buurt 't Steentje, Robrecht van Vlaanderenlaan en Fort Zevenbergen zijn een drietal publiek toegankelijke terreintjes gelegen: 69-R.Van Vlaanderenlaan (trapveldje), 70-Fort Zevenbergen en 83-Watertoren. Iets verder ligt de skateramp aan het Olympiapark (86). In deze buurten wonen nogal wat kinderen en ook veel jongeren. Volgens het theoretische model met actieradii zijn deze buurten voldoende voorzien. De speelzone in het Coppietersbos komt ook aan de kant van deze buurten. Minder bediend is de buurt 't Hoge en Grote Ede, dat als witte vlek niet binnen de theoretische actieradii ligt. In de Hermitagewijk zijn twee centraal gelegen terreinen voorzien (nr.’s 72 en 73). In deze wijk wonen veel kinderen en jongeren, er is een school en er zijn (ook grotere) opvanginitiatieven gelokaliseerd. Dichtbij ligt ook het kasteelpark Tudor. De speeltoestellen op dit domein liggen wel op afstand van de Hermitagewijk. Met uitzondering van de oostkant (nabij de hierboven vermelde buurt 't Hoge en Grote Ede), lijkt de dekking voor de Hermitagewijk voldoende. Er moet wel rekening worden gehouden met een nieuwe woonuitbreiding, die wellicht aanvullende speelruimte zal behoeven.

133

-

Molendorp

-

In het villapark aan de Nieuwe Sint-Annalaan zijn geen formele speelterreinen voorzien. Volgens de bevolkingscijfers wonen hier ook weinig kinderen en jongeren. Ten noorden van de Gistelse Steenweg, in de villawijk rond de Grote Moerstraat wonen wél heel wat kinderen en jongeren. Zij hebben geen formele speelterreinen ter beschikking. Nabij de oude kern van Sint-Andries, tussen de Gistelse Steenweg en Zandstraat liggen twee terreintjes: 85Molendorp en 86-Kosterijstraat. De uitrusting van dit laatste terreintje is echter minimaal. In de buurt wonen nogal wat kinderen en jongeren. Voor de jongeren zijn er op dit moment weinig of geen terreinen die iets te bieden hebben. Nabij de Koude Keuken en Refuge liggen drie terreintjes: 78-Koude Keuken, 81-Spes Nostra en 82-Refugeplein. Het aantal kinderen anno 2004 is er aanzienlijk, maar de aanwezige terreintjes zijn goed gespreid. In de woonwijk van de Knotwilgenlaan liggen twee terreintjes (79-Knotwilgenlaan en 80-Hogeweg), waarvan terrein nr. 79 niet is uitgerust. Aanliggend aan nr. 80 is er een school. Het gebied tussen N31, Legeweg en Gistelse Steenweg is niet voorzien van speelterreinen. Nochtans wonen in deze zone, aansluitend bij Sint-Baafs, heel veel kinderen en jongeren. In de woonwijk rond de Sint-Jansdreef zijn centraal twee goed uitgeruste formele speelruimtes gelegen. Dit lijkt voldoende voor deze woonwijk. Speelweefsel

-

Spes Nostra

-

-

-

Knotwilgenlaan

Met uitzondering van de wijken tussen het Olympiapark en de N31 heeft elke wijk een bovenlokaal formeel speelterrein: nl. terrein 73 in de Hermitagewijk, 78-Koude Keuken (ook bereikbaar voor buurt Knotwilgenlaan), Het Paul Gilsonplein (nr.77). Sint-Baafs is voor een bovenlokaal terrein aangewezen op het Edgard Desmedtplantsoen. Voor de noordelijke delen van Sint-Baafs, vormt de Torhoutse Steenweg echter een barrière. De aanvullende fietsroute (gepland 2007) zal een aantal collectieve voorzieningen (groendomeinen, sportparken) en speelruimtes beter ontsluiten en verbinden: de speelzone in het Coppietersbos, Sportpark De Watertoren, Koude Keuken, Refugeplein, Ter Linde… In Sint-Andries zijn heel wat zone30-projecten gepland (middellange termijn), vooral rond de bestaande speelterreinen. Dit zal het speelweefsel versterken. In Sint-Baafs, een nochtans dicht bebouwd gebied met veel kinderen en jongeren, zijn er weinig projecten gepland die zouden kunnen bijdragen aan het speelweefsel. Ten westen van de N31, tussen de twee steenwegen, zal de uitbouw van het Coppietersbos strategisch zijn voor alle omliggende wijken ('t Steentje/Robrecht van Vlaanderenlaan, Fort Zevenbergen, 't Hoge/Grote Ede). Ook de toegankelijkheid van de sportterreinen (De Watertoren, Olympiapark) is cruciaal voor het speelweefsel. Ten noorden van de Gistelse Steenweg sluiten de jeugdlokalen aan op Koude Keuken, met uitzondering van de buurt Ter Lindehof en Paul Gilson. Er zijn ook plannen voor een verbinding naar de stadskern, die verschillende speelterreinen schakelt, zowel in de woonwijk Ter Lindehof als in de Sint-Jansdreef. In de woonwijk Sint-Jansdreef zijn de aanwezige school en jeugdlokalen aanliggend aan het bovenlokale terrein 75-Sint-Jansdreef.

134

10.2.2 Gebruiksperspectief In de focusgroepen in de school (25-10-05) en in Het Entrepot (1ste sessie, 19-10-05) heerste er relatieve tevredenheid over de speelruimte in Sint-Andries. Vooral de grote keuze (zowel formele als informele speelruimtes) wordt gewaardeerd: -

Watertoren

"Wij spelen voornamelijk op straat, op een speelplein, in tuinen en in bosjes, parking,… Wij crossen (op de parkings of op het 'heuvelplein')." "We spelen eigenlijk een beetje overal." "Aan de Doornstraat: is er een speelpleintje [waarschijnlijk 83-Watertoren]. We waren het wat beu, maar nu is er een pingpong tafel gekomen en we spelen daar veel, dat is leuk, want we zijn dat nog niet beu!" "Als ik in de buurt speel is dat in de Koude keuken, het “heuvelspeelplein”, het speelpleintje aan de Quick."

Bij een ouder hoorden we dezelfde tevredenheid:

"Wij (als ouders) en onze drie zonen zijn trouwens heel tevreden over de speelruimte- en mogelijkheden die wij hier in de buurt hebben (Koude keuken, park, bos, speelplein, voetbalvelden,..)." (Bericht van Ilse Vercruysse aan Jeugddienst, 26-09-2005)

Heel wat kinderen uit de focusgroepen wonen in de Hermitagewijk. De wijk en de voorziene terreintjes bieden heel wat speelmogelijkheden: -

"Wij shotten in straat in heel de wijk, dikwijls ook op het pleintje." "Wij gaan soms bommetjes afvuren op dat plat terrein met het basketveldje.” "Aan de Oude Sint-Annadreef is een speelplein met een heuvel; we fietsen daarop. We spelen ook in de omliggende struiken verstoppertje of we bouwen er kampen. We noemen dat het “heuvelpleintje”. Eigenlijk is dat gewoon een bergje en plots gaat het naar beneden, gelijk een afgrond. Het is een tamelijk grote heuvel."

Ook in de buurten rond de Zandstraat valt wat te beleven:

"In de buurt van dat fruitwinkeltje is er een speelpleintje met klimrekken en verhoogjes. We fietsen daar en spelen er verstoppertje." Hermitage IV en V

Terloops werd er wel gewezen op een aantal samenlevingsproblemen. Kinderen durven of mogen dan geen gebruik maken van de speelterreinen. -

-

10.3

"Als het regent vervelen we ons. Op de speelplekken is het soms te druk, of teveel grote jongens." "In de buurt van de Aldi is er een klein speelpleintje, maar er zit daar teveel volk op en er is ook niet veel te doen. Dan gaan we spelen op de parking van de Aldi als die is gesloten. We mogen ook niet veel komen op het speelpleintje, omdat er grote jongens zitten die drinken." "Een beetje verder is er een senioren uis met een graspleintje rond. Als de oudjes er niet zijn kunnen we daar ook spelen."

ANALYSE EN INTERPRETATIE

De wijk Sint-Baafs heeft een grote dichtheid en lage kadastrale inkomens. Het aantal speelterreinen is er, rekening houdend met de barrières en de grote aanwezigheid van kinderen (alle leeftijdsgroepen, opvallend veel kleuters) eerder beperkt. Het deel van Sint-Baafs tussen de Torhoutse Steenweg en de Gistselse Steenweg is aangewezen op terrein 68-SintBaafs/Hertogenstraat. De uitrusting is op dit moment niet afgestemd op jongere leeftijdsgroepen en de mogelijkheden

135

tot sociale controle voor het achterliggende basketveld zijn gering. De stedenbouwkundige ligging van dit terrein biedt dus weinig ruimtelijke mogelijkheden (geprangd, veel achterkanten) om aan de vraag te kunnen voldoen. In het deel van Sint-Baafs ten zuiden van de Torhoutse Steenweg kunnen kinderen en jongeren gebruik maken van het parkje met speelruimte aan de Magdalenazaal (67-Edgard De Smedtplantsoen). Dit terrein biedt meer mogelijkheden, maar kent tegelijk ook een aantal beperkingen (achterkanten). De Aldi-parking blijkt een druk gefrequenteerde ontmoetingsplaats voor jongeren. Dit gebruik van informele ruimtes bewijst wellicht dat er voor Sint-Baafs nood is aan speel- en ontmoetingsruimte. Volgens het theoretische model van actieradii is de wijk 't Steentje/Robrecht van Vlaanderenlaan goed bediend met buurtterreintjes door het trapveldje 69-Robrecht van Vlaanderenlaan en het speelterrein 83-Watertoren. Dit laatste ligt op dit moment echter wat geïsoleerd, heeft te kampen met zwerfvuil (vaststelling op het terrein) en krijgt regelmatig bezoek van enkele minder goed menende jongeren (Gesprek met Andries Neyrinck, 30-09-2005). Er is ook weinig passage omdat de poort naar het sportterrein vaak gesloten is. Er is een vraag van het buurtcomité om op de terreinen van De Watertoren (opnieuw) een speelruimte in te richten. Naar aanleiding van de bouw van een nieuw clubhuis voor de hockeyclub werden een aantal verschuivingen in de gebruiksovereenkomsten tussen de sportverenigingen en clubs noodzakelijk. De vraag van het buurtcomité is tevens te kaderen in een bredere onvrede over de bovenlokale functie van de sportterreinen (o.a. verkeersoverlast). De bewoners hebben het gevoel dat ze enkel de lasten moeten dragen, terwijl de Watertoren ook potenties zou kunnen hebben voor de buurt. Uit de speelweefselkaart bleek ook dat er binnen het gebied tussen de twee steenwegen nood is aan een echte bovenlokale speelruimte (zie ook Sint-Baafs). Het geplande project Coppietersbos (met speelzone) zou hierop kunnen inspelen. Coppietersbos nieuw

Grote Ede

bestaand: > wordt speelbos

Fort Zevenbergen

Het Coppietersbos is tevens van belang voor de buurt 't Hoge en Grote Ede, waar speelruimte ontbreekt. De speelzone gepland in het Coppietersbos is, vanuit het oogpunt van deze buurt, verkeerd georiënteerd. Het Coppietersbos zal echter nog verder worden uitgebouwd, naar Grote Ede toe. Vanuit het standpunt van jeugd zal de mogelijkheid tot recreatief medegebruik aan de orde zijn in dit nieuwe gedeelte. Rond nr. 70-Fort Zevenbergen, is buurtwerk actief. De speelruimte is recent uitgerust met een agoraspace, een voorziening die wellicht wat 'overbemeten' is in verhouding tot de geprangde ruimte: elke buffering (bv. ballen, lawaai) ontbreekt. Bij gebrek aan toegankelijke jongerenvoorzieningen in de buurt zal de agoraspace wellicht ook jongeren uit de ruimere omgeving aantrekken. In de wijk Hermitage bleek er grote tevredenheid van de gebruikers te zijn.70 De centrale ligging van de terreinen is ook op plan af te lezen. Vooral terrein nr.72 heeft een kwaliteitsvol basisontwerp. Hier moet men rekening houden met het feit dat het aandeel van jongeren zal stijgen. Terrein nr.72 is, gezien de iets krappere ruimte en de vele achterkanten, wellicht minder geschikt om dit op te vangen. Terrein nr.73 heeft hier wellicht meer potentie voor. Hier zullen echter ook nieuwe woningen worden gebouwd, wat voornamelijk jonge kinderen naar de wijk zal brengen. In de Hermitagewijk moet dus worden geanticipeerd op een dubbel toekomstig doelpubliek: zowel kleuters als jongeren. Er kan worden gedacht aan de mogelijkheden van het Tudordomein en de open ruimte nabij de Hermitagewijk.

70

Dit bleek uit de Focusgroepen, maar ook door gesprekjes op het terrein.

136

In de villaparken van Nieuwe Sint-Annadreef zijn geen speelterreinen, maar woonden anno 2004 ook weinig kinderen. Ten noorden van de Gistelse Steenweg, in de villawijk rond de Grote Moerstraat woonden wél enkele kinderen en jongeren. De vraag stelt zich of deze villawijk een formeel speelterrein behoeft.

Ter Lindenhof

Nabij het oude centrum van Sint-Andries zijn er twee buurtterreintjes: 85-Molendorp, een goed functionerende buurtspeelruimte op een binnenplein en 86-Kosterijstraat, een gecontesteerd terrein dat het moet stellen met enkele symbolische wipkippen. Deze wijk zal zich voor bovenlokale speelruimte moeten richten op 78-Koude Keuken. Hier is de oversteekbaarheid van de Zandstraat dus van groot belang. De Koude Keuken is immers een aantrekkelijke, goed uitgeruste buurtoverstijgende speelruimte met grote potentie. De geslotenheid (schermgroen) wordt aangehaald als een knelpunt (Gesprek met Andries Neyrinck, 30-09-2005). Het Refugeplein is een uitstekend voorbeeld van een buurtspeelruimte geïntegreerd in een speels vormgegeven publieke ruimte. Voor de buurt rond de Knotwilgenlaan, waar nogal wat kinderen, tieners en jongeren wonen, is terrein 80 de enige (matig) uitgeruste buurtspeelruimte. Om de Koude Keuken te bereiken, die vlakbij ligt, is de oversteekbaarheid van de Legeweg cruciaal. Ten oosten van de N31 en in de bocht van de spoorweglijn liggen de speelterreinen 77-Paul Gilsonstraat en 76-Ter Lindehof. Op dit laatste terrein is momenteel geen uitrusting voorzien. Dit terrein heeft aanzienlijke potentie qua ruimte en ligging. Het ligt ook iets dichter bij de zone tussen Gistelse Steenweg en Legeweg, een gebied aansluitend bij SintBaafs waar heel wat kinderen (alle leeftijden) wonen en waar geen formele terreinen zijn voorzien. Geheel het gebied ten noorden van Sint-Baafs is dus aangewezen op de speelruimte in de Paul Gilsonstraat. Dit terrein heeft grote potentie en is behoorlijk goed uitgerust (onder meer i.f.v. de speelpleinwerking van Oranje).

Peter Benoitlaan

In de wijk rond de Sint-Jansdreef zijn centraal twee terreinen gelegen met aanzienlijke potentie. De school en de jeugdlokalen liggen rond het bovenlokale terrein 75-Peter Benoitlaan. Even centraal ligt een andere parkachtige ruimte, het Kennedyplein, met één centrale glijbaan, een trapveld en basketterreintje. Deze twee terreinen kunnen voldoende zijn voor het (eerder gemiddeld) aantal kinderen en jongeren dat er woont.

10.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

-

Barrièrewerking van diverse wegen: N31 expresweg, Gistelse Steenweg, Torhoutse Steenweg Minder of weinig bediende zones: Nood aan speel- en ontmoetingsruimte in Sint-Baafswijk: dicht bebouwd, veel kinderen en barrière van Torhoutse Steenweg. Zones met weinig speelruimte ten noorden van Sint-Baafs: zone tussen N31, Christus Koning, Gistelse Steenweg en Ledeweg Zones met weinig speelruimte rond Grote Ede en 't Hoge; wel scholen in de buurt Animositeit en claims op de aanwezige sportvoorzieningen (Watertoren en Olympiapark).

137

Waarden en potenties -

Aanwezigheid van aantrekkelijke verkavelingen in het groen, bv. Hermitagewijk Informele ontmoetingsplaats voor jongeren (bv. Aldi-parking, waar echter weinig sociale controle mogelijk is). Coppietersbos en omgeving als strategisch project voor het speelweefsel: Centraal gelegen t.o.v. buurten 't Steentje/Robrecht van Vlaanderenlaan, Grote Ede en 't Hoge, Fort Zevenbergen, Hermitage; nabijheid van school. Grote potentie van een aantal bovenlokale speelruimtes: Koude Keuken, Paul Gilsonstraat, Peter Benoitlaan/SintJansdreef Potentie van buurtspeelruimtes en/of passageplekken: Ter Lindehof, Refugeplein, Hermitageterreinen en Kennedyplein Mogelijke voorbeeldfunctie van Refugeplein als stenige speelruimte of als speelruimte in nieuwe verkavelingen Domein Tudor (potentie voor recreatie in familieverband).

138

11

DUDZELE

11.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 11.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied71 Opbouw van de ruimte

Dudzele is een typisch polderdorp met een landelijk karakter, gelegen in een langgerekte vorm langs de Westkapelse Steenweg. Dudzele kent een lage woondichtheid. Het voorzieningenniveau is beperkt maar voldoende voor het lokale niveau. De oude kern, Dudzele Dorp, is beschermd als dorpsgezicht. Het voorzieningenniveau is beperkt maar voldoende voor het lokale niveau. Door de aanleg van de zuidelijke havenrandweg (N348) is de kern verlost van doorgaand havenverkeer. Voorlopig blijven de ontwikkelingen in de achterhaven op een afstand van de dorpskern. Dudzele Dorp wordt door de Dudzeelse Steenweg / Westkapelse Steenweg doormidden gesneden. Onmiddellijk ten zuiden van de dorpskern zijn woonverkavelingen in ontwikkeling. Ten westen en naar het zuiden toe (langs de Dudzeelse Steenweg) liggen een aantal woonbuurten: Dudzeels Opperhof / Dudzeels Neerhof Watergang en Noordsterstraat met o.m. de kleine sociale verkaveling Centraal gelegen is er het sportcomplex 'De Schorre' waar ook jeugdlokalen zijn opgericht (Damse Steenweg). Sedert een paar jaar is, palend aan een recente verkaveling, het sport- en cultuurcentrum 'De Polder' in gebruik (Stokerij). Naar de plaatselijke jeugd toe zijn fuiffaciliteiten mogelijk. Identiteit Identiteit Typisch polderdorp, binnen Brugge een identiteit apart Landelijk karakter. Bebouwingsdichtheid, woonkwaliteit en kadastraal inkomen Dichtheid van minder dan 10 gezinnen/ha. Overwegend gemiddelde kadastrale inkomens. Her en der concentraties van lagere kadastrale inkomens, vooral langsheen steenwegen (Damse Steenweg, noordkant Westkapelse Steenweg). Weinig hogere kadastrale inkomens. 71

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.103-104; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

139

Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Dudzele 0-5 jaar 6-11 jaar 12-21 jaar 2004 2007 2013

207 230 219

209 190 219

399 396 344

totaal

% - Brugge

815 816 782

0,69 0,71 0,72

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Het grootste deel van de kinderen en jongeren woont nu in de woonbuurten Watergang/Noordsterstraat en in Dudzeels Opperhof/Neerhof. In geheel Dudzele zijn heel wat jonge kinderen (0-5 jaar) aanwezig. Ook het aantal kinderen en jongeren in het ommeland (lintbebouwing en verspreide bebouwing) is niet te verwaarlozen. Prognoses voor aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Het aantal lagere schoolkinderen blijft ook op lange termijn (2013) op peil. Er wordt zelfs een toename verwacht voor Dudzele Dorp (o.a. ook nieuwe woonprojecten ten zuiden van de kern). Er wordt verwacht dat, voor Dudzele en ommeland, het aantal jongeren niet zal afnemen t/m 2013 (instroom van jongere leeftijdsklassen). Sociale dynamiek Goede sociale dynamiek Geplande heraanleg sportpark (geplande heraanleg op vraag van gemeenteraadslid). Mobiliteit: Barrières: Dudzeelse Steenweg / Westkapelse Steenweg, Herdersbruggestraat als verbinding naar N31 Zone30: reeds uitgevoerd in kern van Dudzele Bestaande aanvullende fietsroutes: Recreatieve fietsroute langs Damse Steenweg, parallel aan Westapelse Steenweg, Hoofdfietsroute langs Herderbruggestraat. Publieke ruimte en gebouwen Gemeenschapscentrum 'De Polder' (cultuur en sport) Sportpark 'De Schorre'.

140

11.1.2 Beleidsperspectief72 Woonprojecten Dudzele is het enig polderdorp waar het wonen op maat van het dorp wordt versterkt volgends de vigerende gewestplannen, nl. ten oosten van de Dudzeelsesteenweg en ten zuiden van de kerk.73 Volgende woonprojecten zijn gepland: naam

omschrijving

Stokerijstraat Duivekete

grote verkaveling

aantal & type woningen

Mobiliteit en publieke ruimte In Dudzeels Opperhof en Dudzeels Neerhof wordt een speelruimte gerealiseerd. In de woongebieden van Dudzele zijn zone30 reeds in voege. Tussen de toekomstige AX en Dudzele wordt een buffer uitgebouwd met ruimte voor natuurontwikkeling, een speelzone en een fietspad, met een fietsdoorsteek onder de AX en spoorweg richting achterhaven.74 Het bestaande sportpark wordt uitgebreid met één sportveld.

11.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 11.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur

Sportpark Dudzele

Spreiding van formele speelruimte Er is op dit moment maar één formeel speelterrein in Dudzele, gelegen aan Sportpark 'De Schorre'. Het terrein bevat een skateramp, basketterreintje en speeltoestellen. Ook aan de Noordkant van de Westkapelse Steenweg ligt een terrein zonder uitrusting. Voor 2006 wordt een bijkomend terrein gepland in Dudzeels Opperhof en Dudzeels Neerhof (31-Duivekete). Bij aanleg van de AX zou er een speelbos komen, ten noorden van Dudzele, in de bufferzone. Met deze terrreinen worden het meer zuidelijk gelegen Watergang/Noordsterstraat echter niet bediend.

72

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.89; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken. 73 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Brugge, p.101. 74 Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, pp.41 en 89.

141

Speelweefsel Binnen de woonwijken vormen de zone30 een netwerk. Voor de westelijke en zuidelijke wijken, waar veel kinderen en jongeren wonen, stelt er zich echter een probleem voor de verbinding met Dudzele Dorp. Alle voorzieningen voor jeugd (sportveldjes, speelterrein, jeugdlokalen, school) zijn daar gelegen. Er zijn geen plannen voor alternatieve fiets- of wandelroutes.

11.2.2 Gebruiksperspectief Voor Dudzele hebben we vrijwel geen gebruiksgegevens. In de focusgroep van Sint-Michiels (25-10-05) was één kind aanwezig uit Dudzele. Zijn samenvatting voor Dudzele klonk als volgt: "In Dudzele is ook wel één ding, maar daar zitten soms rare gasten."

11.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Momenteel is er in Dudzele slechts één formele speelruimte, nl. die in Dudzele Dorp (nr.30). De daar aanwezige speelruimte heeft bovenlokale ruimtelijke potentie, gelegen nabij het sport- en cultuurcentrum en in een parkachtige groenzone. De uitrusting is echter aan vernieuwing toe. Voor de buurten Dudzeels Opperhof / Dudzeels Neerhof en Watergang / Noordsterstraat is er op dit moment geen speelruimte, hoewel daar heel wat kinderen en jongeren wonen. Het formele speelterrein 31-Duivekete en het geplande speelbos in de bufferzone van de AX zullen enkel voor de wijk Dudzeels Opperhof / Dudzeels Neerhof een oplossing kunnen bieden. In dit project kan ook een trage wegverbinding naar de sport- en speelruimte worden gecreëerd. Voor de woonbuurten Watergang / Noordsterstraat, vooral het deel geprangd tussen Dudzeelse Steenweg en Herdersbruggestraat, blijft er een nood aan speelruimte. Voor de toekomst moet men in Dudzele ook rekening houden met het samen voorkomen van jonge kinderen enerzijds en tieners/jongeren anderzijds.

11.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Oprukkende havenactiviteit zonder buffering Geplande AX Barrièrewerking van Dudzeelse Steenweg en Westkapelse Steenweg, Herdersbruggestraat Nood aan speelruimte in Watergang/Noordsterstraat

142

-

Nood aan verbindingen naar Dudzele Dorp vanuit de woonbuurten Dudzeels Opperhof / Dudzeels Neerhof en Watergang/Noordsterstraat. Aanzienlijke afstand naar stedelijke voorzieningen en Brugse binnenstad Volgens bevolkingsprognoses zullen er zowel jongere kinderen als tieners/jongeren speel- en ontmoetingsruimte behoeven. Waarden en potenties

-

Landelijk karakter Bufferzone bij AX: potentie voor inrichting speelruimte (o.a. speelbos) en alternatieve verbinding naar Dudzele Dorp. Goede ligging en potentie van het bestaande terrein in Dudzele Dorp Potentie voor creatie van buurtspeelruimte in nieuwe Woonprojecten.

143

12

LISSEWEGE

12.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 12.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied75 Opbouw van de ruimte

Wijk Zeewege

Het pittoreske ‘witte dorp’ Lissewege wordt doorsneden door de expresweg N31 en parallel hiermee de spoorweg. Ten oosten van de expresweg situeert zich Lissewege Dorp met de kerk als kenmerkend baken in het landschap. Ten zuiden en ten westen ervan zijn de uitgeveende gebieden van de Abdij Ter Doest van ecologisch belang en gedeeltelijk beschermd als natuurreservaat. Ten westen van de expresweg ligt de recentere woonwijk Zeewege. Het aantal voorzieningen in deze wijk is op dit moment eerder beperkt. De verkaveling wordt wellicht verder afgewerkt. Lissewege kent een lage woondichtheid. De dorpskern heeft een voldoende voorzieningen voor de plaatselijke bevolking en eveneens een toeristische betekenis. In de wijk Zeewege ontbreekt het aan voorzieningen en kwalitatieve groene ruimtes. Identiteit

Parochiaal Speelplein

Bebouwingsdichtheid en kadastrale inkomens Lagere bewoningsdichtheid: minder dan 10 gezinnen/ha. Landelijk karakter Overwegend gemiddelde kadastrale inkomens. Enkele lagere kadastrale inkomens in de oude kern, en langs de verbindingswegen (Lisseweegs Vaartje en Canadezenstraat). Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Lissewege 0-5 jaar 6-11 jaar 12-21 jaar 2004 2007 2013

75

178 164 156

203 200 156

285 303 321

totaal

% - Brugge

666 667 633

0,56 0,58 0,58

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.104; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

144

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Vooral in Zeewege wonen een groot aantal kinderen en tieners/jongeren. Er is een aanzienlijk aantal van jongere leeftijden (0-5 jaar en 6-11 jaar). Ook in Lissewege Dorp zijn kinderen en tieners/jongeren te vinden. Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren 2007 en 2013 In Zeewege en Lissewege Dorp kan men een aanzienlijke toename van het aantal tieners en jongeren verwachten (zowel naar 2007 als 2013). Het aantal lagere schoolkinderen in Lissewege zou op korte termijn (2007) toenemen, maar op langere termijn en zonder nieuwe instroom, stabiliseren of verminderen (2013). Sociale dynamiek Vraag van skaters om zelf skatetoestellen te maken voor nieuw op te richten skatepark in oude schoolgebouwen in Scharphoutstraat. Aanwezigheid van buurtbewoner die goede contacten heeft met jongeren (stelt o.m. een clubhuis ter beschikking) en die bereid is faciliterend op te treden in het skateproject Plannen voor het opstarten van een speelpleinwerking in de oude schoolgebouwen in de Scharphoutsstraat. Vraag van bewoonster Zeewege om bij herinrichting schoolgebouwen ook aan jongere kinderen te denken. Er wordt een "grote speeltuin komen voor de kleinere kindere" gevraagd (Vraag van Barbara Vandecasteele aan Jeugddienst, 03-11-05). Mobiliteit Grote barrières: N31 en spoorweg scheidt oude kern van Lissewege van woonwijk Zeewege. Zone30 uitgevoerd of in uitvoering: In Lissewege-Dorp en Zeewege zijn reeds zone30 ingesteld. Bestaande aanvullende fietsroutes: Er zijn geen aanvullende fietsroutes gepland voor Lissewege. Er is wel aansluiting op het recreatieve fietsnetwerk. (Semi-)publieke ruimte Marktplein Lissewege Dorp Abdij Ter Doest (op enige afstand van Lissewege-Dorp).

145

12.1.2 Beleidsperspectief76 Woonprojecten en publieke ruimte Het accent van het beleid ligt op het garanderen van de leefbaarheid. De mogelijkheid tot woonuitbreiding zijn beperkt. Er is enkel sprake van een ‘afwerking’ van de verkavelingen in Zeewege. Mobiliteit Zone30: In woongebieden reeds overal zone30 gerealiseerd. Het kruispunt van de N31 met de Stationsstraat wordt korte termijn herbekeken. Publieke ruimte en gebouwen In het voormalige schoolgebouw in de Scharphoutstraat krijgen een 10-tal verenigingen lokalen (fanfare, jeugdwerk e.a.). Ook de buitenruimte wordt ingericht. Enerzijds als skatepark en anderzijds ook i.f.v. het jeugdwerk. ‘Afwerking’ van de verkavelingen in Zeewege, "met integratie van een functioneel en visueel aantrekkelijk openbaar domein (speelzone, sportterrein)." 77

12.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 12.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

Aan beide zijden van de N31 ligt een formeel speelterrein: nr. 33-Zeewege en 32-Parochiaal Speelplein in Lissewege Dorp. Voor Zeewege, een woongebied met een groot aantal (ook heel jonge) kinderen, is dit niet voldoende. Deze speelruimte (nr.33) is ook onvoldoende op maat van kleuters en jongeren. In de voormalige schoolgebouwen wordt de buitenruimte echter opnieuw ingericht, met o.m. een skatepark. Voor Lissewege Dorp lijkt de bestaande, centraal gelegen speelruimte voldoende. Maar ook hier is de inrichting en uitrusting minder op jongeren afgestemd. De speelruimte in Basisschool Ten Poorten (nr.4) is aanliggend. Speelweefsel In beide delen van Lissewege, elk met een school en kinderopvanginitiatieven, is een zone30 ingesteld. Een groot knelpunt voor het speelweefsel blijft de verbinding tussen de 2 kernen (oversteek van de N31 en spoorweglijn via de Stationsstraat). In Lissewege Dorp is er sportinfrastructuur, o.m. ook aanliggend aan de formele speelruimte. In 76

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.89; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken. 77 Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.89.

146

Z e e w e g e maakt men werk van de herinrichting van een school. Daar zullen lokalen voor jeugdverenigingen, skateinfrastructuur en buitenspeelruimte worden geclusterd.

12.2.2 Gebruiksperspectief De Jeugddienst vernam begin november van twee 15-jarige jongens uit Lissewege dat ze om te mountainbiken soms richting Wenduine trekken of naar Koolkerke. Ze fietsen ook op het parochiaal speelplein en gebruiken het speelplein in Zeewege als crossparcours, want volgens hen "is er anders niet veel voor jongeren". De jongens lieten verder weten dat ze, zowel op het parochiaal speelplein als in Zeewege, nogal last hebben van ‘bendes’ (jongeren van 16 tot 20 jaar uit Zwankendamme - Lissewege - Zeebrugge). Deze jongeren plegen vandalisme (bv. hek geforceerd rond nieuw KSJ-lokaal), laten glas achter op het speelplein, dagen anderen uit, blokkeren de toestellen (gaan er zich b.v. middenin opstellen),... De jongens ondertekenden ook de petitie met de vraag om in Lissewege een skatepark in te richten. Ze zijn heel tevreden dat op hun vraag een positief antwoord wordt gegeven. Ze hebben wel hun bedenkingen over de inplantingsplaats, nl. achter de gebouwen in de Scharphoutstraat. Ze vrezen immers bendes bij gebrek aan sociale controle. Ze zagen echter ook in dat er niet direct geschikte alternatieven zijn. Ze vragen om er minstens een omheining te voorzien zodat brommers buiten gehouden worden. Een bewoonster van Zeewege, moeder van een kleuter, heeft dezelfde ambivalente houding. Enerzijds juicht ze het initiatief toe omdat de skaters dan een eigen plek zullen hebben en omdat ze verwacht dat de lawaaioverlast in de wijk zal verminderen. Anderzijds is er een bezorgdheid over sociale controle: "Tof idee om de regenboogschool een nieuwe bestemming te geven. (…) Dus voor de regenboogschool inderdaad mogelijkheid om die gasten hun hobby te laten uitoefenen maar als bezorgde moeder zou ik het nog wat uitbreiden met zaken voor verschillende leeftijden, anders wordt het daar een afgelegen paradijsje voor die gasten voor vanalles en nog wat…" (Brief van Barbara Vandecasteele aan Jeugddienst, 03-11-05)

De locatie is op dit moment reeds vastgelegd. Uit het inspraakmoment georganiseerd door de Jeugddienst blijkt dat de aanwezige skaters vragen om zelf skatetoestellen te maken voor nieuw op te richten skatepark. Een sleutelfiguur uit de buurt is bereid de jongeren hierin te coachen.

In bovenvermelde brief van een kleutermoeder is er een duidelijke vraag naar meer kleutergerichte speelterreinen. De huidige uitrusting van het speelterrein in Zeewege (nr.33) blijkt hier niet aan te beantwoorden: "Mocht ik het voor het zeggen hebben dan mocht er zeker een grote speeltuin komen voor de kleinere kinderen. Wij hebben hier voor onze deur (Pluvierstraat) ook een 'speeltuin' maar die is niet echt gemaakt voor kleine kinderen, het is zelfs levensgevaarlijk om ze even op het plein te laten spelen, voor je het door hebt kruipen ze naar boven maar geraken niet meer naar beneden. "

147

12.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

De algemene woonkwaliteit in Lissewege wordt mee bepaald door de verdere ontwikkelingen van de haven. Door de noord-zuidbarrières valt Lissewege uiteen in de woonwijk Zeewege en Lissewege Dorp. In beide wijken woont een aanzienlijk aantal kinderen en jongeren. Voor de toekomst kan men verwachten dat zowel jongere als oudere leeftijdsgroepen aanwezig zullen blijven. In Lissewege Dorp is er het centraal gelegen Parochiale Speelplein (nr.32) met aanzienlijke potentie. De ruimte bevat behalve speeltoestellen ook een informeel trapveld en een basketterreintje. Aanliggend is het speelterrein van de basisschool Ten Poorten. Er zijn enkele achterkanten van huizen, waardoor de sociale controle niet optimaal is. De speelruimte ligt wel nabij het dorpsplein (met toeristische troeven) en in de buurt van sportvelden. De bestaande speelruimte is van verschillende kanten toegankelijk, maar mist een basisontwerp. In Zeewege is momenteel slechts één buurtspeelterrein, goed gelegen op een plein. De uitrusting is minder op jongere kinderen afgestemd (cf. 2.2. Gebruiksperspectief). Jongeren zullen binnenkort in de oude schoolgebouwen aan de Scharphoutstraat terechtkunnen. Op de buitenterreinen wordt een skatepark voorzien. Bij de inrichting zal een evenwicht moeten worden gevonden tussen buffering enerzijds en sociale controle anderzijds. Op deze terreinen is er ook speelruimte voorzien voor het jeugdwerk. De ruimte ligt ook goed voor kinderen van meer noordelijk gelegen woningen. Op dit moment moeten zij naar de Pluvierstraat afzakken. Gezien afstand tot de kern van Lissewege en de aanwezigheid van een natuurreservaat heeft Ter Doest wellicht enkel potentie als passageplek langsheen de fietsverbinding Lissewege-Brugge.

12.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Toekomstige woonkwaliteit hangt mee samen met de verdere ontwikkelingen van de haven van Zeebrugge Sterke barrièrewerking van de N31 expresweg en spoorweg; gebrek aan relatie tussen de oude kern en Zeewege Zeewege, met weinig publieke ruimte en voorzieningen Aanzienlijke afstand naar stedelijke voorzieningen Huidige en toekomstige bevolkingssamenstelling: samen voorkomen van zowel jongere kinderen als tieners; huidige uitrusting van de speelterreinen weinig afgestemd op kleuters en jongeren Gebruikers melden vandalisme. Waarden en potenties

-

Rustige woonwijken met zone30 Ruimtelijke potentie en centrale ligging van de aanwezige terreinen

148

-

Eventuele afwerking van woongebied Zeewege Inrichting van de buitenruimte bij het voormalige schoolgebouw: skate, jeugdwerklokalen, speelruimte Aanwezigheid van een station (eventueel voor skaters, verplaatsingen naar kust) Toerisme: Dorpsplein met aanliggende speelruimte en Ter Doest als mogelijke passageplekken voor families Nabijheid van kust.

149

13

ZWANKENDAMME

13.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 13.1.1 Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied78 Opbouw van de ruimte

Zwankendamme is een kleine kern die historisch altijd vervlochten is geweest met de haven. De industriële activiteiten zijn zichtbaar en voelbaar dichtbij. Een bufferzone ontbreekt vooralsnog. Identiteit Haven en polders De identiteit van Zwankendamme wordt enerzijds bepaald door de vervlechting met de haven en anderzijds met de polders. Nabij de kern ligt het inmiddels gesloten bedrijf Carcoke, waarvan het terrein wordt gesaneerd. Bebouwingsdichtheid en woonkwaliteit Met een dichtheid van minder dan 10 gezinnen/ha, kent Zwankendamme een lage bevolkingsdichtheid. Een typisch kenmerk voor Zwankendamme zijn echter de vele citéhuisjes met een hoge bebouwingsdichtheid. Demografie Opvallend is dat er geen daling is van het aantal inwoners. Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Zwankendamme 0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

2004

55

65

107

227

0,19

2007

57

60

108

225

0,19

2013

55

55

101

211

0,19

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 - In Zwankendamme woonden in 2004 een vijftigtal jonge kinderen, een zestigtal kinderen van lagere schoolleeftijd en ruim honderd jongeren.

78

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, p.103; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

150

Prognoses voor de aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Gezien de aanwezigheid van een jonge leeftijdsgroep wordt er geen (natuurlijke) daling van het aantal kinderen en jongeren verwacht. Sociale dynamiek Er zijn weinig buurtinitiatieven Vraag van skaters om skatepark te realiseren. Mobiliteit Zone30: In de dorpskern is een zone30 ingesteld Fietsroutes: Functionele en recreatieve fietsroutes zorgen voor verbinding met Zeebrugge en Brugge.

13.1.2 Beleidsperspectief79 Publieke ruimte, buffering met haven In de toekomst wordt een westelijke bufferzone voorzien, met groenbuffer en talud (lange termijn). In die groenbuffer zal tevens een speelzone worden geïntegreerd. Op kortere termijn wordt het bestaande speelterrein (sportpark) aangepast, voor verschillende leeftijdsgroepen. De mogelijkheid om een klein skatepark te realiseren wordt onderzocht. Onder meer de dichtste buren worden geconsulteerd. Indien deze geen bezwaren hebben, zou met inspraak en medewerking van de doelgroep een skatevoorziening worden uitgebouwd. Sportpark Zwankendamme

Mobiliteit Er worden geen aanvullende fietsroutes voorzien.

13.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 13.2.1 Bestaande ruimtelijke structuur Spreiding van formele speelruimte

Zwankendamme kent (slechts) één formeel speelterrein, gelegen in het Sportpark (nr.38).

Sportpark Zwankendamme 79

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.99-100; Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte, p.88; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. Stad Brugge, Groendienst, Mobiliteitsplan Aanvullende fietspaden. 2002. + gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

151

Speelweefsel Als -

elementen die bepalend zijn voor het speelweefsel in Zwankendamme zien we: Speelruimte sportpark (centraal gelegen in de dorpskern) Een eenvoudige buurtcentrum, gelegen op het sportpark Vrije kleuterschool ‘De Lisblomme’ aanliggend aan de speelruimte Zone30 waarin speelruimte, buurtcentrum en kleuterschool gelegen zijn.

13.2.2 Gebruiksperspectief De kinderen uit de focusgroep van Zeebrugge (25-10-05) verklaarden vooral van informele speelruimte gebruik te maken: -

"Het groot veld daar is niet echt een speelplein, wel goed om te spelen met auto’s met afstandsbediening!" "We gingen vroeger bij de school spelen, maar een mevrouw daar is boos als we er aan het spelen zijn." (Focusgroep Zeebrugge, 25-10-05)

Een speciale aandacht verdient het thema ‘skaten in Zwankendamme’. Zo werd ondermeer op een inspraaknamiddag, naar aanleiding van een herinrichting van het sportpark (13-04-2005), vastgesteld dat er vragen waren naar enkele skate-elementen. Ook via de mail kwam eenzelfde vraag binnen. Gezien de vooropgestelde regel van ‘afstand van 100m tot de dichtste bewoning’ heeft men aanvankelijk een negatief antwoord op die vraag gegeven. De vraag wordt wel verder onderzocht en de meest nabije buren worden op dit moment geconsulteerd.

13.3

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Uit de gegevens kunnen we opmaken dat voor de kern Zwankendamme de speelthematiek zich kan concentreren op twee sites. Het bestaande speelterrein (38-Sportpark) dat goed ingebed is in het centrum en in de zone30. Een geplande speelzone, geïntegreerd in de toekomstige westelijke bufferzone met groenbuffer en talud Het bestaande 'sportpark' scoort goed qua inplanting (relatie met de lokale samenleving, voorkanten) en qua oppervlakte. Het terrein mist echter een basisstructuur. De situering van dit terrein t.o.v. de omgeving is van die aard dat het voorzien van enkele (geluidsarme) skate-aanleidingen er alvast denkbaar is. Overigens is het zo dat, mits een weloverwogen inplanting van deze eenvoudige skatevoorzieningen, de norm van 100m kan benaderd worden. In dit geval denken we niet aan een volwaardige skate-infrastructuur, maar eerder aan enkele zorgvuldig overwogen (streetstyle) voorzieningen. Het ontwikkelen van de groenbuffer is een prima gelegenheid om er speelkansen in te integreren. Deze zal het speelweefsel ongetwijfeld rijker maken, mede omdat het een meer afgelegen karakter zal hebben dan de bestaande speelruimte en hierdoor een andere functie kan hebben dan het sportpark.

152

13.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Geïsoleerde ligging, weinig voorzieningen Cité-woningen Minder kwaliteitsvolle inrichting van de publieke ruimte (sportpark, buurtcentrum, speelterrein). Waarden en potenties

-

-

Typisch landschap (haven, polders, citéhuisjes) De aanwezigheid van o.m. het station en een aantal basisvoorzieningen zorgt ervoor dat Zwankendamme een echte leefgemeenschap vormt. Het op peil blijven van de het aantal inwoners bewijst dit. Dit geheel vormt voor kinderen een zinvolle plek om te wonen en op te groeien, op voorwaarde dat de kwaliteit van het leefmilieu wordt gegarandeerd. Het sportpark is een groot en goed gelegen terrein voor spelen. Kleinere skatevoorzieningen kunnen er, na consultatie van de buren, wellicht een plaats vinden. Een toekomstige speelse plek in de westelijke groenbuffer kan een interessante complementariteit betekenen voor het sportpark (qua sfeer, functionaliteit en uitstraling).

153

14

ZEEBRUGGE

14.1

TYPERING VAN HET DEELGEBIED 14.1.1

Ruimtelijke en sociaal-geografische typering van het gebied80

Opbouw van de ruimte Zeebrugge heeft een globale dichtheid van minder dan 10 gezinnen/ha, maar wel een meer verstedelijkt karakter. Door de verschillende zware infrastructuren (kanalen, haveninfrastructuur, Kustlaan N34 met kusttram, spoorweg,…) is de woonkern van Zeebrugge opgedeeld in vier wijken: Zeebrugge-dorp, de Vissershaven, de Stationswijk en de Strandwijk. Zowel de voor- als de achterhaven is nog in volle ontwikkeling. De grootste wijk is Zeebrugge-dorp (bijna 2.000 inwoners), die begrensd wordt door de Kustlaan (N34) in het noorden en de Isabellalaan in het zuiden. In het (noord)oosten is de dorpskom gebufferd door een groenzone waarin zich verschillende sportterreinen, een speelterrein en een skateramp bevinden. Door de aanleg van de Isabellalaan rijdt het doorgaand havenverkeer niet meer door de kern. Hierdoor is de dorpskom vrij rustig. Bovendien zijn er een aantal pittoreske elementen, zoals het tuinwijkje rond het groene Admiraal Keyesplein. In de Heiststraat zijn er basisvoorzieningen voor de plaatselijke bevolking. Centraal gelegen in Zeebrugge-dorp ligt een groot marktplein, met o.m. een basketkorf. Ten noorden van de Kustlaan ligt de wijk rond de Oude Vissershaven (ruim 500 inwoners), met een zeker toeristisch belang. De vroegere vissershaven is sinds de herlokalisatie van de vismijn naar de achterhaven omgevormd tot een jachthaven. De oude vismijn kreeg een educatieve en recreatieve functie, met kinderen in familieverband als belangrijk publiek (Seafront). Een aantal immobiliënprojecten zijn hangende. Probleem voor deze wijk is de geïsoleerde ligging door de moeilijk oversteekbare Kustlaan en het goederenspoor naar de Zweedse kaai. De Stationswijk, een wijk met circa 630 inwoners, zit sterk gekneld tussen infrastructuren (Kustlaan N34, oude zeesluis, het spoorwegstation en het militair domein). In deze sociale wijk bevindt zich het stedelijk buurtcontactpunt. Wat verderop langs de Kustlaan, richting Strandwijk bevindt zich momenteel nog het Zeebrugs Ontmoetingscentrum (ZOC) in prefablokalen. Voor deze voorziening wordt momenteel een nieuwe locatie gezocht. In het ZOC ontwikkelde zich de voorbije jaren het project ‘Buurtdienstverlening’ van de lokale werkwinkel met naast een boodschappendienst o.a. ook een vakantie- en naschoolse kinderopvang. Zeebrugge heeft een stuk strand tussen de westelijke havendam en Blankenberge met aanliggend de Strandwijk (circa 800 inwoners). Het natuurreservaat De Fonteintjes en de Oudemaarspolder ten zuiden van de Kustlaan vormen de 80

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Informatief gedeelte, pp.102-103; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57; Stad Brugge, Stedelijke Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan, pp.4-8.

154

scheiding met Blankenberge. Het verblijfsaanbod in de Strandwijk is beperkt tot 4 hotels met ca. 200 bedden en ca. 300 huurvakantiewoningen. Het aantal dagtoeristen is eveneens beperkt. Zeebrugge heeft vooral een recreatieve functie voor de Brugse agglomeratie. Sinds kort heeft de Strandwijk een station ten dienste van het toerisme dat in het weekend en tijdens de vakanties wordt bediend. Identiteit Typering - Dicht stedelijk weefsel - Gecompartimenteerd in verschillende wijken. Demografie, kadastraal inkomen - Gering aantal huishoudens met een hoog kadastraal inkomen; nogal wat huishoudens met een laag kadastraal inkomen Verwachte bevolkingsevolutie 0-21-jarigen in de deelgemeente Zeebrugge 2004 2007 2013

0-5 jaar

6-11 jaar

12-21 jaar

totaal

% - Brugge

222 218 207

204 131 207

408 372 362

834 721 776

0,71 0,63 0,71

Aanwezigheid van kinderen en jongeren 2004 (op niveau van statistische sectoren) Het grootste aantal kinderen en jongeren woont in Zeebrugge-Dorp. Ook in de Strandwijk woonden in 2004 een 140tal kinderen en jongeren. De Stationswijk en Oude Vissershaven zijn kleinere buurten. Toch wonen ook hier bijvoorbeeld meer dan 60 jongere kinderen (0-5 jaar). Het aantal 12-21-jarigen in Zeebrugge mag niet worden onderschat. In 2004 waren het er meer dan 400. Prognoses voor aanwezigheid van kinderen en jongeren voor 2007 en 2013 Door de aanwezigheid van jongere leeftijdsgroepen (0-5 jaar) zijn er weinig grote wijzigingen te verwachten in de leeftijdssamenstelling.81 Sociale dynamiek Aanwezigheid stedelijk buurtwerk in een woonhuis van de Stationswijk In de loop van dit jaar wordt een buurtrestaurant opgestart in Zeebrugge dorp Speelpleinen i.s.m. de buurt: St-Donaaspark en Sporthal De Landdijk (geplande extra toestellen op vraag van buurtwerker) Volgens de buurtwerker is er vaak een afwachtende houding t.a.v. nieuwe initiatieven

81

In onze methodiek wordt eventuele emigratie wel niet in rekening gebracht.

155

Mobiliteit Lijn- en haveninfrastructuren versnijden Zeebrugge in verschillende deelgebieden Zone30 recent ingevoerd in Stationswijk Zeebrugge. Openbare ruimte + gebouwen Zeebrugge-dorp: marktplein, sportcentrum, school Strandwijk: dijk en strand Stationswijk: speelruimte met trapveld in nabijheid van school Vissershaven: ruimte rond Seafront

14.1.2 Beleidsperspectief82 Woonprojecten Stationswijk (renovatie sociale woningen) Mobiliteit Om de leefbaarheid van de Stationswijk te verhogen staan de opwaardering van het openbaar domein voorop, evenals de reconversie van de sociale woningen en de buffering ten aanzien van de Kustlaan en de aan te leggen NX. Plannen voor 2-richtingsfietspad langs kanaal, kant Zeebrugge-dorp (Zeesluisstraat en mogelijk ook Isabellalaan). Op lange termijn wordt de Kustlaan heringericht tot ‘boulevard’ voor het lokaal verkeer, waardoor ze eerder als bindmiddel gaat fungeren tussen Zeebrugge-dorp en de vismijnwijk dan als barrière. In eerste instantie wordt het fietspad (her)aangelegd. Invoering zone30: volgens prioriteit 'fase 1': Zeebrugge strandwijk, Zeebrugge dorp. Publieke ruimte en buurtwerk Veerbootstraat (ontmoetingsruimte) Renovatie en herbestemming tot gemeenschapsruimte nabij Marktplein (Zeebrugge-Dorp) Studie uitbreiding Provinciaal Zee- en Speelbos (grotendeels op grondgebied Blankenberge) Beleidslijn ‘cultuur in de wijk’ in Cultuurbeleidsplan: kunst en cultuur via buurtwerk en inspraak Idee van sportdienst om sportattributen (bv. volleynet) op het strand te voorzien.

82

Gebaseerd op Stad Brugge en Groep Planning, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Richtinggevend gedeelte; Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan, pp.51-57. En gesprekken met beleidsverantwoordelijken.

156

14.2

TYPERING VAN RUIMTELIJKE SPEELKANSEN 14.2.1

Bestaande ruimtelijke structuur

Spreiding van formele speelruimte

Zeedijk

Rekening houdend met de grote barrières zijn de formele speelruimtes goed gespreid over de woonwijken. Het toestel op het strand (nr.37) voor de Zeebrugse Strandwijk De speelruimtes in het Sint-Donaaspark (nr.35) en Sporthal De Landdijk (nr.36) voor Zeebrugge-dorp De speelruimte en het trapveldje in de Venetiëstraat (nr.34) voor de Stationswijk. Er is echter geen speelruimte in Zeebrugge-Dorp, hoewel daar wel kinderen en jongeren wonen. Kinderen komen er ook als bezoekers van Seafront. De speelruimtes zijn op dit moment vooral afgestemd op lagere schoolkinderen. Slechts één speelruimte, nl. die in Sporthal De Landdijk (nr.36) heeft voorzieningen voor jongeren. Speelweefsel

Sint-Donaaspark

Het speelweefsel in Zeebrugge wordt geconfronteerd met grote grensbarrières. Er zijn wel twee fietsroutes voorzien die verbindend werken. De barrièrewerking blijft niettemin ook psychologisch. Binnen de wijken zijn er minder problemen met de verkeersveiligheid: Voor de Strandwijk zijn de dijk- en de strandstrook van grote betekenis. De publieke ruimte rond het station is reeds uitgebouwd. De bereikbaarheid vanuit omliggende Zeebrugse wijken is minder evident, ondanks de aanwezigheid van een provinciale fietsroute. Het doorgaand verkeer wordt uit Zeebrugge-dorp geweerd. De bestaande speelruimtes, gelegen in een park en een sportcentrum liggen eerder perifeer. De straten in de Stationswijk zijn relatief rustig en autoluw. Het trapveldje en het speelterreintje worden sterk van elkaar gescheiden door de tussenliggende school. In de wijk Oude Vissershaven is een fietsroute aanwezig. De buitenruimte aan Seafront is weinig uitgebouwd. Het Provinciaal Zee- en Speelbos ligt geïsoleerd.

14.2.2 Gebruiksperspectief Vanuit het buurtcontactpunt wordt een probleem van verveling bij 12-15-jarigen gemeld (oudere, meer mobiele jongeren trekken naar Heist en Blankenberge). Venetiëstraat

Uit de focusgroep Zeebrugge 25-10-05 kwamen talrijke signalen over vandalisme op de speelruimtes. Deze terreinen zouden er ook minder verzorgd bijliggen. De speelruimtes kampen in elk geval met een negatief imago: -

"De ramp aan de kinderboerderij is kapot, er komen veel kinderen spelen."

157

-

-

-

-

"De schommels aan de kinderboerderij zijn kapot." "Aan de Veerbootstraat was er een leuk pleintje, maar dat is nu kapot, ook in de Venetiestraat is het hout kapot en versleten." Over speelterrein 34-Venetiëstraat: Is het plein gezellig? Sommigen zeggen "ja", anderen zeggen "neen, er ligt daar veel glas". "Het is er saai"; "De glijbaan gebruiken ze als toilet. De buis is ook leuk, maar er ligt daar ook glas. De toestellen werken ook niet goed, want het is allemaal kapot." Over speelterrein 35 in Sint-Donaaspark: "Vroeger stonden er veel dingen, maar nu zijn die kapot. Vroeger was het er leuker." "Een paar jaren geleden zaten er veel illegalen in de bosjes en mochten we er niet meer komen van onze ouders." Over speelterrein 36 aan Sporthal De Landdijk: "Schommels zijn versleten en er staat graffiti op." "Vroeger stond er een draaimolen, kon je er zo snel mee draaien, maar nu is die weg" Bij het tonen van het Refugeplein hoorden we: "Hier ziet het er netjes uit."

Op het terrein is inderdaad vastgesteld dat de speelterreinen van Zeebrugge een renovatie behoeven en er, in vergelijking met de rest van Brugge, minder verzorgd bijliggen. Niettemin worden aantal aspecten van de aanwezige speelruimtes wel gewaardeerd. De kinderen zagen dus wel potentie in de terreinen. -

-

-

Over 35-Sint-Donaaspark: Gezellig: "de bomen", "er is hier niets aan, het is saai en gemaakt voor kleine kindjes, maar het is wel gezellig, je kan er babbelen met je vrienden" Avontuur: 'zorro’tje spelen', mountainbike tussen de struiken en fietsen van de berg. Winnen: voetbalspelen, kampen veroveren Constructiespel: "je kan hier kampen bouwen" Over 34-Venetiëstraat: Avontuur en doen alsof: "oorlogje spelen vanuit die put, maar nu is die niet meer speelbaar." Avontuur: "rollen of skeeleren van de heuvel." Over het Marktplein: "Er is een voetbalpleintje aan het pleintje aan de kerk." Over skateramp aan 36-Sporthal De Landdijk: "Ze komen zelfs van Knokke naar de ramp."

Enkele kinderen zoeken ook informele speelruimtes op: -

14.3

"Met vriendjes gaan we op de terreinen van Glaverbel. Dat hebben we zelf ontdekt. Het is niet echt een speelterrein speciaal voor kinderen." Vooral het avontuur trekt hen hierin aan. Kinderen spelen ook in het dorp zelf.

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Zeebrugge is door de vele infrastructuren sterk versneden in deelwijken. Voor min-twaalfjarigen (zelfs minveertienjarigen) blijven dit vrijwel onoverkomelijke barrières. De deelwijken moeten we dus afzonderlijk bekijken. De speelruimtes in Zeebrugge-dorp (36-Sporthal De Landdijk en 35-Sint-Donaaspark) overschrijden het buurtniveau. Zij zijn gelegen in publieke voorzieningen, die echter eerder perifeer zijn gesitueerd t.a.v. de woonzones (nl. in bufferzones

158

t.a.v. Isabellalaan en Kustlaan). Er is ook wat lawaaihinder (autowegen) en geurhinder (afwatering aan De Landdijk) vast te stellen. Het Marktplein, waar nu reeds een basketkorf staat, is wél centraal gelegen, maar is nu een wat lege, ongestructureerde ruimte. Gebruikers geven aan dat ze er nu al spelen. In het Sint-Donaaspark ligt een overbemeten voetbalveld. Dit dient echter ook voor het opslaan van een tent (bv. in het kader van wijkfeesten). De speelruimte in de Stationswijk (34-Venetiëstraat/Veerbootstraat) is behoorlijk strategisch gelegen in de wijk. De twee componenten (trapveldje en speelterrein) zijn echter ruimtelijk gescheiden doordat de schoolspeelplaats ertussen ligt. Het speelterrein behoeft renovatie. Anno 2004 waren er een zeventigtal jongeren, waarmee rekening moet worden gehouden. De Oude Vissershaven heeft geen publiek speelterrein. Nochtans wonen hier een aantal jonge gezinnen met een zeer laag kadastraal inkomen. Kinderen behoren ook tot het doelpubliek van Seafront. De omgeving rond de vismijn is hier echter niet op afgestemd. Nochtans heeft deze ruimte wel grote potentie voor een familiepubliek (duikboot, oude vissersdorp, horeca). Voor het Zeebrugs Ontmoetingscentrum en het kinderopvangininitiatief, nu gelegen op haventerreinen, wordt een nieuwe locatie gezocht. In de Strandwijk is een groot gecombineerd speeltoestel geplaatst in de vloedlijn. De strand- en dijkstrook kan inderdaad worden beschouwd als een ruimte met grote, zelfs bovenlokale potentie voor sport en spel, zowel voor individuele kinderen, families als jongeren. De Sportdienst overweegt om hier ook beachsport mogelijkheden te voorzien, wat interessante perspectieven biedt. Een probleem is echter de bereikbaarheid voor kinderen uit de andere wijken van Zeebrugge, zowel wat betreft afstand als barrièrewerking van de wegen. Dit geldt ook voor het Provinciaal Zee- en Speelbos. Met uitzondering van de vissershaven heeft elk van de wijken dus een publieke speelruimte. De terreinen zijn voornamelijk op kinderen van lagere schoolleeftijd afgestemd. Er is echter slechts één terrein (nl. 36-Sporthal De Landdijk) met uitdrukkelijke voorzieningen voor jongeren. Ook in de andere wijken zijn echter tieners en jongeren terug te vinden. De gebruikers uit de focusgroepen meldden zeer uitdrukkelijk er een probleem is van vandalisme en een ontoereikend onderhoud van de speelruimtes op het grondgebied van Zeebrugge. Dit is ook op het terrein vastgesteld.

14.4

CONCLUSIES: POTENTIES EN KNELPUNTEN Knelpunten en bedreigingen

-

Sterke barrièrewerking door de talrijke weg-, water en spoor- infrastructuren. Hierdoor zijn de verschillende wijken ruimtelijk van elkaar gescheiden Voor de Stationswijk stelt zich een probleem van leefbaarheid: sterke barrières, weinig groen, ontbreken van gemeenschapsvoorzieningen

159

-

Verouderde inrichting van speelterreinen; ook probleem van vandalisme en ontoereikend onderhoud Ontbreken van speelruimte in Oude Vissershaven Provinciaal Zee- en Speelduinenbos perifeer gelegen t.a.v. Zeebrugse woonkernen. Waarden en potenties

-

Nabijheid van de zee en het daarmee samenhangende kusttoerisme (familiale badplaats) (Toeristische) potenties van de oude vismijn en de jachthaven Zeebrugge-dorp is vrij rustig en heeft weinig doorgaand verkeer Nabijheid Provinciaal Zee- en speelduinenbos Blankenberge Nieuwe locatie voor ZOC Alternatieve fietsroutes als verbinding tussen betekenisvolle plekken.

160

IV BRONNEN Data en kaartmateriaal Stad Brugge: aanvullende fietspaden, basketterreinen, bebouwd gebied, buurtwerking, CRAB, gemeentegrenzen, fietsnetwerk, fietsroutenetwerk provinciaal, fietsnetwerken, jeugddomeinen, jeugdlokalen, kinderopvang, openbaar groen, scholen, skate-infrastructuur, speelbossen, speelstraten, speelterreinen, spoorwegen, sportparken, wegennetwerk, waterlopen, zone30. Stad Brugge en NGI: orthofotokaarten kleur. Stad Brugge, NIS en Rijksregister: bevolkingscijfers. Stad Brugge en NIS: statistische sectoren, bevolkingsdichtheid, kadastraal inkomen. Stad Brugge en Provincie West-Vlaanderen - dienst Sociale Planning: bevolkingscijfers. Beleidsplannen en stedelijke wetgeving Stad Brugge, Gemeentelijke verordening op het bouwen, verkavelen en op de beplantingen, M.B. 20-98-1993 (B.S. 2509-1993). Stad Brugge en Groep Planning, Mobiliteitsplan – beleidsplan definitief conform verklaard op de audit van 9 april 2001. Brugge, maart 2003. Stad Brugge - Jeugddienst, Jeugdwerkbeleidsplan 2005-2006-2007. Brugge, 2004. Stad Brugge, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Brugge – ontwerp. Brugge, juni 2005. Stad Brugge, Recreatiebeleid voor wijkspeeltuinen. Voorstudie – behoeftebepaling. Brugge, s.d. [1973]. Stad Brugge, Startnota Stedenbeleid. Brugge, april 2003. Vlaamse Gemeenschap - Administratie Binnenlandse Aangelegenheden, Stadsmonografie Brugge 2002. Brussel, 2002. Andere documenten

161

Dierickx, An, Eindwerk Jeugdconsulent 2002-2003. Politie Brugge, Brief van Wijkinspecteur Johan Vanhoorenbeke van Politie Brugge (Wijkdienst District Sint-Michiels) aan Jeugddienst, 10-11-2005. Politie Brugge, Bevindingen van de wijkinspecteurs, district Centrum. Rondvraag gecoördineerd door commissaris JeanPaul Cannaert i.f.v. het Speelruimtebeleidsplan, augustus-september 2005. Provincie West-Vlaanderen, ‘En, waar slapen we vannacht’ (CD-rom) Stad Brugge - Jeugddienst, Speelstraten 2005. Documentatie. Stad Brugge - Jeugddienst, Concept Peter- en meterschap voor speelpleinen. Nota voor het College van Burgemeester en Schepenen. Dossiernummer 6856. Stad Brugge - Jeugddienst, Speelruimte. Overzicht van inspraakinitiatieven m.b.t. speelpleinen. Stad Brugge - Preventiedienst, ‘Broodje Biekorf’ Tussentijds rapport Project. Een initiatief van de stedelijke Preventiedienst, met steun van de Koning Boudewijnstichting. Brugge, s.d. Stad Brugge - Preventiedienst, Project buurtwerk Zeebrugge, Sint-Pieters en Sint-Jozef. Werknota's met voorstelling van het project, diagnostiek, doelstellingen en acties. Brugge, s.d. Gesprekken en interviews Organisatie Stedelijke diensten - Groendienst

-

Verantwoordelijke

- Willy Adriaensens - Luc Ramault - Patrick Cardinael Jeugddienst - An Dierickx - Griet Larnout Buurtwerkster St.-Jozef Hilde Ballegeer Buurtwerker Zeebrugge Clint Swyngedouw O v e r l e g p l a t f o r m Hilde Ghyoot kinderopvang Roos Stieperaere Politie District Brugge Jean-Paul Cannaert, commissaris Joost Tavernier, wijkinspecteur Etienne Delacaux, hoofdinspecteur

Gesprekken, ontmoetingen 04-10-2005 9 en 10-05-2005 18-10-2005 9 en 10 -08-2005 19-10-2005 09-08-2005 10-08-2005 17-08-2005 17-08-2005

162

- Cultuurbeleidcoördinator - Preventiedienst - Dienst Mobiliteit - Sportdienst - Dienst Stedenbeleid - Dienst Urbanisatie Andere: - Tapis Plein - Voorzitter jeugdraad - Jeugdraad - Vives en Friesbie - Oranje

Steven Slos, cultuurbeleidcoördinator Koen Timmerman, hoofd Preventiedienst Steve Demulder, mobiliteitsambtenaar Karel Masureel, sportfunctionaris Otmar Delanote Hugo Du Laing

18-08-2005 19-08-2005 19-08-2005 14-09-2005 29-09-2005 04-10-2005

Jorijn Neyrinck Maarten Van Maele Andries Neyrinck Marcel Vandenbussche Jochen Snick Els Roobroeck

14-09-2005 18-08-2005 30-09-2005 29-09-2005 10-08-2005 29-11-2005

Focusgroepen met kinderen In samenwerking met de Jeugddienst zijn in zeven focusgroepen kinderen bevraagd over hun perspectief op de speelruimte in Brugge. Twee sessies vonden plaats in Het Entrepot met individuele kinderen (gecontacteerd via Grabbelpas): sessie met 14-tal kinderen uit Brugge centrum, Sint-Jozef, Sint-Pieters en Sint-Andries, sessie met 4 kinderen uit Sint-Kruis. Vijf sessies vonden plaats in scholen, in een vijfde of zesde leerjaar. Binnen elke focusgroep waren de leerlingen uit diverse deelgemeentes afkomstig: - sessie Sint-Pieters - sessie Zeebrugge - sessie Assebroek

19-10-05 25-10-05 25-10-05

- sessie Sint-Michiels - sessie Sint-Andries

25-10-05 25-10-05

Vrije Basisschool, Potentenstraat 28 Vrije Basisschool, Zusterstraat 9 Basisschool van het Gemeenschapsonderwijs, Daverlostraat 132 Gemeentelijke Basisschool, Sint-Michielslaan 33 Gemeentelijke Basisschool De Triangel, Diksmuidse Heerweg 159

Websites - www.brugge.be - www.thuisindestad.be

163

- www.bruggeplus.be/kabba/ - www.het-entrepot.be Literatuur Bleeker, H. en Mulderij, K. Kinderen wonen ook. Suggesties ter verbetering van een kindvergeten woonomgeving. Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982. Bruggers, J.H.A., Oosterbaan, R.K. en van 't Loo, G. (red.) Handboek veiligheid van speelgelegenheden. Richtlijnen voor ontwerp, aanleg en beheer. 's Gravenhage, 1994, pp.60-61. Buysse, Wim. Kinderen en jongeren in de stad. Case: ruimtelijke analyse van de speelruimte in Gent. Scriptie ingediend tot het behalen van de graad van licentiaat in de geografie. Universiteit Gent, Academiejaar 2002-2003. Stad Gent - Plangroep Speelruimtebeleid, Een speelrijke stad, een stedelijk spelen. Gent, s.d. Stad Gent - Plangroep Speelruimtebeleid, Speelruimten, actieplan 2001-2002, Gent, 2001. Blatchford, Peter; Baines, Ed en Pellegrini, Anthony. "The social context of school playground games: Sex and ethnic differences, and changes over time after entry to junior school" in: British Journal of Developmental Psychology, 21, 2003, pp.488-490.)

164